बर्खा लाग्यो, खोला बढ्यो रोकिए गाडी
मार्तडी–कोल्टी सडकखण्ड अन्तर्गत पर्ने विभिन्न खोलामा पुल नहुँदा बर्खा लागेसँगै खोलामा बाढी बढेपछि स्थानीयलाई आवतजावत गर्न तथा सवारीसाधन सञ्चालनमा समस्या भएको छ । दैनिक उपभोग्य सामग्री ढुवानी गर्न पनि सकस हुन हुन थालेको छ । मार्तडी–कोल्टी सडकको दानसाँगु र कर्णाली कोरिडोर सडकखण्ड अन्तर्गत पर्ने बड्डीगाड, पिलुचौर, कवाडीलगायतका खोलामा पुल छैन । सडक भए पनि खोलामा पुल नहुँदा स्थानीयलाई आवतजावत गर्न र यातायातका साधन सञ्चालन गर्न समस्या भएको हो । पिलुचौर बड्डीगाड खोलामा बर्खा लागेसँगै पानीको बहाव बढ्दै गएपछि वारपार गर्न समस्या भएको जगनाथ गाउँपालिका–१ का स्थानीय व्यापारी मीनबहादुर कार्कीले बताउनुभयो ।
दाउरामा निर्भरको सङ्ख्या घटेन
नेपाल सरकारले परम्परागत ऊर्जा खपतको अनुपातलाई सन् २०३० सम्ममा ३० प्रतिशतमा झारेर सुधारिएको चुलो, विद्युतीय चुलो र एलपी ग्यासको उपयोगमा वृद्धि गर्ने लक्ष्य राखेको भए पनि बैतडी जिल्लामा भने ९५ प्रतिशत घरधुरी दाउरामा निर्भर रहेको पाइएको छ । यस जिल्लाको १० स्थानीय तहका ८४ वडामा रहेका ४५ हजार १९१ घर धुरीमध्ये ९५ प्रतिशत घरधुरीले परम्परागत धुवाँ निस्कने चुलोमा दाउराको प्रयोग गरेर खाना पकाउने गरेको तथ्याङ्क सार्वजनिक भएको छ ।
रानाथारू सामनको डोला कतै सञ्चालन, कतै अन्योल
सुदूरपश्चिम प्रदेशको तराईवासी रानाथारू समुदायमा परम्परागत सामनको डोला (पिङ) सञ्चालन गर्ने सन्दर्भमा यस वर्ष अन्योलता सिर्जना भएको छ। मलमासका कारण साउन महिनाभरि सञ्चालन गर्ने सामनको डोलाबारे अन्योलता सिर्जना भएको हो। रानाथारू समुदायले साउन महिनामै मनाउने तीज यस पटक भदौ २ गते सारिएको छ। तीजसँगै जोडेर यो समुदायका मानिसले साउन महिनामा सामनको डोला सञ्चालन गरी त्यसमा रमाउने गर्छन्। तर, यो वर्ष सामनको डोला सञ्चालन गर्ने सन्दर्भमा रानाथारू समुदायबिचमै विभाजन देखिएको छ।
कर्मचारीलाई पेस्कीमाथि पेस्की रकम
डिभिजन वन कार्यालयले असार मसान्तमा पूरा गरिसक्नुपर्ने काम साउन महिनामा पनि जारी राखेको छ। असार महिनामा कर्मचारीका नाममा दुई पटक पेस्की रकम झिकेर साउन महिनामा पनि काम जारी राखेको हो। कार्यविधिमा कर्मचारी परिचालन गरेर काम गर्नुपर्ने उल्लेख छ। तर, डिभिजन वन कार्यालयले कर्मचारी परिचालनको बुँदालाई टेकेर कर्मचारीका नाममा पेस्कीमाथि पेस्की रकम झिकेर काम गरिसक्नुपर्ने समयभन्दा पछि पनि काम जारी रहेको पाइएको छ।
अफ्रिकन स्वाइन फिभर बँदेलमा फैलिदैं
बङ्गुरमा व्यापक रुपमा देखिएको अफ्रिकन स्वाइन फिभर रोग जंगली बँदेलमा पनि फैलिन थालेको छ । पशुपन्छी रोग अन्वेषण प्रयोगशाला धनगढीका अनुसार लुम्बिनी प्रदेशस्थित बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जमा पनि जंगली बँदेलमा अफ्रिकन स्वाइन फिभर पुष्टि भएको छ ।
वन फँडानीमा संलग्नलाई छाडिन्न : मन्त्री धामी
सुदूरपश्चिम प्रदेशको उद्योग, पर्यटन वन तथा वातावरणमन्त्री रमेशसिंह धामीले वन फँडानी गर्ने जोसुकै भए पनि नछोडिने बताउनुभएको छ ।
बाघको छालासहित दुई जना पक्राउ
कैलालीको अत्तरियाबाट बाघको छालासहित दुई जना पक्राउ परेका छन् ।
लम्पी स्किनको प्रभाव : २६ हजार पशुचौपायाको मृत्यु, छ लाख सङ्क्रमित
‘लम्पी स्किन’ रोगको सङ्क्रमणबाट सुदूरपश्चिम प्रदेशमा हालसम्म २५ हजार नौ सय ९१ पशुचौपाया मरेका छन् । प्रदेशका नौवटै जिल्लामा छ लाख ३४ हजार सात सय ९९ पशुचौपायामा लम्पी स्किनको सङ्क्रमण पुष्टि एको छ ।
वर्षाका कारण ग्रामीण सडक अवरुद्ध
डडेलधुराका जिल्लाका अधिकांश ग्रामीण सडक वर्षाका कारण अवरुद्ध भएका छन् । सडक अवरुद्ध हुँदा यातायातका सवारीसाधन सञ्चालनमा समस्या भएको छ । सडक बिग्रिएकै कारण ग्रामीण क्षेत्रमा सञ्चालित यातायात सेवा पूर्ण रूपमा प्रभावित हुँदा यात्रु मर्कामा परेका छन् । सर्वसाधारण पैदल हिँड्न बाध्य भएका छन् । सडकको स्तरोन्नति गर्नुभन्दा पनि नयाँ सडक निर्माण कार्य प्राथमिकतामा पर्ने गरेका कारण जिल्लाका अधिकांश सडक वर्षात भएसँगै अवरुद्ध हुने गरेका छन् ।
बुहारी नपाउने गाउँमा खानेपानी, घर घरमा खुसियाली
खानेपानी समस्याका कारण विगतका दिनहरूमा बुहारी नपाउने गाउँमा लिफ्टिङबाट खानेपानी योजना निर्माण गरी घर घरमा धारा पु-याइएको छ । सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकारले आठ करोड रुपियाँ बजेटबाट घर घरमा धारा पु-याएपछि स्थानीयमा खुसियाली छाएको छ । बैतडी जिल्लाको सिगास गाउँपालिका–३ को लगन, ठुलीसैनी र हल्कासैनी गाउँमा पहिलो पटक लिफ्ट गरेर १३७ घरधुरीमा पानीको धारा पु-याइएको हो । लिफ्ट खानेपानी योजना आर्थिक वर्ष २०७७/७८ बाट सुरु भएर आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा सम्पन्न भएको खानेपानी तथा सरसफाइ डिभिजन कार्यालय प्रमुख कृष्णबहादुर बोगटीले बताउनुभयो ।
साउन लागेपछि खाली हुँदै गाउँ
बाजुरामा साउन लागेपछि अधिकांश गाउँ खाली हुन थालेका छन् । खेती लगाएर गाउँका सबै युवा रोजगारीका लागि धमाधम भारत जानथालेपछि साउनमा अधिकांश गाउँबस्ती दिनानुदिन खाली हुँदैगएका हुन् ।
यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्यबारे सचेत बन्दै किशोरकिशोरी
कैलारी गाउँपालिका–८ की आस्मा चौधरीलाई महिनावारी भएको कुरा अरूलाई सुनाउन लाज लाग्ने गर्दथ्यो। पर सरेको कुरा सकेसम्म कसैले थाहा नपाओस् भन्ने उहाँको चाहना हुन्थ्यो। त्यतिखेर उहाँलाई स्वास्थ्य सरसफाइ कसरी गर्ने भन्ने कुराको पनि राम्रो ज्ञान थिएन। घर परिवार वा साथीभाइसँग महिनावारी भएको कुरा गर्दा केही भन्छन् कि भन्ने चिन्ता त थियो नै, कुरा गर्न पनि लाज लाग्ने गथ्र्यो आस्मालाई। तर अहिले महिनावारी भएको कुरा घर परिवार र साथीभाइलाई नलजाई ढुक्कले सुनाउने गर्नुहुन्छ। महिनावारी भएको समयमा पीडासमेत लुकाउन खोज्ने आस्मा यति बेला भने महिनावारीलगायत यौन र प्रजननको कुरा खुलेर सुनाउने गर्छन्। उनमा यतिसम्मको चेतना तथा परिवर्तन भने त्यसै आएको होइन। किशोरकिशोरीलाई लक्षित गरेर कैलारी–८ मा सञ्चालन गरिएको ‘रूपान्तरण’ कक्षामा सहभागी भएपछि आस्मामा यस किसिमको चेतना र परिवर्तन आएको हो। आस्मा भन्नुहुन्छ, “कसैले केही नभन्दा पनि लाज लाग्ने र डर नै लाग्थ्यो।” आस्मा जस्तै ग्रामीण क्षेत्रका किशोरकिशोरी अहिले यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्यका बारेमा खुलेर कुरा मात्रै गर्दैनन्, यसबारे सचेत पनि हुन थालेका छन्। रूपान्तरण कक्षामा सिकाइको स्वास्थ्य शिक्षा र प्रजननका विषयमा दिइएको प्रशिक्षणले किशोरकिशोरी पूर्ण रूपमा सचेत बन्न थालेका हुन्। यौन हिंसा, घरेलु हिंसा, बालश्रम, बालविवाह, बालअधिकार, नागरिक अधिकारलगायत विविध विषयमा जानकार हुन थालेका छन्। उमेरसँगै आइपर्ने शारीरिक तथा मानसिक चुनौती, शारीरिक परिवर्तनलगायत विभिन्न समस्याका बारेमा साथीसँगी, दौँतरी र घर परिवारसँग खुलस्त रूपमा कुरा राख्ने गरेको किशोरकिशोरीको भनाइ छ। आफूलाई परेको स्वास्थ्य तथा अन्य हिंसाजन्य समस्या विद्यालयका साथीभाइलाई सुनाउनुका साथै घरमा परिवारका सदस्यसँग पनि खुलेर राख्ने गरेको १६ वर्षीय किशोर सुमित चौधरीले बताउनुभयो।
विपत्तिका घटनाबाट एक वर्षमा ८५ को मृत्यु
सुदूरपश्चिम प्रदेशमा प्राकृतिक विपत्तिका घटनामा परेर एक वर्षमा ८५ जनाको मृत्यु भएको छ। प्रदेशको आन्तरिक मामिला तथा कानुन मन्त्रालयस्थित प्रदेश आपत्कालीन कार्यसञ्चालन केन्द्रका अनुसार २०७९ वैशाखदेखि २०८० असार मसान्तसम्म बाढी, पहिरो, चट्याङलगायत विपत्मा परेर सो सङ्ख्यामा मृत्यु भएको हो। मृत्यु हुनेमा ३४ पुरुष र ५१ जना महिला रहेका छन्। त्यस्ता घटनामा परेर १०२ पुरुष र ११६ महिला गरी २१८ जना घाइते भएका जनाइएको छ। पहिरोमा परेर २८, चट्याङ लागेर १४ जनाले ज्यान गुमाएका छन्।
आयुर्वेदिक चिकित्सालयलाई रङ्गीन अल्ट्रासाउण्ड
कैलालीको धनगढी उपमहानगरपालिका –३ स्थित राजपुरमा रहेको प्रादेशिक आयुर्वेद चिकित्सालयलाई रङ्गीन अल्ट्रासाउण्ड प्रदान गरिएको छ । प्रदेश आपूर्ति व्यवस्थापन केन्द्रले आयुर्वेद चिकित्सालयलाई अल्ट्रासाउण्ड उपलब्ध गराएको हो ।
बसाइँसराइ रोक्न स्वास्थ्य, शिक्षा र रोजगारीमा सुधार
भागेश्वर गाउँपालिका तत्कालीन तीन वटा गाउँ विकास समिति भागेश्वर, रूपाल र बगरकोटलाई मिलाएर बनाइएको हो। २३३.३८ वर्ग किमी क्षेत्रफलमा फैलिएको यो गाउँपालिकामा जम्मा पाँच वटा वडा छन्। यहाँको जनसङ्ख्या १३ हजार १३२ रहेको छ। २०७९ सालमा भएको स्थानीय चुनावमा नेपाली कांग्रेसका हेमराज चटौत अध्यक्षमा निर्वाचित हुनुभएको हो। पालिका अध्यक्ष चटौतले २०५४ सालमा तत्कालीन बगरकोट गाविसको उपाध्यक्षसमेत भएर जनसेवाको अनुभव बटुलीसक्नुभएको छ । प्रस्तुत छ, भागेश्वर गाउँपालिका अध्यक्ष ५२ वर्षीय चटौतसँग गोरखापत्रकर्मी पुष्कर भण्डारीले पालिकाको आर्थिक तथा सामाजिक विकास निर्माण र जनसेवाका विषयमा गरेको कुराकानी :
कम भेटिन थाले सुनौलो तोप चरा
नेपालको शुक्लाफाँटा राष्ट्रिय निकुञ्जमा पाइने सङ्कटापन्न सूचीमा रहेको सुनौलो तोप चराको सङ्ख्या घटेको छ। पछिल्लो समय गरिएको अनुगमनका क्रममा गत वर्षको तुलनामा कम सुनौलो तोप चरा पाइएको हो। केही दिनअगाडि मात्रै निकुञ्जमा यो प्रजातिका चराको अनुगमन गरिएको थियो। अनुगमन गर्दा गत वर्षको तुलनामा सुनौलो तोप चराको सङ्ख्या र गुँडको सङ्ख्या कम पाइएको चराविद् हिरूलाल डङ्गौराले जानकारी दिनुभयो।
बालक बचाउन गएका किशोरको नहरमा डुबेर मृत्यु
कैलालीस्थित रानी जमरा कुलरिया सिँचाइ आयोजनाको नहरमा डुबेर आज एक किशोरको मृत्यु भएको छ। इलाका प्रहरी कार्यालय लम्कीका अनुसार लम्कीचुहा नगरपालिका–६ तिल्काका १७ वर्षीय योगेश विष्टको मृत्यु भएको हो।
राना समुदायमा ‘सावनको डोला’को रौनक
कञ्चनपुरका राना समुदायमा सावनको डोलाको रौनक छाएको छ । राना बसोबास गर्ने गाउँमा साउनको सुरुमै सार्वजनिक स्थानमा पिङ राख्ने र खेल्ने चलन छ । यसलाई राना समुदायले ‘सावनको डोला’ भन्ने गर्दछन् ।
नेपालमा २५ हजारभन्दा बढी मुक्त कमैयाको पुनर्स्थापना
नेपालमा हालसम्म २५ हजार १९५ मुक्त कमैयाको पुनर्स्थापना भएको छ। मुक्त कमैया समाजका अनुसार कैलालीसहित कञ्चनपुर, बर्दिया, बाँके र दाङ गरी पाँच वटै जिल्लामा गरेर नेपालमा २५ हजारभन्दा बढी मुक्त कमैयाको पुनर्स्थापना गरिएको हो।
महाकाली सिँचाइ तेस्रो चरण : साढे छ सय हेक्टर सिँचाइ गर्न सकिने
आयोजना सुरु भएको डेढ दशकपछि महाकाली सिँचाइ आयोजना तेस्रो चरणअन्तर्गत साढे छ सय हेक्टरमा सिँचाइ पुर्याउन सकिने भएको छ ।
आज पश्चिमका कमैया र मधेशका हरवाचरवा मुक्ति दिवस
आज पश्चिम तराईका कमैया र मधेशका हरवाचरवा मुक्ति दिवस । आजैका दिन विसं २०५७ साउन २ गते पश्चिम तराईका कमैया र विसं २०७९ साउन २ गते मधेशका हरवाचरवा मुक्तिको घोषणा गरिएको थियो ।
सुदूरपश्चिममा पुँजीगत खर्चमा बढोत्तरी
सुदूरपश्चिम प्रदेशमा पुँजीगत बजेट खर्चमा वृद्धि भएको छ । प्रदेश सरकारले अघिल्लो आर्थिक वर्षको तुलनामा आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा पुँजीगत खर्च बढाएको हो । प्रदेश लेखा नियन्त्रण कार्यालयका अनुसार गत आर्थिक वर्षमा पुँजीगत बजेट १५ अर्ब ८१ करोड ३७ लाख ६२ हजार (६९.२२ प्रतिशत) खर्च भएको छ । यो आर्थिक वर्षका लागि प्रदेश सरकारले पुँजीगततर्फ कुल २२ अर्ब ८४ करोड ५७ लाख ६९ हजार रुपियाँ बजेट विनियोजन गरेको थियो ।
पुल निर्माणको काम जम्मा आठ प्रतिशत
रङ्गुन खोला पक्की मोटरेबल पुल निर्माण कार्य सम्पन्न गर्नुपर्ने मितिमा जम्मा आठ प्रतिशत मात्रै काम भएको छ । ब्रह्मदेव–चिरकिट्टे–डडेलधुरा सडकको रङ्गुनखोला सडकमा निर्माण हुने उक्त पुल निर्माण कार्यमा निकै ढिलासुस्ती भएको छ । भित्री मधेश जोगबुडालाई डडेलधुरा सदरमुकामसँग जोड्ने सडकको पुल निर्माणको कार्य अलपत्र नै परेको छ । २०८० असार ११ गते पुल निर्माणको काम पूरा गर्ने गरी २०७७ साल आसर ११ गते राजेन्द्र निर्माण सेवासँग सम्झौता भएको थियो ।
साँफेबगर नपामा जग्गा कित्ताकाट सुरु
साँफेबगर नगरपालिकामा जग्गाको कित्ताकाट सुरु गरिएको छ । स्थानीय भू–उपयोग परिषद्ले आफ्नो क्षेत्राधिकारभित्रका जग्गाको भू–उपयोग क्षेत्र वर्गीकरण गरेपछि मालपोत कार्यालयले नयाँ आर्थिक वर्ष सुरु भएसँगै कित्ताकाट प्रारम्भ गरेको हो । नगरपालिकाले आफ्नो क्षेत्रभित्रको जग्गा कृषि र गैरकृषिमा वर्गीकरण गरेर कित्ताकाटका लागि मालपोत कार्यालयमा सिफारिस गरेपछि कित्ताकाट सुरुवात गरिएको मालपोत कार्यालय अछामका प्रमुख शिवराज ढुङ्गानाले जानकारी दिनुभयो ।
उपचार खर्चको अभावमा जितबहादुर ओछ्यानमा
सुर्नया गाउँपालिका–२, ग्वानी घरकट्टेका ५२ वर्षीय जितबहादुर विष्ट उपचार खर्चको अभावमा विगत एक वर्षदेखि ओछ्यानमा थला परेका छन् । भारतमा ज्याला मजदुरी गर्ने क्रममा खुट्टा भाँचिएपछि उहाँलाई हिँडडुल गर्न पनि समस्या भएको छ । खुट्टामा राखिएको फलामको रड झिक्न पनि आर्थिक समस्या भएको उहाँ बताउनुहुन्छ ।
