गोरखापत्र अनलाइन
‘स्थानीय सरकार, हाम्रो सरकार’ भन्ने अनुभूति गराउँछौँ
काभ्र्रेपलाञ्चोक जिल्लाको चौरीदेउराली गाउँपालिकाकी नवनिर्वाचित अध्यक्ष रेणुका चौलागाईंले आफ्नो कार्यकालमा ‘स्थानीय सरकार, हाम्रो सरकार’ भन्ने अनुभूति हुने गरी कार्यक्रम अघि बढाउने प्रतिबद्धता जनाउनुभएको छ । उहाँले गाउँपालिकाभित्र रहेका ज्येष्ठ नागरिकलाई गाउँपालिकाको अस्पतालमा निःशुल्क उपचार गर्ने पहिलो प्रतिबद्धता जनाउनुभएको छ ।
रगतको शुल्क बढ्यो
रगत प्राप्ति गर्दा लाग्ने शुल्क बढाइएको छ तर बढाइएको शुल्क सरकारी स्वास्थ्य संस्थामा लागू नहुने भएको छ । राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशालाले सबै रक्तसञ्चार केन्द्रहरूलाई नयाँ शुल्कबारे जानकारी गराउँदै अब प्रतियुनिट रगतको शुल्क ८१० देखि अधिकतम एक हजार ६४० सम्म कायम गर्न सकिने जनाएको छ । यसअघि प्रतियुनिट रगतको शुल्क ५२५ रुपियाँ मात्र तोकिएको थियो ।
अवरुद्ध कालीगण्डकी करिडोर खुल्यो
पहिरोका कारण अवरुद्ध भएको कालीगण्डकी करिडोर खुलेको छ । शनिवार साँझ जिल्लाको हर्मिचौर अर्वेनी सडकखण्डको गरगरेमा सडक माथिबाट ढुंगा सहित पहिरो खसेका कारण सडक अवरुद्ध भएको थियोे ।
फलफूल उद्योग अलपत्र
सिन्धुली जिल्लाको कमलामाई नगरपालिका–४ मा निर्माणाधीन फलफूल प्रशोधन उद्योग लगानी अभावमा अलपत्र परेको छ । सार्वजनिक निजी साझेदारी मोडलमा सरकार, उद्योगी र किसानको सहभागितामा सिन्धुलीगढी जुनार तथा फलफूल प्रशोधन
अझै उठेन उपत्यकाको फोहोर
काठमाडौँ उपत्यकामा पुनः फोहोर थुप्रिएको छ । दुई हप्तादेखि फोहोर उठ्न रोकिएपछि सिङ्गै उपत्यका कुरूप देखिनुका साथै महानगर दुर्गन्धित बनेको छ । दुई हप्ताअघि सुरक्षाकर्मी तैनाथ गरेर बन्चरेडाँडामा फोहोर व्यवस्थापन गर्न सुरु गरिए पनि स्थानीयवासीको अवरोधका कारण अहिले फोहोर व्यवस्थापन रोकिँदा काठमाडौँमा फोहोर थुप्रिन पुगेको छ । यसअघि फोहोर विसर्जन गरिँदै आएको सिसडोलको डम्पिङसाइटको व्यवस्थापन (पोस्ट क्लोजर) गर्नुपर्ने भन्दै बन्चरेडाँडामा पहिलो पटक फोहोर विसर्जन गर्न सुरु गरिएको थियो ।
निर्यात प्रबर्धनमा एकीकृत प्रयास
उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्तिमन्त्री दिलेन्द्रप्रसाद बडूले निर्यात प्रवद्र्धनमा मुलुक एकीकृत रूपमा अगाडि बढ्नुपर्ने बताउनुभएको छ । उद्योग सङ्गठन मोरङको ४९औँ वार्षिक साधारण सभालाई शनिबार विराटनगरमा सम्बोधन गर्दै मन्त्री बडूले आयात नियन्त्रण गरी व्यापार घाटा र असन्तुलन घटाउन उत्पादनमा जोड दिनुपर्ने आवश्यकता औँल्याउनुभयो ।
रोहिणी खोलामा बस खस्दा नौको मृत्यु, २३ घाइते
भैरहवा–परासी सडक खण्ड अन्तर्गत रुपन्देहीको रोहिणी खोलामा यात्रुवाहक बस दुर्घटनाग्रस्त हुँदा नौ जनाको मृत्यु भएको छ । जनकपुरबाट भैरहवाका लागि छुटेको लु२ख ३८४१ नम्बरको बस पुलबाट खोलामा खसेको हो ।
यौन दुर्व्यवहार आरोपमा वार्डेन पक्राउ
काठमाडौँ जोरपाटीस्थित सर्वनाम शिक्षालयका छात्रामाथि यौन दुर्व्यवहार गरेको आरोपमा शिक्षालयका वार्डेन रामजी बस्नेतलाई प्रहरीले रामेछापबाट पक्राउ गरेको छ । पक्राउ परेका बस्नेतलाई काठमाडौँ ल्याइँदै छ ।बस्नेतले यौन दुव्र्यवहार गरेको जानकारी गराउँदा पनि सुनुवाइ नगरेको भन्दै शिक्षालयमा प्रदर्शन भएपछि प्रहरीले शिक्षालयका प्रिन्सिपल दम्पतीलाई पनि नियन्त्रणमा लिएको छ ।
निर्वाचनको आन्तरिक तयारी
वर्ष २०७९ लाई निर्वाचन वर्षका रूपमा लिइँदै आइएको छ । यसै वर्षको सुरुमा स्थानीय तहको निर्वाचन सफलतापूर्वक सम्पन्न भइसकेको छ । अपवादबाहेक मुलुकभरका ७५३ स्थानीय निकायले यसै निर्वाचनबाट स्थानीय विकासका लागि जनप्रतिनिधि पाइसकेको अवस्था छ ।
ऊर्जा क्षेत्रमा रूपान्तरणकारी बजेट
आर्थिक वर्ष २०७९/८० का लागि सरकारले जेठ १५ गते १७ खर्ब ९३ अर्ब ८३ करोड रुपियाँँको बजेट संसद्मा पेस गरेको छ । बजेटले उत्पादनमा आधारित अर्थतन्त्रको निर्माण गरी उच्च र दिगो आर्थिक वृद्धि हासिल गर्ने, उपलब्ध प्राकृतिक स्रोत–साधन, श्रमशक्ति, पुँजी र प्रविधिको एकीकृत परिचालनबाट रोजगारी सिर्जना, गरिबी निवारण गर्नेजस्ता उद्देश्य लिएको छ । उक्त उद्देश्य प्राप्तिका लागि पूर्वाधार विकास र पुँजी निर्माणसँगै जलविद्युत् उत्पादन, प्रसारण लाइन विस्तार र ग्रामीण विद्युतीकरणको जलविद्युत् उत्पादन, प्रसारण लाइन विस्तार तथा उपभोग वृद्धि र ग्रामीण विद्युतीकरणलाई प्राथमिकतामा राखेर ‘नेपालको पानी, जनताको लगानी’ नारासहित आएको बजेटमा ऊर्जा क्षेत्रका लागि ७५ अर्ब १० करोड रुपियाँ छुट्ट्याइएको छ
प्रभावकारी कार्यान्वयनको अपेक्षा
कोभिड–१९ को लामो असरले घायल विश्व अर्थतन्त्र विगत चार महिनादेखि युक्रेन–रुसको लडाइँ र त्यसले विश्व अर्थतन्त्रमा ल्याएको डरलाग्दो गिरावटले आक्रान्त छ । दुनियाँ आज युद्धले थोपरेको ऊर्जा सङ्कट, खाद्य सङ्कट र त्यसले निम्त्याएको समस्या र गरिबीसँग जुधिरहेका बेला नेपाल सरकारले वार्षिक बजेट पेस गरेको छ ।
बाँच्न पाउने अधिकारको सुरक्षा
जुन ५ मा संसारभर विश्व वातावरण दिवस मनाउने प्रचलन छ । पृथ्वीको वातावरण संरक्षणका लागि संवेदनशील भई काम गर्ने जनचेतना बढाउन संयुक्त राष्ट्रसङ्घको पहिलो पाइलाका रूपमा यसलाई लिइन्छ । १९७२ को जुन ५ देखि १६ सम्म स्विडेनको स्टकहोममा भएको मानव वातावरणसम्बन्धी विश्वको पहिलो ठूलो सम्मेलन राष्ट्रसङ्घको अगुवाइमा भएको थियो, जसको उद्देश्य बिगँ्रदो मानव वातावरणलाई सुरक्षित राख्न आइपरेका चुनौती कसरी सम्बोधन गर्न सकिन्छ भन्ने हो । सर्वप्रथम अमेरिकाको स्पोकान भन्ने ठाउँमा ‘केवल एउटा पृथ्वी’ भन्ने नाराका साथ यो दिवस मनाउन सुरु गरिएको थियो ।
पार्टीबाटै बालेनहरूको खोजी
स्थानीय तह निर्वाचनमा काठमाडौँका नागरिकले राजनीतिक पार्टीका क्रियाकलापप्रति सन्तुष्ट नभएको सन्देश मतमार्फत व्यक्त गरेका छन् । नागरिकबाट फरक खालको नतिजा अपेक्षित हुनु र परिणाम तदनुकूलको आउनु परिवर्तनप्रतिको सङ्केत हो । यो परिणामले व्यवस्था र व्यवस्थापनप्रतिको असन्तुष्टि मात्र नभई राजनीतिक संस्कार र चरित्रलाई पनि चुनौती दिएको छ । नेतृत्वले आश्वासनअनुसार ‘पर्फर्मेन्स’ देखाउन नसक्दा निर्वाचन परिणाम स्वतन्त्र उम्मेदवारको पक्षमा गयो । देशको अन्य कतिपय पालिकामा पनि स्वतन्त्र उम्मेदवार विजयी भएका छन् तर काठमाडौँ विजयले महŒवपूर्ण र साङ्केतिक अर्थ बोकेको छ । कतिपय ठाउँमा पार्टीले आफ्नो सही मूल्याङ्कन नगरेको भन्दै स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिएर आक्रोश पोख्ने काम भएको छ । त्यही आक्रोशमै विजयी भएकाहरू भोलि फेरि तत्तत् पार्टीमा फर्कनेछन् ।काठमाडौँ महानगर प्रमुखमा विजयी बालेन साहको अवस्था अलि फरक छ । उहाँ आजसम्म दलीय राजनीतिमा आबद्ध भएको जानकारी छैन । दलीय राजनीतिले शासन गरिरहेका बेला एउटा स्वतन्त्र व्यक्तिले जितेर के गर्न सक्ला भन्ने प्रश्न उठ्नु स्वाभाविक हो । उपप्रमुखसहित ३२ वडाका अध्यक्ष दलबाट विजयी भएकाहरू छन् । प्रमुखलाई तिनीहरूबाट सहयोग नहुने टिप्पणी हुन थालेका छन् । दलको नाममा विजयी बने पनि वडाध्यक्षहरू आम नागरिकका प्रतिनिधि हुन् । महानगरमा प्रवेश गरेपछि स्वतन्त्रको हैसियत हुन्छ, हुनुपर्छ । दलीय टोपी र चस्मा फुकाल्नैपर्छ, नगरवासीको हितका लागि । एकथरीलाई लागेको छ, बालेनले जितेपछि महानगरको कायापलट हुन्छ । यो पनि भ्रम हो, एउटा व्यक्तिले मात्र केही गर्न सक्दैन । ठूला दलको सहयोग लिनैपर्छ । अहिले हामीले चाहेजस्तो सामाजिक र राजनीतिक परिवर्तन चुनावबाट मात्र आउँदैन । यसका लागि ठूलो क्रान्ति नै चाहिन्छ । यथास्थितिलाई बल पुग्ने परिणामले परिवर्तन कसरी सम्भव हुन्छ ? चुनाव भनेको एउटाले जित्ने र अर्कालाई हराउने मात्र हो । स्थानीय तहको अघिल्लो निर्वाचनमा एमालेले बढी सिट जित्यो, यस पटक कांग्रेसले, हामीले चाहेको परिवर्तनसँग यसको तात्त्विक भिन्नता छैन । बालेन यहीबीचबाट निस्केको एउटा विम्ब मात्र हो । स्वतन्त्र रूपमा जिते पनि यहाँ दलीय आवरणले ढाकिदिने परम्परा छ । बालेन विद्यार्थी आन्दोलनमा वामपन्थी हुनुहुन्थ्यो भन्ने चर्चा भए । हो, विद्यार्थीकालमा धेरै जनाको झुकाव वामपन्थीप्रति हुन्छ । सबैथोक नबुझेको व्यक्ति भावनात्मक हुन्छ, ऊ बुझेर वामपन्थीको पछि लागेको हुँदैन । अरूको परिचालनमा हिँडेपछि स्वाभाविक रूपमा वामपन्थी हुने नै भयो, जब उसले बुझ्न थाल्छ अनि वामपन्थी झुकावबाट मुक्त हुन्छ । बालेन पनि त्यसैको प्रतिनिधि पात्र हुनुहुन्छ अहिलेका लागि, कसैबाट परिचालित भएजस्तो गुञ्जायस देखिँदैन । पूर्वतयारी, युवालाई विश्वास दिलाउन सक्ने खुबी, सामयसापेक्ष कमजोर प्रतिद्वन्द्वी, विवेकशील मतदाता तथा देशभित्र र बाहिरका युवाशक्तिको स्वतःस्फूर्त र निःस्वार्थ समर्थनले बालेनको जित भयो । जित नै सबैथोक होइन । सबैको साथ सहयोग भएन भने काम गर्न अप्ठ्यारो हुन्छ । त्यसैले बालेन राजनीतिक दाउपेचको सिकार हुने सम्भावना पनि त्यत्तिकै छ । कामको प्रकृति स्वतन्त्र भए पनि कुनै एउटा ठूलो पार्टीसँग मिल्न नसके काम गर्न अप्ठ्यारो हुन्छ । कुनै पार्टीमा प्रवेश गर्ने वा नयाँ पार्टी गठन गर्ने चुनौती बालेनसामु हुनेछ । बालेनको विभिन्न राजनीतिक दलका शीर्ष नेतृत्वसँगको भेट शुभकामना मात्र लिन नभई यसैको सङ्केत पनि हुन सक्छ । बन्चरेडाँडामा गएर स्थानीय बासिन्दासँग ‘म स्वतन्त्र हुँ, काम गर्न कसैले छेक्न सक्दैन’ भनेर बालेनले ओली शैली देखाउन थाल्नुभयो । यो शैली सबैका लागि पाच्य नहुन सक्छ किनकि आवेशमा मत दिए पनि नागरिक झुकाव कांग्रेस र एमालेप्रति नै छ । आफ्नो जित यथास्थितिलाई तोड्ने सङ्केत हो, पर्याप्त होइन भन्ने बालेनले बुझ्नुपर्छ । जसोतसो पाँचवर्षे कार्यकाल बित्ला । महानगरमा भ्रष्टाचारमा शून्य सहनशीलता कायम पनि होला तर जागिर खाने मात्र काम भयो भने त्यसको अर्थ रहँदैन । पाँचवर्षे कार्यकाल पाठ सिकेरै बिताउने अवस्था उत्पन्न हुनुहुँदैन, केपी ओलीको साढे तीनवर्षे प्रधानमन्त्रीत्वजस्तो । सरकारको नीति तथा कार्यक्रममाथिको छलफलमा ओलीले पोखेको कुण्ठाले उहाँकै शक्ति क्षयीकरण भइरहेको छ । पुष्पकमल दाहालले पनि आफ्नो अस्थिर रूप देखाउन थाल्नुभएको छ । आफूलाई कम्युनिस्ट भन्नेहरूको एकआपसको आरोप÷प्रत्यारोपले राजनीति झन् प्रदूषित हुँदै गएको छ । विगतको गल्ती कमजोरीबाट दुवै नेताले पाठ सिक्ने छाँटकाँट देखिँदैन । त्यसैले यही नीति र नेतृत्वबाट राजनीतिक संरचनामा परिवर्तन आउन सक्दैन । नेतृत्वले आफ्नो अस्तित्व कायम राख्ने, समाजमा राजनीतिक र सामाजिक परिवर्तनको आभास दिलाउने हो भने पार्टीभित्रैबाट बालेनहरूलाई फुल्न र फल्न दिनुपर्छ । के बालेनलाई टक्कर दिने हैसियतका युवा दलभित्र थिएनन् र ? पार्टीभित्र व्यक्तिकेन्द्रित राजनीति हाबी हुँदाको परिणामले स्वतन्त्र बालेनहरू जन्मायो । यो विषय कांग्रेसको हकमा झन् बढी लागू हुनेछ । यही बेला दलीय नेतृत्व विवेकहीन हुनुमा व्यवस्था दोषी कि पात्रको प्रवृत्ति भन्ने प्रश्न उठिरहेका छन् । समस्या व्यवस्थामा हो कि पात्रमा ? यो प्रश्नले उत्तर खोजिरहेको छ । व्यवस्था ठीक थियो तर पात्र गतिला भएनन् भन्ने आवाज पनि मुखरित भइरहेका छन् । व्यवस्था पनि जिम्मेवार छ । व्यवस्थामा सानो परिवर्तन गर्ने हो भने पात्रको प्रवृत्तिमा सुधार आउन सक्छ । सांसद मन्त्री हुन नपाउने भनेर एउटा मात्र नयाँ व्यवस्था थपिदिने हो भने ठूलो परिवर्तन आउँछ । जसको प्रभाव धेरैतिर पर्छ । भ्रष्टाचार कम हुँदै जान्छ । निर्वाचन सस्तो हुन्छ । व्यवस्था सहज रूपमा चल्छ, यसमाथि प्रश्न उठ्दैन अहिलेजसरी । सांसदले कानुन निर्माण मात्रै गर्ने हो भन्ने सन्देश प्रवाह भयो भने खर्च गरेरै भए पनि चुनाव जित्नैपर्छ भन्ने हुँदैन । एउटा सानो त्यान्द्रोले व्यक्तिमा सुधार ल्याउन सक्छ भने किन नगर्ने ? समाजमा सदाचारी, समाजसेवी कोही पनि छैन, सबै लोभीपापी मात्र छन् । व्यक्तिलाई लोभीपापी बनाउने काम व्यवस्थाले गरेको छ । व्यक्तिलाई सदाचारी बनाउन व्यवस्था सदाचारी हुनुप-यो । बदमासी हुन दिनु भएन । मान्छे खराब हुन्छ भनेरै राज्यको परिकल्पना गरिएको हो । मान्छे खराब हुँदैनथ्यो भने राज्य नै चाहिने थिएन । हामीले अपनाउँदै आएको संसदीय व्यवस्था बेलायती नमुना हो । जर्मनीमा पनि यस्तै व्यवस्था छ । बेलायत र जर्मनीमा यो व्यवस्था सफल हुने नेपालमा मात्र किन भएन त भन्ने प्रश्न उठ्ने गर्छ÷उठाउने गरिन्छ । नेपालमा व्यक्तिमै समस्या भएकाले यो व्यवस्था उपयोगी हुन नसकेको तर्क पनि गरिन्छ । त्यो व्यवस्थाले विकास हुन्छ भनियो । कसैको व्यवस्था कपी गरेर मात्र सफल हुने होइन रहेछ, पात्रको प्रवृत्ति पनि मिल्नुपर्छ । बेलायत र जर्मनीको ऐतिहासिक सन्दर्भ, राजनीतिक संस्कार, धार्मिक अवस्था, सामाजिक तथा सांस्कृतिक मूल्यमान्यता र अन्तर्राष्ट्रिय परिवेशले त्यहाँको चरित्र निर्माण भएको छ । हाम्रो चरित्र उनीहरूसँग मेल खाँदैन । हावापानी र माटो हेरेर बिरुवा लगाउने हो तर यहाँ त्यो खालको परिवेश तय गर्नै सकिएन । व्यक्तिमा सुधार ल्याउन नसकिएपछि व्यवस्थामा सुधार खोजिएको हो । राजनीतिक पात्रमा सुधार ल्याउन नसक्नुको परिणाम हो बालेनको उपस्थिति । निर्वाचन लोकतन्त्र परिस्कृत गरी संस्कृति निर्माण गर्ने महत्त्वपूर्ण अवसर भए पनि म र मेरो भन्ने भावनाले प्रश्रय पायो । म र मेरोबाट उठ्ने दलीय चरित्र निर्माण हुनै सकेन । यो कम्युनिस्ट पार्टीभित्र मात्रै होइन लोकतान्त्रिक पार्टी भनिने कांग्रेसभित्र पनि झाँगिदो छ । यसबाट बाहिर निस्कन नसक्ने हो भने अबको निर्वाचनमा थुप्रै बालेनहरू जन्मिनेछन् । त्यसअघि पार्टीहरूले आफूभित्रका बालेनहरू चिन्ने कोसिस गरून् । पार्टीभित्रका नयाँ बालेनले सगरमाथा र बुद्ध जन्मेको देशका रूपमा मात्र नभई संस्कारको राजनीति, कूटनीति र अर्थनीतिले विश्वमा नेपाललाई चिनाउने वातावरण निर्माणको ढोका खुलाउनेछन् । अनि मात्र व्यावहारिक रूपमै स्वाधीनताको परिचय स्थापित भई नक्कली राष्ट्रवाद पराजित हुनेछ ।
