नागबेली बनेका एक मूर्तिकार
सुलुलु सर्प हिँडेको बाटो वा पहाड, खोँच र कन्दरा हुँदै बगेको नागबेली नदी । अझ हिँड्नु भएको छ भने घुम्ती नै घुम्तीले सुन्दराकृति देखिने बर्दिबासको सडक । हो यस्तै घुमाउरो तर सुन्दर लाग्छ मूर्तिकार ताराप्रसाद ओझाको जीवन पनि । भोग्नका लागि कति सहज भयो वा कति कठिन छ ? यसको उत्तर उनीभित्रै होला तर देख्नेका लागि ताराप्रसादको जीवन घुम्ती हुँदै बगेको सुन्दर नदी वा पहाडको चुचुरोसम्म पुग्न बनाइएको नागबेली सडकजस्तै लाग्छ ।
‘लेन्सबाट फोटो पत्रकारिता’ प्रदर्शनी
भनिन्छ, एउटा फोटोले हजार शब्दको बयान गर्छ । त्यो शब्द बयान गर्न एक फोटोपत्रकारले गरेको मेहनत भने कसैले देखेको हुँदैन । त्यही मेहनतलाई प्रस्तुत गर्ने फोटोपत्रकार क्लबको आयोजनामा ‘लेन्सबाट फोटो पत्रकारिता’ शीर्षकमा फोटा प्रदर्शनी गरिएको छ ।
साहित्य देशको मुटु हो
विगत २३ वर्षदेखि अमेरिकाको कोलोराडो राज्यमा बसोबास गर्दै आउनुभएका गीतकार ज्ञानेन्द्र गदाललाई गीतसङ्गीत, कविता, कथा, गजललगायतका विभिन्न साहित्यिक लेखनमा रुचि छ । कोरानाका कारण आफ्नो देश नेपाल आउन नपाउनुभएका गदाल अहिले चार वर्षको अन्तरालपछि नेपाल आउनुभएको छ ।
अलमलमा वैशाख (कविता)
साम्ब ढकालकालचक्रको अर्को फर्लाङ नाघेरअन्ततः सँघारमा छ वैशाखछ न त छ तर अलमलमा छ ।भोलिको अस्पष्ट तस्बिर छातीमा टाङेरढलपल ढलपल हिँडिरहेको वैशाख यसै उसै अलमलमा छ ।आँखाभरिको सबैभन्दा सुन्दर सपनाका लस्कर तितरबितर पारेरनीरस र शुष्क दृश्यांशको थोत्रो क्यानभास वर्तमानको भित्ताभरि टाँसेर किंकर्तव्यविमूढमा छ वैशाख ।सुक्न नपाएर गालाभरि आँसुका टाटैटाटा बोकेरप्रारब्धका हत्केलाले छोप्दै÷ देखाउँदै विद्रूप अनुहारलड्खडाउँदै लड्खडाउँदै खै कता हिँडिरहेछ वैशाख ।जुगौँ जुग बित्छ कि क्या हो हिम्मतिलो वैशाखको काँधमा चढेर संसार हेर्ने धोको पूरा हुनयो जुनीमा पुग्दैन कि क्या हो सुख र चैनको लामो श्वास तानेर रनबन डुल्ने यादृच्छापलपल मृत्युछायाले दपेटिरहेकाले होला प्रत्येक आगतहरूसँग जीजिविषा विनिमय गर्न वैशाख पर्खिरहेछु ।पट्यार लाग्दा दिनहरूको खातमा खात थप्दैनिख्रिसकेर विगत बनिसकेको वैशाखको भो फेहरिस्त नपढूँ होला आजकल वैशाख आफैँ बिरामी हुँदैरोगी समय ओसारी रहेको टुलुटुलू भो नहेरौं होलासबैभन्दा सुरम्य याम पर्खेको युगौँ भयो यही वैशाखमा आउँछ होला भनेर विश्वस्त हुँ कि नहोऔं होलाखासमा मैले –मेरै देशको महक बोकेर आउने वैशाख खोजेकोमेरै गुराँसको रक्ताभ र हिमालको श्वेताभ बोकेर आउने वैशाख खोजेकोमेरै अन्नको मिठास उबाएर पियाउने वैशाख खोजेकोम त अलमलमा छु, छु अब त वैशाख पनि कस्तो वैशाख भएर आउने हो अलमलमा छ । ‘गन्तव्य’ चिल्ड्रेन पार्क सडकहेटौँडा–४, हुप्रचौर ।
सत्ता र सत्य (कविता)
स्नेह सायमिमैले भनेँम तिमीसँगसँगैकाम गर्न चाहन्छु,चालीस वर्षअघिपरिवर्तनकोजे शिक्षा दिएका थियौ तिमीलेत्यो आजतिमीले सत्ताको बागडोरसम्हालेको बेलाआम मानिसको पक्षमाकेही गर्न चाहन्छु,यसो भन्दै गर्दाउसले मतिर यसरी हे¥योजसरी बाजले सिनोलाई हेर्छअग्लो घरबाट सडकमाउसले यसरी थुक्योजसरी पान चपाउनेलेसफा भित्तामा थुक्छअनि भन्यो–हिजोको कुराहिजोको परिचयहिजोको वाचाभो यो नयाँ दिनमानसम्झाउनुयो पुरानै कुरामालागिरहने सोचनदोहो¥याउनुभोटलेतार्किक र तर्कहीनअनुशासित र अनुशासनहीनबीचकुनै दुरीनदेख्दो रहेछहामीलाईआँखा भएका अन्धाहरूभए पुग्छहामीलाईनयाँ लुगामा सजिएकाहिँडिरहनेलासहरूबाटैकाम चल्छनयाँ सत्तामापुरानो मान्छेपुरानो विचारपुरानो यादपुरानो कसमभोनसम्झाउनु ।
अर्को जन्म (कविता)
दिनेश अधिकारी मेरो घर अघिल्तिर वर्षौंंदेखिठिङ्ग उभिएको छ एउटा रुखरुख हुनुको अर्थ हो–मान्छे वा माटोलेभन्दा पहिलेचट्याङ व्यहोर्नु,वर्षात् सहनु,बटुलेर हावाको गतिफेदमा बस्नेहरूका लागि शीतलता हम्कनु,टोड्कामा बचेराहरू हुर्काउनु,र, चराहरूलाईनाच्दै गीत गाउनका लागिहाँगाको आँगन दिनु !मसँगै हुर्किएको यो रुख !कम्तीमा पनिकपालले जनाउने मेरो तिलचामले उमेरयसले पनि बिताएको छपाको भएपछिबाँच्न दिँदैन मान्छेले रुखलाईअब निश्चित छआजभोलिमै यो कसैको हातबाट गिँडिनेछआँखाभरि चित्राङ्कन गरिरहेछु म यसको भविष्य–कुनै पनि बेला–टुक्राटुक्रामा काटिएपछियो, कतै पुल र कतै दलिन बन्नेछ,कतै झ्याल–ढोकाका खापार कतै दराज वा मेच–टेबुल भएर जन्मनेछ,टुक्रिँदैर ताछिँदै अन्यत्र काम नलाग्ने भएपछि त्यही काम नलाग्ने अंशपुसको ठिहीमा आगो भएरकुनै एक साँझ केटाकेटी वा बूढाबूढीको निम्ति न्यानो छर्दैमकल वा अँगेनामा बौरनेछ,र, खरानी भएपछि अर्को कुनै बिरुवाको फेदमा मल भएरमाटोसँग मिसिनेछअहा ! कति जाति हुन्थ्योम पनि रुख भएर हुर्कन पाएको भएछ भने अर्को जन्ममलाई रुखकै जीवनर, रुखकै मरण भोग्न मन लागेको छ ! dhadhikari@ gmail.com
जनकलाल शर्मा : एक अनुस्मृति
व्यक्तिका हैसियतले जनकलाल शर्मा नारिकेल समान सरस थिए । उनमा भएको गम्भीरताले चिन्तनशीलतालाई सङ्केत गरेको हुन्थ्यो । खुलस्त स्वभावको अनुभव नहुने उनको व्यक्तित्वमा एउटा रहस्यात्मक विषयमा केन्द्रित हुनुपरेको परिस्थितिलाई प्रतिविम्बन गर्ने शक्ति भएको आभास हुन्थ्यो । विभिन्न साहित्यिक सभा समारोहको मौन उपस्थितिले शर्मालाई अधिकांश व्यक्तिले चासो नलिएको पाइन्थ्यो । बाह्य व्यवहारको चल्तीमा न्यूनतम भूमिका भएका अधिकांश व्यक्तिका पङ्क्तिमा शर्माको अग्रणी स्थान थियो भन्नुमा खासै आपत्ति नपर्ला । यस्ता बाह्य व्यवहारका सिलसिलामा मुखर र अग्रसर नहुने केही व्यक्तिहरू आफ्ना रुचि र सङ्कल्पमा प्रखर र गम्भीर हुन्छन् भन्ने दृष्टिकोण उनका लागि सार्थक देखिन्छ । व्यक्ति अपेक्षित हुन र उपेक्षित हुनमा ऊ स्वयं जिम्मेवार हुन्छ ।
पल्पसा क्याफे मञ्चन
मदन पुरस्कार विजेता उपन्यास ‘पल्पसा क्याफे’मा आधारित नाटक ‘पल्पसा क्याफे’को मञ्चन भइरहेको छ । लेखक नारायण वाग्लेको उपन्यासमा आधारित नाटक ‘पल्पसा क्याफे’को नाट्य रूपान्तरण लेखक सुरज सुवेदीले गर्नुभएको हो ।
साहित्यकार हृदयकाे स्मरणमा निबन्ध प्रतियाेगिता हुँदै
काठमाडाैं, वैशाख १२ गते । नेवाः विद्यार्थी युनियनको आयोजनामा ‘क्याम्पसमा नेपालभाषा विद्यार्थी कसरी संख्या बढाउन सकिन्छ भन्ने शीर्षकमा निबन्ध प्रतियोगिता हुने भएको छ । नेपालभाषाका साहित्यकार कवि केशरी चित्तधर हृदयकाे जेठ १२ गते परेकाे जन्मोत्सवमा साे प्रतियोगिता हुने लागेकाे युनियनका अध्यक्ष रिदेन महर्जनले जानकारी दिनुभयाे । प्रतियोगितामा प्रथम, द्धितीय, तेस्रो र सान्त्वना पुरस्कारको समेत व्यवस्था गरिएको छ।
नयाँघरेको ‘याकजी’
निबन्धकार तथा नियात्राकार युवराज नयाँघरेको ‘याकजी’ निबन्ध सङ्ग्रहको विमोचन भएको छ । प्राज्ञ तथा नाटककार अशेष मल्लले विमोचन गर्नुभएको उक्त नियात्राका कृति तल्लो र माथिल्लो डोल्पाको भूगोल, संस्कृति, जनजीवन र विकटताको वर्णन छ । यो कृति यात्रा मात्रै नभएर सामाजिक रूपमा गहिरो अध्ययन गरिएको विशेष ग्रन्थ हो, नाटककार मल्लले भन्नुभयो ।’
गुरुकुलमा नाटक ‘स्कुल’
दिलीप बान्तवाको कथामा आधारित नाटक ‘स्कुल’ मञ्चन हुने भएको छ । सुरज तमूको निर्देशन र परिकल्पना रहेको नाटक थापागाउँस्थित गुरुकुल थिएटरमा मञ्चन हुन लागेको हो । नाटक स्कुलमा भाषाको कारण विद्यार्थीमा कस्तो असर पर्ने विषयमा प्रस्तुत रहेको छ ।
शिक्षाविद स्वर्गीय लक्ष्मण राजवंशीद्वारा लिखित पुस्तक विमोचन
काठमाडौं, वैशाख १२ गते । सिद्धार्थ वनस्थली इन्ष्टिच्युटका संस्थापक प्रचार्य, शिक्षाविद् एवं सहित्यकार स्वर्गीय लक्ष्मण राजवंशीद्वारा लिखित कृति ‘गुली सहयोयगु’ पुस्तकको विमोचन गरिएको छ । आइतबार उहाँको प्रतिमा अनावरण गरी उहाँद्धारा लिखित कृतिको कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि त्रिभुवन विश्वविद्यालयका पूर्वउपकुलपति जापानका लागि पूर्व राजदूत केदारभक्त माथेमाले पुस्तकको विमोचन गर्नुभएको थियो । संविधानसभा सदस्यको ज्येष्ठ सदस्यबाट सभामुखको समेत भूमिका निर्वाह गर्नुभएका राजवंशी २०७८ वैशाख ११ गते स्वर्गारोहण हुनुभएको थियो । स्वर्गीय राजवंशीका श्रीमती शोभा राजवंशीद्वारा प्रतिमामा माल्यार्पण गरी स्मृति दिवस मनाइएको थियो । विद्यालयका प्रचार्य रुपक राजवंशीद्वारा कार्यक्रममा उपस्थितहरुलाई स्वागत गर्नुभएको थियो । कार्यक्रममा पूर्वविद्यार्थीको समेत उपस्थिति थियो ।
विद्रोहको कथा ‘खत’
यो मैले कस्तो युद्ध जितेँ ? मैले युद्ध जितेँ कि हारेँ ? हामीले युद्ध जितेर ल्याएको परिवर्तन कसका लागि हो ? यिनै प्रश्नहरूको जवाफ नाटक ‘खत’ भित्र छ । ‘खत’ सुलक्षण भारतीको लेखन तथा निर्देशन रहेको नाटक हो । निर्देशक भारतीले १ घण्टा ४५ मिनेट अवधि लामोे नाटकमार्फत नेपाली समाजलाई केही प्रश्न गरेका छन् ।
वास्तुकलाका ज्ञाता वैद्य लाइफ टाइम एचिभमेण्टबाट सम्मानित
चित्र, संगीत तथा वास्तुकलाका ज्ञाता हरिप्रसाद वैद्य लाइफ टाइम एचिभमेण्टबाट सम्मानित हुनुभयो । वैद्यलाई संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्री राजेन्द्रप्रसाद श्रेष्ठले लाइफ टाइम एचिभमेण्टबाट सम्मान गर्नुभएको हो ।
भैरव अर्यालको प्रतिमा अनावरण
काठमाडौं, वैशाख १० गते । साहित्यकार भैरव अर्यालको प्रतिमा अर्यालको थाकथलो जोरपाटी अर्याल गाउँमा अनावरण गरिएको छ । काठमाडौंको गोकर्णेश्वर नगरपालिका वडा नं. ७ मा रहेको अर्याल गाउँमा साहित्यकार÷पत्रकार रोचक घिमिरेले शनिवार उहाँको प्रतिमा अनावरण गर्नुभएको हो । भैरव पुरस्कार गुठीका अध्यक्षसमेत रहनुभएका घिमिरेले नेपाली व्यङ्ग्य साहित्यका महान् सर्जक अर्यालका रचनाहरू अहिले पनि उत्तिकै सान्दर्भिक रहेको बताउनुभयो । व्यङ्ग्य साहित्यबाहेक समालोचना र पत्रकारितामा पनि अर्याल पोख्त रहनुभएको घिमिरेले बताउनुभयो । साहित्यकार विजय चालिसेले व्यङ्ग्य साहित्यमा अर्याललाई कसैले अहिलेसम्म चुनौती दिन नसकेको दाबी गर्नुभयो । गोकर्णेश्वर नगरपालिका वडा नम्बर ७ का अध्यक्ष केशव गुरुङले राष्ट्रकै गहना अर्यालको सम्मान गर्न पाउँदा नगरपालिका परिवार गौरवान्वित भएको बताउनुभयो । अर्थविद् डाक्टर रेवतबहादुर कार्कीले अर्यालको व्यङ्ग्य साहित्य उच्च कोटीको रहेको बताउनुभयो ।स्थानीय पुण्यप्रसाद दाहालले अर्यालको प्रतिमालाई उहाँकै पुख्र्यौली थाकथलोमा राख्न पाउँदा गौरव लागेको बताउनुभयो । तत्कालीन जोरपाटी गाविसका अध्यक्ष तथा साहित्यकार गोपाल बरालले भैरव पुरस्कार गुठीले स्थापनाकालदेखि गर्दै आएको गतिविधिबारे प्रकाश पार्नुभयो ।समाजसेवी अर्जुन गौतमको सभापतित्वमा भएको कार्यक्रममा अर्यालका ज्येष्ठ सुपुत्र प्रा।डा। दीपक अर्यालले यस्ता रचनात्मक कार्यमा परिवारजनको पूर्ण सहयोग रहने प्रतिबद्धता जनाउनुभयो ।
सांसद शाहीको ‘छाउगोठदेखि संसद्सम्म’
हुुम्ला जिल्लाको सङ्घीय सांसद रङ्गमती शाहीको छाउगोठदेखि संसद्सम्म पुस्तक विमोचन भएको छ । उक्त पुस्तक कर्णाली प्रदेशका मुख्यमन्त्री जीवनबहादुर शाहीले एक कार्यक्रमको आयोजनामा विमोचन गर्नुभएको हो ।
सन्देशमूलक सिर्जनाका कलाकार सविता
लामो कपालमा परेको लट्टा फुटाउने, छिरलिएको कपाललाई सर्लक्क पार्ने गुण काँइयोमा मात्रै हुन्छ । काँइयोले कोरेर कपाललाई अनेकप्रकारको डिजाइनमा बाट्न, जुरो पार्न तथा छोड्न सकिन्छ, जसले व्यक्तिको सौन्दर्यमा निखार आउनुको साथै अरूभन्दा भिन्न देखाउन सकिने माध्यम पनि बन्छ ।
सौन्दर्यका लागि प्रविधि प्रयोग
युवा पुस्ता सुन्दरता तथा फेसनका प्रवृत्तिलाई पछ्याउन मन पराउँछन् । आफू राम्रो बन्न कुनै पनि हदसम्म जान युवा पुस्ता सुन्दरताको विभिन्न प्रविधि अपनाउने गरेको पाइन्छ । राम्रो बन्न सौन्दर्यसामग्री प्रयोग नगरी अन्य विधिद्वारा आकर्षक देखिने ट्रेन्ड बढिरहेका बेला सुन्दरता थप्न नयाँ प्रविधिसँगै नयाँ शैलीको थालनी भएको छ । माइक्रोब्लेडिङ, हेयर ब्रिडिङ तथा एक्सटेन्सन, हेयर ट्रान्सप्लान्ट, बोटोक्स, आइल्यासेस–एक्सटेन्सन, नेल एक्सटेन्सन तथा आर्ट, बडी स्लिमिङ, केमिकल पिलिङ आदि प्रविधिले मानिसलाई सुन्दर बनाउनेमात्र होइन, सधैँ जवान देखाउने र सौन्दर्यमा निखार थप्ने काम गरिरहेका छन्
नाटकमा नहारेको एक प्रोटागोनिस्ट
सुकृत नेपाल काठमाडौँ, वैशाख ८ गते । विमल सुवेदी नेसनल स्कुल अफ ड्रामा (एनएसडी) का उत्पादन हुन् । उनीभन्दा अघि सुनील पोखरेल र अनुप बरालले एनएसडीबाट दीक्षित हुने मौका पाएका थिए । थिएटर भिलेजसँग आबद्ध उनी अभिनय र निर्देशनलगायत सेट डिजाइनमा पनि पारङ्गत छन् । उनले निर्देशन गरेका नाटकहरू यार्मा, मालिनी, ह्याम्लेट, सान्दाजुको महाभारत, मकैको अर्को खेती र साबिति उल्लेख्य छन् । परम्परागतभन्दा नाटकमा भिजुअल मिडियमलाई खोज्न रुचाउँछन् । उनका नाटकहरूमा कथासँगै भिजुअल पोयट्री पनि भेटिन्छ । उनकै डिजाइन र निर्देशनमा यही हप्तादेखि नारायण वाग्लेको ‘पल्पसा क्याफे’ राजधानीस्थित मण्डला थिएटरमा वैशाख ९ देखि मञ्चन हुँदैछ । प्रस्तुत छ उनीसँगको सङ्क्षिप्त कुराकानीःकस्तो हुँदैछ पल्पसा क्याफेको तयारी ?रिहर्सलको अन्तिम चरणमा छौँ । अन्तिम चरणका कामहरू द्रुत गतिमा भइरहेको छ । चुनावको चहलपहल चलिरहेको छ र हाम्रो नाटक पनि राजनीतिक विषयवस्तुमा आधारित छ । हामीले यसलाई दर्शकसँग कनेक्ट गराउने विभिन्न एलिमेन्ट खोजेका छौँ । पल्पसा क्याफे नै रोज्नुको कारण ?केही वर्षअघि पोखरामा एउटा प्ले मेकिङ वर्कसप भएको थियो । त्यसमा द्वन्द्वकालमा बेपत्ता पारिएका नागरिकहरूको विषयमा नाटक गर्ने तय गरियो । मेरो भूमिका सहजकर्ताको थियो । नाटक बनाउने क्रममा आफन्त पर्खिरहेका परिवारका सदस्यहरूसँग प्रत्यक्ष कुरा पनि भएको थियो । मैले प्रत्यक्ष रूपमा भोगेको र देखेको द्वन्द्वको त्यो फरक पाटो थियो । द्वन्द्व सकिएको लामो समय भइसक्दा पनि नसुल्झिएको यथार्थ थियो । त्यसैले यो नाटक गर्ने बीज त्यतिबेलै रोपिएको हो । एउटा पुस्तकलाई नाटकमा उतार्न कति गाह्रो हुँदो रहेछ ?सजिलो र गाह्रो दुवै छ । सजिलो किन भने कथा खोजिरहनु पर्दैन । पात्र खोजिरहनु पर्दैन । पृष्ठभूमि, भाव, केन्द्रीय विषयवस्तु सबै उपन्यासमा हुन्छ । तर गाह्रो ती सबै कुरालाई विश्वासयोग्य र इमानदार रूपमा मञ्चमा देखाउँदा अनेक चुनौती आइसक्छन् । अनि चर्चित किताब भएकाले पात्रहरू पाठकको दिमागमा बसिसकेका हुन्छन्, त्यसले पनि एउटा ठूलो जिम्मेवारी बोध गराइरहन्छ । छापिएका पुस्तकका नाटक बन्नु नयाँ कथा नपाएर हो ?मलाई यो प्रश्न यसरी सोधिनुपर्छ भन्ने नै लाग्दैन । किनभने नाटक साहित्यको एक ठूलो हिस्सा हो । साहित्य रूपान्तरणका लागि नाटक हरेक कालखण्डमा उत्तिकै महìवपूर्ण माध्यम हो । यसैले पुस्तक नाटकमा आउनु आफैँमा सुखद कुरा हो । विश्वको रङ्गमञ्च र साहित्यिक इतिहासलाई हेर्ने हो भने यो बहसको विषय नै हैन । अस्कर अवार्डमा पनि बेस्ट अडप्टेड स्क्रिनप्ले भन्ने छुट्टै विधा छ । बरु पुस्तकहरू नाटक वा चलचित्र रूपान्तरित भएर फरक विधामा जाने कुरा स्वाभाविक किन लागिरहेको छैनन् र धेरै काम त्यसरी किन भइरहेका छैनन् भन्ने प्रश्न चाहिँ महìवपूर्ण प्रश्न हो । पल्पसा क्याफे पढिसकेकाले नाटक हेर्नु कत्तिको सान्दर्भिक होला ?पाठकहरूको आआफ्नै बुझाइ हुन्छ । हाम्रो आफ्नै छ, हामीले यसलाई नयाँ तरिकाले बुझ्ने र खोज्ने प्रयत्न गरेका छौँ । नाटक हेर्ने नियमित दर्शकको लागि त नाटक किन हेर्ने भनेर प्रश्न सोध्नु नै पनि उपयुक्त हुँदैन । विशेषतः यो नाटक किन हेर्ने भनेर भन्नै पर्दा नेपालको साहित्य र राजनीतिलाई नाटकको माध्यमबाट एकै ठाउँ हेर्न चाहनेलाई यो उपयुक्त अवसर हुनेछ । तपाईंहरूको थिएटर भिलेजले आफ्नै स्पेस कहिलेसम्म पाउला ?जग्गाकै झमेलाहरूले गर्दा अड्किरहेको हो । धेरैले धेरै वचन दिए तर ती पूरा भएनन् । नेपालको लगभग हरेक क्षेत्र खराब राजनीति र दलालहरूबाट भरिएको छ । त्यसमा कलालाई सधैँभरि अप्ठ्यारो नै छ किनभने यसको प्रभाव तत्कालै देखिँदैन । कसैले यसलाई सहयोग गर्दा प्रत्यक्ष फाइदा पनि भेट्दैनन् । यसले त उल्टै बलियो प्रश्नहरू गर्छ । नेपालका धेरै सरकारी संस्थालाई त प्रश्न पनि मन पर्दैन । थिएटरका लागि ठाउँ खोज्दा अनुभव चाहिँ कस्तो रह्यो ? मैले यो जग्गाको प्रक्रियामा जति लामो यात्रा गरेँ त्यसले नेपाली व्यवस्थाको धेरै चरित्रहरूसँग साक्षात्कार गर्ने मौका पाएँ । मैले लगभग २०/२५ वटा देशमा काम गरेँ । नीति र सरकारी दुवै निकायहरूसँग नजिक भएर काम गरेँ । त्यहाँ उनीहरूको देशको पहिचान भनेको कला संस्कृतिमा नै आधारित रहेर निर्धारित भएको हुन्छ । धेरै देशहरूमा थिएटरका लागि भनेर बजेटकै पनि व्यवस्था गरिएको हुन्छ । हामीले त बजेट पनि मागेका हैनौँ । सरकारसँग थोरै सहजीकरण मागेका थियौँ । व्यक्तिगत रूपमा मलाई धेरै देशहरूबाट थिएटर गर्न मौका आएको छ । त्यहाँ गएर काम गर्दा मलाई जग्गा दिन्छु भनेका छन्, बोलाएका छन् । आफ्नै देशमा भने अवस्था प्रतिकूल छ । तर मैले अझै हिम्मत हारेको छैन । म अनेक बाधा सहेर यहाँ नै केही गर्न चाहन्छु ताकि म जस्तो अर्को व्यक्तिले मेरो जस्तो तीतो यात्रा गर्नु नपरोस् ।
‘सेनाको चेली’ उत्कृष्ट लघु चलचित्र
मित्र भण्डारी काठमाडौँ, वैशाख ६ गते। नेपाली सेनाले आयोजना गरेको लघु चलचित्र प्रतियोगिता-२०७८ मा ‘सेनाको चेली’ नामक वृत्तचित्र उत्कृष्ट स्थान हासिल गरेको छ। जनसम्पर्क तथा सूचना निर्देशनालाले ‘नेपाली सेना लघु चलचित्र प्रतियोगिता-२०७८’, ‘नेपाली सेना फोटो प्रतियोगिता-२०७८’, ‘सिपाही २०२२’ फोटो तथा विभिन्न प्रदर्शनी-२०७८ आयोजना गरेको थियो। १२ वर्षे सशस्त्र द्वन्द्वमा सैनिक भाइ र विद्रोही दिदीको मुख्य कथामा आधारित वृत्त चित्रमा दोहोरो भिडन्तमा आफू अपाङ्ग र श्रीमान मारिएपछि विक्षिप्त बनेकी दिदी र भाइबीचको सम्बन्ध बिग्रदै जान्छ। वर्षौपछि दिदीको हातबाट तिहारको टीका लगाउन आएका भाइसँग दिदी रुष्ट बन्छिन्। कर्तव्य पालनको क्रममा गोली चलाउन आफू बाध्य रहेको र हरेक सिपाहीले उक्त जिम्मेवारी बहन गर्नुपर्ने भाइको बाध्यता सुनेपछि दिदी भाइबीच सम्बन्ध सुधार हुन्छ। त्यस्तै, कोभिड सङ्क्रमणका बेला सैनिकले खेलेको भूमिकामा आधारित ‘सेता मलामी’ लघु चलचित्र दोस्रो भएको छ। आमा गुमाएकी तथा बुवा सैनिकको जागिरमा व्यस्त रहँदा एक्लो महसुस गरेकी बालिकाको कथामा आधारित ‘डोल्मा’ वृत्त चित्रले तेस्रो स्थान हासिल गरेको छ। मङ्गलबार सैनिक मुख्यालय जङ्गी अड्डामा आयोजिक समारोहमा प्रधान सेनापति प्रभुराम शर्माले उत्कृष्ट प्रतियोगीलाई पुरस्कार तथा प्रमाणपत्र प्रदान गर्नुभयो।समारोहमा उत्कृष्ट फोटो प्रतियोगिता अन्तर्गत सैनिक तथा गैर-सैनिकतर्फ पाँच जना र सैनिकतर्फ १० फोटोग्राफर पुरस्कृत हुनुभएको छ। नेपाली सेनाले २०२४ सालदेखि वार्षिक रुपमा प्रकाशन गर्दै आएको सिपाही अङ्क-२०७८ र शिवपुरी- २०२२ मा उत्कृष्ट लेखनतर्फ तीन-तीन जनालाई पुरस्कार प्रदान गरिएको छ। सेनाले विभिन्न तालिम तथा समारोहमा सहभागी भएर उत्कृष्ट कला प्रर्दशनी गर्ने विभिन्न युनिटका प्रतिनिधि तथा फोटो उत्कृष्ट फोटो सङ्कलन गर्ने सैनिक कर्मचारीलाई पुरस्कार प्रदान गरिएको छ। सेनाको इतिहास र महत्व उजागर गर्ने उद्देश्यले जनसम्पर्क तथा सूचना निर्देशनालयले यस्तो प्रतियोगिताको आयोजना गर्दै आएको छ।
गुरागाईंलाई वसुन्धराश्री, रावललाई मानश्री पुरस्कार
वरिष्ठ साहित्यकार ठाकुरप्रसाद गुरागाईं (म्यान्मा)लाई २०७९ सालको वसुन्धराश्री पुरस्कार तथा कलाकार थानबहादुर रावल (म्यान्मा)लाई २०७९ सालको मानश्री पुरस्कार प्रदान गरिने भएको छ ।
बोटानिकल आर्ट तालिम सुरु
ललितपुर, वैशाख ५ गते। विज्ञान र कलाको अन्तरसम्बन्ध र महत्वलाई उजागर गर्ने उद्देश्यसहित सोमबारदेखि ‘बोटानिकल आर्ट एन्ड इलस्ट्रेसन’ तालिम सुरु भएको छ।नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञाप्रतिष्ठान (नास्ट) अन्र्तगत महिला वैज्ञानिक फोरमको आयोजनामा नास्टमै सो तालिम सुरु भएको हो। सो तालिमको राष्ट्रिय योजना आयोगका सदस्य डा.पुष्प रमण वाग्लेले उद्घाटन गर्नुभयो। उहाँले नेपाल जैविक विविधताको देश भएकाले वनस्पतिकोको अध्ययन, अनुसन्धान र संरक्षणमा कलाको भूमिका महत्वपूर्ण हुने चर्चा गर्नुभयो।शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयका सचिव प्रमिला देवी बज्राचार्यले अनुसन्धान र प्रविधिलाई जनउपयोगी केन्द्रित गर्नुपर्नेमा जोड दिदै विद्यालयको पाठ्यक्रममा नै दृष्टान्तकला (इलस्ट्रेसन) समावेश गर्नका लागि पहल गर्ने बताउनुभयो।यस्तै, नास्टका उपकूलपति डा.सुनिलबाबु श्रेष्ठले कला र विज्ञानको अध्ययनलाई सँगसँगै लैजानुपर्नेमा जोड दिनुभयो। उहाँले भन्नुभयो, 'सिक्काको दुई पाटाजस्तै कला र विज्ञान अन्तरसम्बन्धित छन्। यिनलाई सँगसँगै लैजानुपर्छ।'यस्तै, वानस्पतिक विषय केन्द्रित कलाकार नीरा जोशी प्रधानले वानस्पतिक कलाको महत्व, इतिहास र वर्तमान गतिविधिबारे भिडियो सामग्री प्रस्तुत गर्नुभएको थियो। कार्यक्रममा वरिष्ठ वनस्पतिविज्ञ डा.केशरी लष्मी मानन्धर, नेपाल ललितकला प्रज्ञाप्रतिष्ठानका प्राज्ञ रमेश खनाल, महिला वैज्ञानिक फोरमका संयोजक डा.अन्जना सिंहले विज्ञानको अध्ययनमा कलाको महत्वबारे चर्चा गर्नुभएको थियो। दुई दिने सो तालिममा करिव १० विद्यालयका २५ विद्यार्थी सहभागी छन्।
फुटुङ्ग पुस्तकको लोकार्पण
काठमाडौँ, वैशाख ५ गते। काठमाडौँको फुटुङ्ग क्षेत्रको इतिहास, संस्कृति र पछिल्ला चार दशकको विकासका विभिन्न पक्षलाई समेटेर तयार पारिएको पुस्तक ‘फुटुङ्ग’ सार्वजनिक भएको छ। झण्डै दुई दशकदेखि सामाजिक विकास र सञ्चार क्षेत्रमा क्रियाशील श्रीराम फुटुङ्गेले लेख्नुभएको फुटुङ्गः इतिहास, संस्कृति र विकास नामक पुस्तक फुटुङ्गमै आयोजित कार्यक्रममा सार्वजनिक गरिएको हो। पुस्तक विमोचन गर्दै इतिहासकार एवं लेखक प्रा डा राजेश गौतमले फुटुङ्गको इतिहास र परिवर्तनका विभिन्न पक्षलाई सरल भाषामा चित्रण गरिएको बताउनुभयो। पुस्तक साँस्कृतिक लघु विश्वकोष झै लागेको गौतमको भनाइ थियो। कार्यक्रममा अर्थशास्त्री प्रा. डा. केशवराज खड्काले पुस्तकले स्थानीय संस्कृति र विकासको पाटो सरल तवरमा प्रस्तुत गरेको बताउनुभयो। विकास र संस्कृतिलाई परिपूरकको रुपमा लिएर अघि बढ्न प्रेरित गर्ने उल्लेख गर्नुभयो। उहाँले पुस्तक स्थानीय विशिष्ट गन्थ्रको रुपमा आएको र अन्य समुदायलाई पनि यस प्रकारको पुस्तक प्रकाशन गर्न उत्साहित गर्ने बताउनुभयो। कार्यक्रममा साहित्यकार लब गाउँले र डा. घनश्याम पुडासैनी, उद्यमी हरिकृष्ण रावल, संस्कृतिकर्मी भक्तीनारायण महर्जन, तारकेश्वर नगरपालिकाका प्रशासनिक प्रमुख शिव लम्साल लगायतले पुस्तकबारे चर्चा गर्नुभएको थियो। पुस्तकमा फुटुङ्गको इतिहास, संस्कृति र विकासका विविध पक्ष तथा बदलिएको जीवन र आगामी दिन गर्नुपर्ने बिषय समेटिएको लेखक फुटुङ्गको भनाइ छ। उहाँका अनुसार, फुटुङ्गको पहिचानलाई चिनाउने र फुटुङ्गको बारेमा लिखित सामग्रीको अभावलाई पूर्ति गर्ने प्रयास स्वरुप पुस्तक तयार भएको हो। पुस्तकमा फुटुङ्ग गाउँको इतिहास, धार्मिक र साँस्कृतिक पक्ष तथा २०४० को दशकमा गाउँको सामाजिक परिवेश चित्रण गरिएको छ। त्यस्तै, जीविकोपार्जन र फुटुङ्गको आधुनिक विकास, त्यसमा स्थानीय तह र विभिन्न संघसंस्थाको योगदानलाई समेत पुस्तकमा व्याख्या गरिएको छ।
राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार तथा दीर्घ साधना सम्मान
काठमाडौं, वैशाख ४ गते। सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालयद्वारा आयोजित 'राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार तथा दीर्घ साधना सम्मान कार्यक्रम २०७८' सम्पन्न भएको छ। कार्यक्रममा नेपाली चलचित्रको विकास र प्रगतिमा उल्लेखनीय योगदान पुर्याउने कलाकार तथा स्रष्टालाई सम्मान गरिएको हो।चलचित्र क्षेत्रमा विशिष्ट योगदान पुर्याउनुभएका कलाकारमा राजेश हमाल, दीपकराज गिरी, दीपाश्री निरौलालगायत कलाकार सम्मानित हुनुभएको छ। यस्तै, कलाकार भुवन थापा चन्द र शम्भुजीत बाँस्कोटालाई दीर्घ साधनाबाट सम्मान गरिएको हो। कार्यक्रममा राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले चलचित्र उद्योगको उन्नयनका लागि संस्थागत प्रयास गर्दै चलचित्रको निर्माण र वितरणसँग सम्बन्धित प्राविधिक एवं आर्थिक पक्षमासमेत नीति निर्माण गर्नका लागि नेपाल सरकार सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालय र चलचित्र विकास बोर्डको भूमिकाको तारिफ गर्नुभयो।यस्तै, हाम्रो मौलिक कला र संस्कृतिलाई चलचित्रले प्रवद्र्धन गर्दै समाजमा विद्यमान अन्धविश्वास एवम् कुरीतिलाई अन्त्य गर्नका लागि चलचित्र क्षेत्र चेतना र जागरणको प्रभावकारी माध्यम बन्न सक्ने उहाँले बताउनुभयो। कार्यक्रममा मन्त्री, चलचित्र विकास बोर्डका अध्यक्ष, बोर्ड परिवार, निर्माता, निर्देशक एवं चलचित्रकर्मी, राष्ट्रसेवक, सञ्चारकर्मीको सहभागिता थियो।
वैरागी काइँला सम्मानित
ललितपुर, वैशाख ४ गते। नेपाली काँग्रेसका महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्माले नेपाली साहित्यका विशिष्ट साधक एवम् लिम्बू संस्कृतिका ज्ञाता वैरागी काइँलालाई सम्मान गर्नुभएको छ। नेपाली लेखक सङ्घको सातौँ राष्ट्रिय अधिवेशनबाट निर्वाचित केन्द्रीय कार्य समितिलाई बधाई र शुभकामना दिन नेपाली काँग्रेसका महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्माले आयोजना गर्नुभएको कार्यक्रममा सङ्घका सल्लाहकार एवम् वरिष्ठ कवि बैरागी काइँलालाई सम्मान गरिएको हो।कार्यक्रममा वरिष्ठ कवि काइँला, महामन्त्री शर्मा, सहमहामन्त्रीद्वय बद्री पाण्डे र जीवन परियार तथा लेखक सङ्घका सल्लाहकार डा. विष्णुविभु घिमिरे र नवनिर्वाचित अध्यक्ष तीर्थ श्रेष्ठले शुभकामना व्यक्त गर्नुभएको छ।समारोहमा नवनिर्वाचित अध्यक्ष एवम् कवि तीर्थ श्रेष्ठसहित कवि विष्णुविभु घिमिरे, श्रवण मुकारुङ, शैलेन्दु नेपाल, रामेश्वर राउत, श्रीबाबु कार्की, अमृता स्मृति, इन्द्र लम्साल, गणेश भट्टले कविता वाचन गर्नु भएकको थियो। सङ्घका महासचिव सोझो गाउँलेले कार्यक्रमबारे प्रकाश पार्नुभएको समारोहमा करिब पाँच विशिष्ट विद्वान् लेखकको उपस्थिति थियो।
