नेपालको काष्ठकलाले मोहित मिलिन्द
सिङ्गापुरका विश्वप्रसिद्ध कलाकार ओङ किम सेङले एक पटक वाटर कलर पेन्टिङ ‘अक्सन’मा राख्नुभएको थियो। त्यो ‘अक्सन’मा केही पेन्टिङ नेपालका थिए। नेपालको काष्ठकला, मठमन्दिर र पुरानो सहरको झल्को दिने ओङ किम सेङको पेन्टिङ त्यही बेला देखेपछि भारतका विख्यात कलाकार मिलिन्द मुलिक नेपालप्रति मोहित बन्नुभयो। सोही नेपालमोहले एकहप्ते कलायात्राका क्रममा मुलिक नेपालमा हुनुहुन्छ।
हिरण्यकशिपुको वध हेर्न रातभर जाग्राम
मल्लकालीन सांस्कृतिक उत्सव ‘कात्तिक नाच’को आठौँ दिन आइतबार राति नरसिंह अवतार नृत्य हेर्न पाटनको मङ्गलबजारमा ठूलो भीड उर्लियो। जति रात ढल्किँदै गयो, त्यति नै कात्तिक नाच हुने ठाउँ मङ्गलबजारको चहलपहल बढ्न थाल्यो। मध्यरातसम्म आइपुग्दा कृष्ण मन्दिर छेउको डबली वरपर थामिनसक्नु भीड थियो। यसको कारण थियो– ऐतिहासिक कात्तिक नाचअन्तर्गत मध्यरातसम्म देखाइने नरसिंह अवतारको हिरण्यकशिपु वध।
गोधूलि पुरस्कारबाट दुर्गादेवी नेपाल सम्मानित
विराटनगर निवासी ८५ वर्षीय दुर्गादेवी नेपाललाई आज काठमाडौँमा ‘गोधूलि पुरस्कार’ प्रदान गरियो । ताम्रपत्र सहित १० हजार रुपियाँ राशिको सो पुरस्कार ग्रहण गर्न उहाँ ओछ्यानबाट उठ्नु भएको थियो ।
दुई कृति सार्वजनिक
नेपालभाषाका साहित्यकारद्वय मोतीलक्ष्मी शाक्यको प्रबन्ध सङ्कलन ‘झिगु नेवाः संस्कार व संस्कृतिया धुकूपिकू’ (हाम्रो नेवार संस्कार र संस्कृतिको ढुकुटी) र मनदेवी ताम्राकारको कथासङ्ग्रह ‘छेँदुने’ (घरभित्र) नामक पुस्तक सार्वजनिक भएको छ।
मागल गीत सिक्दै नयाँ पुस्ता
विवाह र व्रतबन्धका बेला गाइने मागल गीत हुम्लाका पुराना र वृद्ध महिलाबाट नयाँ पुस्ताले सिक्न थालेका छन्। शुभ कार्यमा यो गीत अनिवार्य भएकाले नयाँ पुस्ताका महिलाले यसलाई सिक्न थालेका हुन्। सिमकोट गाउँपालिका–५ की बाँचु रावतले विवाह र व्रतबन्धमा महिलाले अनिवार्य रूपमा गाइने मागल सिपालु पुराना महिलाबाट सिक्न थालिएको बताउनुभयो। हुम्लामा विवाह, व्रतबन्ध र अन्य शुभ कार्यमा यो गीत अनिवार्य रूपमा गाउनुपर्छ।
विद्यापति मैथिली भाषा साहित्य पुरस्कार चौधरीलाई
विद्यापति पुरस्कार कोषले २०७९ मा प्रदान गरिने मैथिली भाषाको विभिन्न चार विधाको पुरस्कार घोषणा गरेको छ । कोषका सदस्य सचिव रुद्रकुमार झाले आइतबार विज्ञप्तिमार्फत पुरस्कारबारे जानकारी गराउनुभएको हो ।
साहित्यकार खनालका एक्काइसौँ कृति ‘भजनहरू’ सार्वजनिक
साहित्यकार महेश्वर खनालका एक्काइसौँ कृति ‘भजनहरू’ प्रकाशित भएको छ ।
एक युवतीको सङ्घर्षको कथा सुनकेशरी
‘सुनकेशरी’ कर्णाली प्रदेशको प्रचलित लोककथामा आधारित नाटक हो। एक युवतीले आफ्नो सुन्दरताका कारण भोग्नु परेका तीतामीठा सङ्घर्षको कथालाई नाटकमा बुनिएको छ। सुनकेशरी नाटककी प्रमुख चरित्र हुनुहुन्छ। कर्णालीका सांस्कारिक गतिविधिमा गाइने मागलगान गाउन सिपालु सुनकेशरी आफ्नो आकर्षक रूप तथा सुनौला केशराशिका कारण पनि अत्यन्तै प्रसिद्ध हुनुहुन्छ।
नेपाल भाषाका दुई कृति सार्वजनिक
ललितपुर, कात्तिक १९ गते । साहित्यकार मोतीलक्ष्मी शाक्य र मनदेवी ताम्राकारका दुई कृति सार्वजनिक भएका छन् । शाक्यको प्रबन्ध सङ्कलन ‘झीगु नेवा: संस्कार व संस्कृतिया धुकूपिकू’ (हाम्रो नेवार संस्कार र संस्कृतिको ढुकुटी) र ताम्राकारको कथा सङ्ग्रह ‘छेँदुने’ (घरभित्र) एकसाथ सार्वजनिक गरिएको हो । शनिबार ललितपुरको उग्रचण्डी मन्दिरमा आयोजित कार्यक्रममा शिक्षाविद् तथा समाजसेवी हितकरवीर कंशाकार, साहित्यकार सुवर्ण केशरी चित्रकार, समीक्षक तथा समालोचक डा. पुष्प राज राजकर्णिकार, पूर्ण ताम्राकार र गजलकार भूषण प्रसाद श्रेष्ठले सार्वजनिक गर्नुभएको हो । साहित्य लेखनलाई निरन्तरता दिनुभएकोमा प्रमुख अतिथि कंशाकारले खुसी व्यक्त गर्नुभयो । प्रमुख अतिथि कंशाकारले राणा कालमा अन्तर क्याम्पस नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन, हाजिरी जवाफ प्रतियोगितासँगै क्याम्पस क्याम्पसमा नेपालभाषा वार्षिक पत्रिका प्रकाशन हुने भए पनि लोकतन्त्रपछि निरन्तरता दिनुपर्नेमा जोड दिनुभयो ।
‘किलिमन्जारो’ र ‘मृतसागर’ विमोचित
अनेसास अफ्रिका च्याप्टरको साहित्यिक सँगालो ‘किलिमन्जारो’ र कवि सिन्धु पौडेलको कविताकृति ‘मृतसागरको उचाइबाट’ विमोचन गरिएको छ। विमोचित कार्यक्रमको सभापतित्व अनेसास अफ्रिका च्याप्टरका अध्यक्ष गणेश खड्काले गर्नुभएको थियो भने प्रमुख अतिथिका रूपमा नेपाल सङ्गीत तथा नाट्य प्रतिष्ठानका पूर्वसदस्य सचिव, कवि तथा गीतकार गणेश रसिकको उपस्थिति थियो।
‘बगेको खोला’लाई गोधूलि पुरस्कार
दुर्गादेवी नेपालको ‘बगेको खोला’लाई २०७९ सालको ‘गोधूलि पुरस्कार’ प्रदान गरिने भएको छ।
विद्यार्थीका सिर्जनात्मक कला प्रदर्शनी
स्कुल बिदा तथा फुर्सदको समय सिर्जनात्मक कर्ममा सदुपयोग गर्न प्रेरित गर्ने ‘योङ पिकासो’ले स्कुलका विद्यार्थीका सिर्जनात्मक कलाको प्रदर्शनी आयोजना गरेको छ। पाटन सङ्ग्रहालयमा बुधबार आयोजित कार्यक्रममा वरिष्ठ कलाकार किरण मानन्धर र काठमाडौँ महानगरपालिकाका उपप्रमुख सुनिता डङ्गोलले ‘इसेन्स अफ कलर’ शीर्षकमा ६ स्कुलका विद्यार्थीको उत्कृष्ट सन्देशसहितको कला प्रदर्शनी संयुक्त रूपमा उद्घाटन गर्नुभएको हो।
नाट्य महोत्सवको सूची सार्वजनिक
सामाजिक रूपान्तरणका लागि रङ्गमञ्च : विविधिताको उत्सव, दोस्रो नेपाल अन्तर्राष्ट्रिय नाट्य महोत्सव २०७९ (निटफेस्ट २०२२)मा विश्वभरिबाट छनोट भएका नाटकहरूको सूची र मञ्चन तालिका सार्वजनिक भएको छ। मञ्चन तालिकाअनुसार २२ नाटकको महोत्सवमा कुल ३२ मञ्चन सो हुनेछन्। आयोजक मण्डला थिएटर नेपालले सार्वजनिक गरेको सूचीमा नेपालका ६ नाटक र विश्वभरिबाट प्राप्त आवेदनबाट छानिएका १६ नाटकको मञ्चन तालिका प्रकाशित भएको छ। महोत्सवमा नेपालसहित भारत, भुटान, श्रीलङ्का, रुस, इटाली, स्पेन, बेलायत, बेलारुस, इजिप्ट, संयुक्त राज्य अमेरिका, उरुग्वे र अर्जेन्टिनाका नाटक समावेश छन्।
बलम्बु महालक्ष्मी जात्रा सुरु
चन्द्रागिरि नगरपालिकाको बलम्बुमा महालक्ष्मी जात्रा सुरु भएको छ। बलम्बु महालक्ष्मी जात्रा काठमाडौँ उपत्यकाको प्राचीन र महत्त्वपूर्ण जात्रा हो। यो जात्रासँग यस क्षेत्रका नेवार समुदाय मात्र नभएर अन्य जातिका रैथानेहरू पनि अभिन्न रूपमा गाँसिएका छन्।
लोहनीको ‘विविध आयाम’ लोकार्पण
लेखक कपिल लोहनीको दोस्रो कृति ‘विविध आयाम’ लोकर्पण भएको छ। नेपाल सांस्कृतिक केन्द्र, कालिकास्थान, काठमाडौँमा लेखक, कवि, साहित्यकार एवं राजनीतिक तथा सामाजिक अभियन्ताहरूको उपस्थितिमा पुस्तक लोकर्पण गरिएको हो। विकास, वातावरण, समाज र संस्कृतिका बारेमा लेखिएका २० वटा आलेख रहेको पुस्तकमा यो क्षेत्रमा विगतमा भएका कामका साथै खासगरी २००७ सालपछि नेपालले कुन–कुन क्षेत्रमा कस्तो प्रगति हासिल ग¥यो र के कस्ता क्षेत्रमा नेपाल अभैm पनि पछि परेको छ तथा नेपालले समग्र विकासका निम्ति के कस्ता उपाय अवलम्बन गर्नुपर्छ भन्ने कुरा सरल भाषामा प्रस्तुत गरिएको छ।
परम्परागत पहिरन संरक्षणमा लिमीका युवती
हिमालपारिको गाउँ नाम्खा गाउँपालिका–६, लिमीका युवती परम्परागत पहिरनको संरक्षणमा लागेका छन्। यहाँका आधुनिक युवतीहरू तीन सय वर्ष पुरानो पहिरनको संरक्षण गर्न लागिपरेका हुन्। लिमीमा जन्मिएर सानैबाट काठमाडौँमा हुर्कनुभएकी हल्जी गाउँकी कार्साङ तामाङले लिमीको ऐतिहासिक महत्व बोकेको पहिरन संरक्षण गर्न परम्परागत पहिरन लगाउने गरेको बताउनुभयो।
सामाजिक यथार्थवादी नाटक ‘एक चिहान’
गरिब किसान र मजदुरहरूको जीवनमा आधारित नाटक ‘एक चिहान’ सामाजिक यथार्थवादी नाटक हो। स्व. उपन्यासकार हृदयचन्द्रसिंह प्रधानद्वारा लिखित चर्चित उपन्यासको नाट्य रूपान्तरण निर्देशक परिवर्तन कार्कीले गर्नुभएको हो। वि.सं. २०११ तिरको निम्नवर्गीय जीवनको यथार्थ नाटकमा प्रस्तुत गरिएको छ।
शाक्यद्वय सम्मानित
४० वर्ष पुरानो संस्था ओलम्पस क्लबले बौद्ध विद्वान् प्रा. सुवर्ण शाक्यलाई सम्मान गरेको छ। नेपाल संवत् ११४३ का अवसरमा नेपालभाषा, नेवाः संस्कृति, बुद्ध धर्म र समाज सेवामा महत्वपूर्ण योगदान दिएको भन्दै ओलम्पस अवार्ड कार्यक्रममा ८७ वर्षीय शाक्यलाई सम्मानित गरिएको हो।
हिम्मतवाली आमा डम्बरकुमारी सार्वजनिक
डम्बरकुमारी तिम्सिनाको जीवनीमा आधारित पुस्तक ‘हिम्मतवाली आमा डम्बरकुमारी’ सार्वजनिक भएको छ । उक्त पुस्तक सोमबार राजधानीमा आयोजित कार्यक्रममा कार्यबाहक प्रधानन्यायाधीश हरिकृष्ण कार्की, माइती नेपालका संस्थापक अनुराधा कोइराला, समाजसेवी तुलसी सुब्बा, लेखक डा. अर्चना थापा र लेखक डम्बरकुमारी तिम्सिनालगायतले लोकार्पण गर्नुभएको हो ।
कात्तिक नाच प्रहसन
लोकको चरित्र उदाङ्गो पार्न देखाइने कात्तिक नाच प्रहसन भइरहेको छ। पाटनको डबलीमा देखाइने प्रसिद्ध कात्तिक नाचका पाटनको कृष्ण मन्दिरमा छेउको डबलीमा रातमा देखाइन्छ। हरेक वर्ष कात्तिक शुक्ल पष्ठीदेखि यो नाचको सुरु हुन्छ। कात्तिक नाच संरक्षण समितिका सदस्य तथा पुजारी सञ्जय राजोपाध्यायले लोकको चरित्र उदाङ्गो पार्न र नैतिक शिक्षा दिन आयोजित प्रहसन भएकाले यसलाई निरन्तरता दिँदै आएको जानकारी दिनुभयो।
इटुम्बहालमा चर्या नृत्य प्रदर्शनी
बुद्ध धर्मसँग सम्बन्धित लोपोन्मुख नाच चर्या नृत्यको संरक्षण र प्रवद्र्धनमा अहिले अमेरिकामा रहेको नृत्य मण्डला महाविहार पोर्टल्यान्ड बहाः जुटिरहेको छ। चर्या नृत्य गुरु प्रज्वलरत्न वज्राचार्यको समूह अहिले काठमाडौँ उपत्यकाका विभिन्न विहार, बहाःमा चर्या नृत्यको प्रदर्शनीमा व्यस्त रहेको छ। यसै क्रममा सो टिमले हालै इटुम्बहालमा चर्या नृत्य प्रदर्शनी गरेको छ।
'दधिराज पुरस्कार' रेग्मी र न्यौपानेलाई प्रदान गरिने
काठमाडौं, कात्तिक १३ गते । 'दधिराज सुवेदी' पुरस्कार प्रतिष्ठान विराटनगरले यस वर्षको ‘दधिराज सुवेदी राष्ट्रिय भाषा साहित्य पुरस्कार–२०७९’ वरिष्ठ कथाकार सनत रेग्मीलाई प्रदान गर्ने भएको छ । विगत लामो समयदेखि नेपाली भाषा साहित्यको क्षेत्रमा ६ दशकभन्दा बढी रेग्मीले दिनुभएको योगदानका लागि यस पुरस्कार प्रदान गर्ने निर्णय गरेको हो । यस पुरस्कारको राशि ५१ हजार रुपियाँ रहेको छ । यस्तै, 'दधिराज सुवेदी' पुरस्कार प्रतिष्ठान विराटनगरले 'दधिराज सुवेदी राष्ट्रिय पत्रकारिता पुरस्कार–२०७९’ पत्रकार अनन्त राज न्यौपानेलाई प्रदान गर्ने निर्णय गरेको छ । विगत तीन दशकदेखि पत्रकारिता क्षेत्रमा विशेष योगदान दिनुभएका मोरङ्कका वरिष्ठ पत्रकार न्यौपानेलाई पुरस्कार राशि २५ हजार रुपियाँ प्रदान गर्ने निर्णय भएको हो । समालोचक प्राज्ञ दधिराज सुवेदीका छोरा शरदराज सुवेदी र रूपकराज सुवेदीले राख्नुभएको १५ लाख रुपियाँ अक्षय कोषको ब्याजबाट प्रत्येक वर्ष यो पुरस्कार २०७३ सालदेखि नियमित प्रदान गरिँदै आएको छ । प्रतिष्ठानका अध्यक्ष प्राज्ञ विवश पोखरेलको अध्यक्षतामा बसेको कार्यसमितिको बैठकले उक्त निर्णय गरेको हो । यस वर्षको पुरस्कार आगामी मङ्सिरमा एक समारोहकाबीच प्रदान गरिने महासचिव दिङ्लाली कान्छोले जानकारी दिनुभयो ।
मल्लको १४०औँ जन्मजयन्ती
नेपालभाषाका चार खम्बामध्येका एक मा. जगतसुन्दर मल्लको १४०औँ जन्मजयन्ती जगत सुन्दर ब्वनेकुथीले आइतबार मनाएको छ। मातृभाषाको माध्यमबाट शिक्षारम्भ गरेमा छिटो शिक्षित भइन्छ भन्ने उहाँको मान्यताअनुसार जगतसुन्दर ब्वनेकुथी स्थापना भएको हो।
‘पत्थर जस्तो दिल’ सार्वजनिक
साहित्यकार नरेश ज्ञवालीको शब्दमा रहेको ‘पत्थर जस्तो दिल’ बोलको गजलको म्युजिक भिडियो सार्वजनिक भएको छ। गीतमा गजल गायक थानेश्वर गौतमले सङ्गीत तथा स्वर दिनुभएको छ। गजललाई कमल सौरागले सङ्गीत संयोजन गर्नुभएको हो।
श्वेतभैरवको नृत्य प्रदर्शन
गोदावरी नगरपालिका–१२, ठेचोमा १२ वर्षपछि लक्ष्मीपूजाको दिनमा श्वेतभैरवको नृत्य प्रदर्शन गरिएको छ। नवदुर्गा गणअन्तर्गतको श्वेतभैरव यसअघि २०६७ सालमा नचाइएको थियो। नवदुर्गाको १२ वर्षे जात्रामा मनाइने २८ वटा पर्वमध्ये श्वेतभैरव नाच मुख्य मानिन्छ। यो नाचलाई स्थानीय भाषामा ‘आंग खः प्याखँ’ भनिन्छ। आंग भन्नाले तन्त्रमार्गीहरूले गुप्त रूपमा देवता स्थापना गरिएको घर र खःको अर्थ डबली र प्याखँको नाच हो। आंगलाई इष्टदेवता अथवा मुख्य देवताका रूपमा लिइन्छ। ठेचोको नवदुर्गा नाचका नाइके भक्तलाल माली भन्नुहुन्छ, “आंग भन्नाले ज्ञानको स्रोत पनि हो। यो नाच नवदुर्गाको उत्पत्तिसँग जोडिएको छ।”
