यदुप्रसाद भट्ट
मनाङ, मङ्सिर ९ गते । समुद्री सतहबाट तीन हजार पाँच सय ४० मिटरमा अवस्थित गङ्गापूर्ण ताल पर्यटन र आर्थिक विकासका दृष्टिकोणले महत्त्वपूर्ण मानिन्छ । मनाङ ङिस्याङ गाउँपालिका–६ मा अवस्थित गङ्गापूर्ण चिसोका कारण जम्न थालेको छ । यो हिमनदीबाट निर्माण भएको हो ।
पर्यटन तथा आर्थिक विकासका दृष्टिले महत्त्वपूर्ण मानिए पनि संरक्षण अभावका कारण यसको अस्तित्व लोप हुँदै गएको छ । गङ्गापूर्णको अस्तित्व लोप हुँदै गएकोमा स्थानीयले चिन्ता व्यक्त गरेका छन् । गङ्गापूर्ण हिमालबाट पग्लने हिउँको पानीले बनेको ताल भएकाले यसलाई हिमाली प्राकृतिक सम्पदाको रुपमा लिने गरिएको छ ।
गङ्गापूर्ण ताललाई प्राकृतिक पर्यटनका रुपमा प्रयोग गरी प्रशस्तै फाइदा लिन सकिन्छ । तालको सौन्दर्य, हिमालहरूको पृष्ठभूमि र आसपासको जैविक विविधताले पर्यटकहरूलाई आकर्षित गर्छ । यो अन्नपूर्ण परिक्रमा पदयात्रा मार्ग नजिकै पर्ने हुँदा यो क्षेत्रको पर्यटन विकासमा यसले योगदान दिन्छ । स्थानीय आयस्रोत पनि गङ्गापूर्ण अर्को महत्त्वपूर्ण पाटो मानिएको छ । ताल भ्रमण गर्न आउने पर्यटकहरूबाट स्थानीय स्तरमा होटल, गाइड र अन्य सेवाबाट आम्दानी वृद्धि हुन्छ ।
गङ्गापूर्ण तालको सम्भावित दोस्रो महत्त्व जलवायु अध्ययन र अनुसन्धान हो । किनभने गङ्गापूर्ण ताल हिमनदीबाट बनेको हुँदा यसले जलवायु परिवर्तनको प्रभाव अध्ययन गर्न महत्त्वपूर्ण अवसर दिन्छ । हिमतालहरूको सन्तुलन परिवर्तन, तापक्रम वृद्धिको असर र हिमनदीको पग्लने दरजस्ता विषयमा यो तालले वैज्ञानिकहरूलाई अध्ययन गर्न मद्दत पुर्याउँछ ।
गङ्गापूर्ण तालको सम्भावित तेस्रो महत्त्व प्राकृतिक स्रोत संरक्षण हो । ताल र यसको वरपरको क्षेत्रलाई संरक्षण गरेर जैविक विविधता र वातावरणीय सन्तुलन कायम राख्न सकिन्छ । यो क्षेत्र विभिन्न पंक्षी, जनावर र वनस्पतिहरूको वासस्थान हो । यो ताल हिमाली जलस्रोतको एक हिस्सा भएकाले आसपासको गाउँलेहरूका लागि जल आपूर्तिको महत्त्वपूर्ण आधार हुन सक्छ ।
गङ्गापूर्ण तालको सम्भावित चौथो सांस्कृतिक र धार्मिक महत्त्व हो । गङ्गापूर्ण ताललाई स्थानीय समुदायहरूले पवित्र मान्ने सम्भावना छ । यो ताललाई आध्यात्मिक र सांस्कृतिक रूपमा पनि प्रचार गरेर थप पर्यटक आकर्षण गर्न सकिन्छ । पछिल्लो समय गङ्गापूर्ण तालको संरक्षणको आवश्यकता भइरहेको छ । यसका लागि गङ्गापूर्ण तालको पर्यावरणीय र पर्यटकीय सम्भावना सुनिश्चित गर्न जरुरी छ । अनियन्त्रित पर्यटनका कारण हुन सक्ने प्रदूषण र क्षतिलाई रोक्ने, हिमताल फुट्ने सम्भावनालाई कम गर्न नियमित अध्ययन र निगरानी गर्ने, संरक्षण तथा व्यवस्थापनमा स्थानीय समुदायको सक्रिय सहभागिता बढाउने हो भने यसको महत्त्व बढ्दै जानेछ ।
गङ्गापूर्ण ताल नेपालका हिमाली क्षेत्रहरूमा रहेको प्राकृतिक सम्पदा मात्र नभएर पर्यावरणीय, आर्थिक र वैज्ञानिक महत्त्वको स्थान पनि भएको विज्ञहरुले बताएका छन् । यसको दिगो संरक्षण र प्रवर्द्धनले मनाङ जिल्लालाई राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा थप परिचित गराउन मद्दत पुग्नेछ ।
