दार्चुलामा सस्तिएको भारु
नेपालका सबै भूभागमा नेपाली रुपियाँ (नेरु)को प्रचलनको विगतमा अनेक रूपरङ्ग थिए । भारतमा रोजगारी गर्न गएकाले ल्याउने भारतीय मुद्रा (भारु) धेरैका निम्ति स्वीकार्य हुने गरेको देखिन्छ । हुन पनि नेपाली रुपियाँको धेरै लामो इतिहास नभएका कारण भारुको व्यावहारिक प्रचलनको आफ्न तौरतरिका देखिने गरेको समेत छ । विशेषतः सीमावर्ती क्षेत्रमा भारतीय बजारको प्रभावसँगै भारुको प्रचलन बढी नै देखिन्छ । त्यसैले पनि सीमावर्ती क्षेत्रमा भारतीय मुद्राको मागमा वृद्धि हुनु सामान्य कुरो हो । धार्मिक यात्रा, पर्यटन, स्वास्थ्योपचार, रोजगारी, किनमेल आदिका सन्दर्भमा भारतीय मुद्रामा माग अत्यधिक हुने गरेको विगत थियो । भारतीय मुद्राको सटही तथा सङ्कलनलाई आकर्षक कारोबारका रूपमा लिइने प्रचलन पूर्ण रूपमा हटिसकेको छैन तर यताका दिनमा कतिपय सीमावर्ती क्षेत्रमा भने कथा फरक देखिन थालेको छ । नेपालका निम्ति त्यो स्वागतयोग्य कुरासमेत हो ।
व्यापार रणनीतिको दिशा
मुलुकको वैदेशिक व्यापारको तस्बिर राम्रो छैन । आयात निरन्तर बढ्दो छ भने निर्यात बढ्न सकेको छैन । आयात र निर्यातबीच निकै ठूलो खाडल रहँदै आएको छ । बर्सेनि आयातको आयतनमा वृद्धि हुँदै गएको छ भने निर्यातको आँकडामा सोहीअनुरूप वृद्धि हुन सकेको पाइँदैन, बरु असाध्य न्यून छ । त्यसैले कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा निर्यात व्यापार बढाउने लक्ष्य पनि महत्त्वपूर्ण हुन आउँछ । यस अर्थमा निर्यात व्यापारलाई हरसम्भव प्रयत्नसहित वृद्धि गर्नु अति महत्त्वपूर्ण पक्ष हो र
राष्ट्रप्रमुख पौडेललाई बधाई
बिहीबार सम्पन्न राष्ट्रपतिको निर्वाचनबाट नेपाली कांग्रेसका नेता रामचन्द्र पौडेल गणतान्त्रिक नेपालको तेस्रो राष्ट्रपतिमा निर्वाचित हुनुभएको छ। उहाँसँग नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (एमाले) का नेता सुवास नेम्वाङ मैत्रीपूर्ण प्रतिस्पर्धामा हुनुहुन्थ्यो। संसद्मा प्रतिनिधित्व गर्ने १४ दलमध्ये नौ दलको पौडेललाई समर्थन भएकाले उहाँको जित आरम्भमै लगभग सुनिश्चितजस्तै थियो। लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपालको राष्ट्रपतिजस्तो गरिमामय पदमा निर्वाचित हुनुभएकोमा पौडेललाई सबैतिरबाट बधाई प्राप्त भइरहेको छ। संवैधानिक व्यवस्थाअनुरूप राष्ट्रपति पद कार्यकारी नभए पनि संविधानको परिपालना तथा संरक्षण
महिला सहभागिता
एक्काइसौँ शताब्दीमा लिङ्गको आधारमा गरिने भिन्नता आफैँमा विभेदपूर्ण हो। यस वर्षको अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवसको नारा ‘समतालाई अँगालो माराैँ’ ले पनि यस्ता विभेदपूर्ण कार्यलाई पर सार्दै महिला तथा पुरुषबीचको समतालाई प्रश्रय दिने प्रमुख लक्ष्य लिएको देखिएको छ। यसका निम्ति हरेक क्षेत्रमा लैङ्गिक विभेदलाई पन्छाउँदै समान अवसरको सिर्जना गरिनुको विकल्प देखिँदैन। तर नेपालमा भने अझै पनि लैङ्गिक समानताका निम्ति लामो बाटो हिँड्नु पर्ने देखिएको छ। संविधान र कानुनमा भएका प्रावधानको समेत प्रभावकारी कार्यान्वयन नहुँदा समानता सैद्धान्तिक विषय मात्र त भएन भन्नेसमेत देखिएको छ।
सङ्क्रमणकालीन न्याय
शान्ति सम्झौतामार्फत एक दशक लामो सशस्त्र द्वन्द्वको अवतरणसँगै तत्कालीन नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी माओवादी शान्ति प्रक्रियामा आएको ऐतिहासिक तथ्य हो। शान्ति प्रक्रियापछि मुलुकका राजनीतिक विकासक्रमले संविधान सभाको निर्वाचन दियो। पहिलो निर्वाचनले संविधान बन्न नसके पनि दोस्रो संविधान सभाले मुलुकमा जनताका प्रतिनिधिले बनाएको संविधान आज हामीसँग क्रियाशील छ। केही लामो समय लागे पनि शान्ति प्रक्रियाकै फलस्वरूप मुलुक सङ्घीय गणतान्त्रिक युगमा छ। शान्ति प्रक्रियासँग सम्बद्ध सङ्क्रमणकालीन न्याय निरूपण केही ढिला भए पनि त्यसको विधि र प्रक्रियाप्रतिको राष्ट्रिय र अन्तराष्ट्रिय प्रतिबद्धता कार्यान्वयनको चरणमा छ।
संविधान रक्षाको प्रतिबद्धता
नेपालमा सङ्घीय गणतन्त्रको अभ्यासको लामो इतिहास छैन। जनताका प्रतिनिनिधिले बनाएको संविधान, २०७२ सालमा कार्यान्वयनमा आयो। पहिलो संविधान सभाले संविधान नै निर्माण गर्न नसकी भङ्ग हुँदा जनता निराश थिए। दुई वर्षे कार्यकालमा अर्को दुई वर्ष थप्दा पनि संविधान बन्न नसक्नु विडम्बना थियो। त्यसबीच पटक पटक सरकार फेरियो तर संविधान बन्न सकेन। भङ्ग भए पनि दोस्रो पटक संविधान सभाको निर्वाचन भयो। दुई वर्षमै संविधान निर्माण हुन सक्यो
तलब आयोगको निष्कर्ष
न्यूनतम पारिवारिक जीवनयापन नै रोजगारीको मुख्य लक्ष्य हो । परिवारका सदस्यको भरण पोषण, स्वास्थ्य, शिक्षालगायत अन्य आधारभूत आवश्यकताको परिपूर्ति रोजगारीको पारिश्रमिक वा तलबबाट सम्भव हुन नसक्ने अवस्थामा विभिन्न किसिमका समस्या सिर्जना हुन सक्छन् । यसले कर्मचारीमा निराशासमेत पैदा गर्न सक्छ । वर्तमानमा नेपालको निजामती सेवामा लगभग यस्तै स्थिति विद्यमान रहेको छ । सरकारी तलबमानबाट पारिवारिक भरण पोषणलगायत सन्ततिको शि
आयुर्वेदमा नयाँ उत्साह
प्राकृतिक तवरले मानव उपचारमा अति महत्त्वपूर्ण मानिने आयुर्वेद औषधि उपचार पद्धतिको ख्याति संसारमा दिन प्रतिदिन अभिवृद्धि हुँदै गएको पाइन्छ । विशेषगरी योग, ध्यान, जडीबुटी, आहार–विहारलाई केन्द्रबिन्दुमा राखिने आयुर्वेदीय उपचार पद्धतिलाई प्रकृतिसँग निकै निकट उपचार पद्धतिका रूपमा समेत लिइन्छ । परापूर्वकालदेखि नै नेपाली समाजमा आयुर्वेद उपचार परम्पराको निकै महत्त्वपूर्ण स्थान रहेको यथार्थ छ । आधुनिक चिकित्सा प्रणाली भित्रिनुअघि नेपाली समाजको स्वास्थ्य स्थिति नै यसै परम्परामा पूर्ण रूपमा निर्भर रहेकै कारण पनि यो नेपालीका निमित्त निकै महत्त्वपूर्ण उपचार विधि हो । नेपाली समाजको अभिन्न अङ्गका रूपमा आयु
कोशी प्रदेशको गौरव
अन्ततः प्रदेश १ ले स्थापनाको आधा दशकपछि कोशी प्रदेश नामसहित आफ्नो पहिचान प्राप्त गरेको छ । मुलुकका सात प्रदेशमध्ये सबैभन्दा पछि नाम प्राप्त गर्ने प्रदेश यही बनेको छ । अन्य बाँकी छ प्रदेशले स्थापनाको पहिलो कार्यकालमै प्रदेश सभामार्पmत नामसहित परिचय प्राप्त गरिसक्दा प्रदेश १ लाई भने दोस्रो कार्यकालसम्मै प्रतीक्षा गर्नुपर्ने अवस्था सिर्जना भयो तर ढिला भए पनि नेपालकै ठूलो प्राकृतिक सम्पदा कोशी नदीका नामकरणले यो प्रदेशलाई दूरगामी प्रभाव पार्नेछ ।