काठमाडौँ, मङ्सिर १४ गते । नेपालमा दिनानुदिन बढ्दै गएको नसर्ने रोग (एनसीडी) को जोखिम, रोकथाम तथा नियन्त्रणका लागि सबै क्षेत्र एक भएर लाग्नुपर्ने बताइएको छ । नेसर्ने रोगको क्षेत्रमा काम गर्दै आएको संस्था नेपाल एनसीडी एलायन्सको तेस्रो साधारणसभामा वक्ताहरुले नसर्ने रोग विश्वव्यापी बढ्दै गएकोले नेपालमा नसर्ने रोगको प्रकोप बढ्दै गएको बताए ।
कार्यक्रममा एलायन्सका अध्यक्ष तथा वरिष्ठ मुटुरोग विशेषज्ञ डा. प्रकाशराज रेग्मीले नेपालमा मुटुरोग, मधुमेह, क्यान्सर, दीर्घश्वासप्रश्वास, मिर्गौला रोगजस्ता नसर्ने रोग बढिरहेकोप्रति गम्भीर चिन्ता गर्नुपर्ने अवस्था आएको बताउनुभयो । उहाँले नसर्ने रोग रोक्न सरकार, गैरसरकारी संस्था, स्वास्थ्यकर्मी तथा नागरिक समाजबिच बहुक्षेत्रीय सहकार्य अपरिहार्य रहेको बताउनुभयो ।
डा. रेग्मीले संस्थाले पछिल्ला वर्षहरूमा देशभर नसर्ने रोगको जोखिम घटाउने उद्देश्यले विभिन्न जनचेतनामूलक कार्यक्रम सञ्चालन गर्दै आएको जानकारी दिनुभयो । उहाँका अनुसार विद्यालयस्तरमा स्वास्थ्य सचेतना फैलाउने उद्देश्यले ‘स्कुल–हेल्थ’ कार्यक्रम सञ्चालन गरिएको जानकारी दिँदै उक्त कार्यक्रमले किशोर–किशोरीहरूमा जीवनशैलीसम्बन्धी जोखिम घटाउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको बताउनुभयो ।
डा. रेग्मीले नेपाल एनसीडी एलायन्स विश्वकै छाता सङ्गठन ग्लोबल एनसीडी एलायन्सको सदस्य रहेर दक्षिण–पूर्वी एसियामा नेतृत्वको जिम्मेवारीसमेत निर्वाह गरिरहेकाले राष्ट्रिय मुद्दालाई अन्तर्राष्ट्रिय तहमा प्रभावकारी रूपमा उठाउन मद्दत मिलेको बताउनुभयो ।
एलायन्सका सहअध्यक्ष शान्तलाल मुल्मीले नेपालमा पछिल्ला वर्षहरूमा नसर्ने रोगको भार तीव्र गतिमा बढिरहेको बताउनुभयो । उहाँले नसर्ने रोग बढ्नुमा अवैैज्ञानिक जीवनशैली, अस्वस्थ खानपान, मदिरा तथा चुरोटजन्य पदार्थको दुरुपयोग, शारीरिक निष्क्रियता र वातावरणीय प्रदूषण मुख्य कारण रहेको बताउनुभयो । मुल्मीले नसर्ने रोगविरुद्ध हस्तक्षेप गर्न नसके निकट भविष्यमा स्वास्थ्य प्रणाली नै दबाबमा पर्ने चेतावनी दिनुभयो ।
जनस्वास्थ्यविद् डा. मनिता प्याकुरेलले नसर्ने रोग विश्वव्यापी रूपमा बढ्दै गएको भन्दै यसलाई स्वास्थ्य एजेन्डाको केन्द्रमा राख्नुपर्ने बताउनुभयो ।
डा.प्याकुरेलका अनुसार एनसीडी कुनै एक संस्थाले मात्र नियन्त्रण गर्न नसकिने विषय भएकाले स्थानीय तहदेखि सङ्घीय सरकारले समेत साझा जिम्मेवारीसहित अघि बढ्नुपर्नेमा जोड दिनुभयो । डा. प्याकुरेलले एनसीडी एलायन्सले विभिन्न नगरपालिका तथा समुदायमा पुगेर जोखिम पहिचान, सचेतना तथा जीवनशैली परिवर्तनका कार्यक्रम सञ्चालन गर्दै आएको जानकारी दिनुभयो ।
कार्यक्रममा एलायन्सका महासचिव किशोरकुमार प्रधानाङ्गले संस्थाले हालसम्म हाँसिल गरेका उपलब्धी तथा आगामी कार्ययोजना प्रस्तुत गर्नुभयो । उहाँले स्थानीय तहसँग सहकार्य विस्तार, प्राथमिक स्वास्थ्य सेवामा एनसीडी स्क्रीनिङ अभिवृद्धि, स्वास्थ्यकर्मी तालिम तथा समुदाय–केन्द्रित जोखिम घटाउने कार्यक्रमलाई प्राथमिकतामा राखिएको बताउनुभयो ।
नेपालमा नसर्नेरोगबाट मृत्यु हुनेको दर बढिरहेको छ । मुटुरोग र मस्तिष्कघात, मिर्गौला, मधुमेह, क्यान्सरजस्ता रोगले मानिसहरुको मृत्यु भइरहेको छ ।
सरकारी पक्षले ‘राष्ट्रिय एनसीडी रणनीति’ तथा ‘बहुक्षेत्रीय कार्ययोजना’ लागू गरे पनि स्रोत सीमितता र व्यवहार परिवर्तनमा कठिनाइका कारण चुनौती यथावत् रहेको छ ।
एलायन्सको साधारणसभाले नसर्ने रोग नियन्त्रणका लागि रोकथाममुखी स्वास्थ्य प्रणाली सुदृढ गर्न, विद्यालय तथा समुदायमा व्यापक स्वास्थ्य शिक्षा अभियान सञ्चालन गर्न तथा सरकारले एनसीडीसम्बन्धी बजेट र नीति कार्यान्वयनमा प्राथमिकता बढाउनुपर्ने निष्कर्ष निकालेको छ
