तत्काल अस्थायी बास
कात्तिक १७ गते ६.४ रेक्टर मापनको जाजरकोट रामीडाँडा भूकम्पमा घरबास भत्केर चौरमा पुगेका हजारौँ नागरिकको बिचल्ली यथावत् छ । कैयौँको तिहार पर्व त थुनियो नै, दुःखलाई आँसुले बगाउँदै टीका लगाउन पाएकाहरूलाई पनि तिहारको रमाइलोभन्दा बास र तिहुनको पिरलो भयो । निःसन्देह, ध्वस्तपछिको सहज बसोबास र जीविकाका लागि समय लाग्ने छ तर दुई सातासम्म पनि चिसो छल्ने ओतको अभावमा चिसोकै कारण दुई जनाको मृत्यु भएको दुःखद समाचारले २
हार्दिक शुभकामना
कात्तिक कृष्ण त्रयोदशीदेखि सुरु हुने नेपालीको दोस्रो ठुलो चाड यमपञ्चक अर्थात् तिहार हिजोदेखि सुरु भएको छ । शरद्का रङ्गीचङ्गी फूलको सौन्दर्य र उज्यालोमा रम्दै दाजुभाइ दिदीबहिनीबिचको अगाध प्रेमशक्तिले जीवनरक्षा गर्न सकिने सन्देश दिने यो पर्वले मानव, प्राणी र वनस्पतिबिचको अन्तर सम्बन्ध वा अन्तरनिर्भरताको महत्वाबोधसमेत गराउँछ । सँगसँगै हिजो किराँत धर्मावलम्बीले धर्मगुरु फाल्गुनानन्द जयन्ती मनाए, नेवार समुदायले म्ह (आत्मा) पूजा भाइटीकाकै बेला मनाउँदै छन् । तिहारलगत्तै तराई मधेश मूलको नेपालीले छठ पर्व मनाउँदै छन् । नयाँ नेपाल संवत् सुरु हुँदै छ । पर्वहरूको एक साता मखमली, स
स्वदेशी फूल प्रवर्धन
भूगोल र हावापानीको अनुपम विविधतायुक्त नेपालमा फूल फुल्ने साढे छ हजारभन्दा बढी प्रजातिका बोट विरुवा पाइए पनि ४२० प्रजातिका फूलको मात्र उत्पादन भइरहेको छ । साँझ बिहानदेखि मन्दिरसम्मका नित्य पूजापाठ, धार्मिक, सांस्कतिक, सामाजिक संस्कार पर्वमा फूल (पुष्प) पवित्र मान्ने प्रचलन परापूर्वकालदेखिकै हो । आफ्ना बारीबगैँचा, आँगनका डिलमा हुर्काइएका फूल, पाती, दुबोले नै दैनिक कर्मदेखि तिहार जस्ता फूलमालाको बढी प्रयोग हुने पर्वसम्मको माग धानिएको थि
प्राज्ञिक नेतृत्वको मार्गचित्र
शैक्षिक संस्थाहरू नितान्त ज्ञान केन्द्रित हुन् । उच्च शिक्षाप्रदायक विश्वविद्यालयहरू त झन् मुलुकलाई आवश्यक बहुआयामिक ज्ञानयुक्त जनशक्ति उत्पादक प्राज्ञिक थलो हुन् । मुलुकलाई स्वदेशी आवश्यक जनशक्ति स्वदेशमै तयार पार्न विसं. २०१६ मा पहिलो विश्वविद्यालय त्रिभुवन विश्वविद्यालय (त्रिवि) स्थापना गरिएको थियो । यही
लगानीको सुरक्षित गन्तव्य
दुई विशाल अर्थतन्त्र र बजारले घेरिएको नेपाल सन् २०३० सम्ममा मध्यम आय भएको मुलुक बन्न प्रयासरत छ । उच्च आर्थिक वृद्धिदर हासिल नगरी त्यो लक्ष्यमा पुग्न सकिँदैन । आर्थिक वृद्धिका लागि उत्पादन चाहिन्छ, उत्पादनका लागि लगानी विस्तार तर पर्याप्त लगानीका निम्ति राष्ट्रिय क्षमता पर्याप्त छैन । लगानी जुटाउन सरकारले तीनखम्बे अर्थनीति अँगालेको छ, स्वदेशी लगानीले मात्र नपुग्ने हुँदा विदेशी लगानी आह्वान र प्रोत्साहनका नीति अख्तियार गरेको छ । आह्वान गरेर
भूगोल बुझेर पुनर्निर्माण
चिनियाँ कथाका ‘खजाना खोज्ने मानिस’ भूगर्भविद् ली सिकुआङको नाममा खगोलशास्त्रीहरूले एक क्षुद्रग्रहको नामकरण गरेका छन् । साम्राज्यवादी आक्रमण र प्रतिरोध युद्धका बेला बेलायतको नामी विश्वविद्यालयमा भूगर्भ विज्ञान पढेर उत्कृष्ट हैसियत, जागिरको अवसर पाएका लीलाई जनवादी क्रान्ति सम्पन्न गरेको कम्युनिस्ट पार्टीले मुलुकमा बोलाएर खनिज स्रोत खोज्ने जिम्मेवारी दियो । तिनले पढाए, सरकारी निकायको नेतृत्व गरेर सँगसँगै भौगर्भिक अध्यापन, अध्ययन गरिरहे । सन् १९६६ मा हेपेई प्रान्तमा ठुलो भूकम्प आएपछि अब बेइजिङमा भूकम्प आउने हल्लाबा
प्रकोप प्रतिकार्य व्यवस्थापन
भाँचिएका हड्डी, च्यातिएका छाला, भत्किएका घर ! कोही आफन्त गुमेका छन्, तिनको सनाखत हुन सकेको छैन, कोही आफन्त उपचार शय्यामा छट्पटिएका छन् ! कता हेर्ने, कसलाई सम्हाल्ने ? परिवारका सदस्य र घर गुमाउनु परेकाहरूको यस्तो मनोदशा अनि बाँचेका पनि पलाउँदो शरदीय चिसो आकाशमुनि भोको पेटको बास ! आफू भएर सोच्दा कहालीलाग्दो यो अवस्थामा रहेका जाजरकोट/रुकुम पश्चिमका भूकम्प प्रभावित नागरिकको पीडा समन गर्न राज्य /नागरिक तहबाट यथासम्भव सक्रियता प्रदर्शन भएको छ । शुक्रबार मध्यरातमा भूकम्पले थिचिएका नागरिकको खोज, उद्धारमा शनिबार बिहानैदेखि स्वयम् सक्रिय प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहा
खुसीसँगैको भूकम्प पीडा
शुक्रबार दिउँसो मात्र नेपालीमा ठुलो खुसी छाएको थियो । आगामी वर्ष अमेरिका र वेस्ट इन्डिजमा हुने आइसिसी टी–२० विश्वकप क्रिकेट प्रतियोगिताका लागि एसिया क्षेत्रबाट नेपाल छनोट भएको हर्षोल्लाष थियो । खुसीसँगैको नेपालीको आरामदायी निद्रा भूकम्पले मध्यरातअघि खोसिदियो । मध्यरात नहुँदै जाजरकोटको रामीडाँडा केन्द्रबिन्दु भएर गएको ६.४ रेक्टर स्केलको भूकम्प र लगातारका परकम्पबाट खास गरी जाजरकोट र रुकुमपश्चिममा अकल्पनीय मानवीय एवं
सङ्क्रमणकालीन न्याय
दया, माया, सद्भाव र शान्तिपूर्ण नेपाली समाजमा २०५२ देखि एक दशक क्रूर सशस्त्र द्वन्द्वले समाजलाई आक्रान्त पा¥यो । राजनीतिक उद्देश्य प्रेरित त्यो सशस्त्र द्वन्द्व अन्ततः शान्तिपूर्ण ढङ्गले नै व्यवस्थापन गर्न सम्बन्धित राजनीतिक पक्ष तयार भए । द्वन्द्वपीडित नागरिकले पीडाको वास्ता नगरी तिनलाई सत्तामा पु¥याए । दलहरू मिलेर नै शासन सत्ता चलाए तर शान्ति सम्झौता भएको दुई दशक पुग्न लाग्दासमेत शान्ति प्रक्रिया निष्कर्षमा पु¥याउन सकेका छैनन् । त्यसैले द्वन्द्वपीडितले न्याय पाएका छैनन् । क्षमाशील नागरिकको यो सांस्कारिक धैर्यलाई राज्य र त्यो द्वन्द्वका पक्षले अब पनि शक्तिको दुरुपयोगबाट बेवास्तामा पार्न खोज्नु दिगो शान्तिको नेपाली चाहना विपरीत हुने छ । शान्ति सम्झौताबमोजिम शान्ति प्रक्रिया निष्कर्षमा पु¥याउन द्वन्द्वपीडित, मानव अधिकार पक्षधर अनि विश्व समुदायबाट
लज्जास्पद अन्तरविभेद
विगतमा शासकीय वर्गले जनतालाई विभाजन वा लडाएर सत्ता साम्राज्य दह्रो बनाउन रचेको प्रपञ्चस्वरूप जातीय भेदभावले नेपालको संविधान, राज्य नीति, घोषणा, कानुन अर्थात् राज्यलाई नै निरीह बनाइरहेको छ । सन् १९७१ मै जातीय तथा रङ्गभेदविरुद्ध संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय महासन्धि पारित गरेर शृङ्खलाबद्ध रूपमा जातीय भेदभाव उन्मूलनसम्बन्धी नीतिगत व्यवस्था गरेको ‘छुवाछुतमुक्त राष्ट्र’ नेपालको मानव समुदायमा अहिले पनि जातीय भेदभावपूर्ण व्यवहार छुवाछुत कायम छ । करिब सवा स
