गुरुकुलमा ‘आधा–अपूरो’
भारतीय नाटककार मोहन राकेशद्वारा लिखित ‘आधे अधुरे’ को नेपाली रूपान्तरण हो, नाटक ‘आधा–अपूरो’ । नाटककार राकेश (सन् १९२५–१९७२) प्रसिद्ध हिन्दी नाटककार हुन् । असारको एक दिन, आधे अधुरे, लहरों के राजहंश उहाँका हजारौँ पटक मञ्चन भएका नाटक हुन् । भारतीय रङ्ग जगत्मा उहाँको नाम अग्रपङ्क्तिमा आउँछ ।
हत्केलामा पृथ्वी लिएर उभिएको मान्छे
कवि विमला तुम्खेवाका कवितामा जीवनको सूक्ष्म अनुभूति विधिवत्भन्दा अनायास प्रकट भएको पाइन्छ । उनका सतचालीस थान कविताहरूको सँगालो ‘हत्केलामा पृथ्वी लिएर उभिएको मान्छे’भित्रका कविताले जीवन भोगाइका कैयौँ विशिष्ट अनुभूतिहरूलाई आकर्षक शैलीमा सामान्यीकरण गरिदिएका छन् । कविता लेख्नु भनेको जीवनका हरेक टुक्रालाई ऐनामा हेर्न लालायित हुनुजस्तै रहेछ । छर्लङ्ग हेर्ने चाहना र धमिलो मात्र देखिनुबीचको अनुभूति नै तुम्खेवाका कविताको प्रस्तुत र अप्रस्तुत भाव सौन्दर्य हो ।
तीन स्रष्टा सम्मानित
गणेशदेवी मानन्धर स्मृति प्रतिष्ठानले काठमाडौंमा शनिबार तीन स्रष्टालाई सम्मान गरेको छ।
कोहलपुरमा निरौलाको एकल गजल वाचन कार्यक्रम
कोहलपुरका शैक्षिक अभियन्ता तथा साहित्यप्रेमी स्वर्गीय टिकाराम सुवेदीको १३ औं स्मृति दिवसको अवसरमा शनिबार गजलकार देवकी निरौलाको “एकल गजल वाचन“ कार्यक्रम सम्पन्न गरिएको छ ।
उदासीनताको लामो लर्को
कसैले उसलाई भनेको छ, ‘अब अनुकूल भए मात्र भेट्ने, हाम्रा लागि सीमित कुरा गर्ने ठाउँ त छैन ।’ सोच्छ, हो कि क्या हो ? दायाँबायाँ हेर्छ पनि । हुल–भिड–कोलाहल–कर्कश ध्वनि–अनेक मान्छेहरू... ! यस्तैयस्तै अनेक रूपहरू उसका अगाडि उभिन्छन् कहिले त, कहिले एउटा लामो लर्को बनेर जान्छन् । यी सबैमा आफूलाई छाम्छ– ओह, कति एक्लो ! कति दुख्दो ! कुनै काव्यिक उपमा छैन, हाललाई । ऊ टाउको निहुराएर हुलसँगै एक्लै भए पनि बग्दै–बग्दै जान्छ, कता–कता, कहाँ–कहाँ...!
पिरामिडको देशमा बाह्रदिने यात्रा
यात्राको निबन्धात्मक प्रस्तुतिका रूपमा परिभाषित नियात्रा साहित्य वर्तमान समयको लोकप्रिय साहित्यिक विधा बनेको छ । नियात्राले यात्रामार्ग र गन्तव्यको भूगोल, राजनीति, संस्कृति, इतिहास, परम्परा, जन–जीवनका विविध आयाम र प्राकृतिक वातावरण आदिलाई कुनै न कुनै कोणबाट समेटेको हुन्छ । नियात्रामा साहित्यका अन्य विधाका अंशहरू, प्रामाणिक तथ्यहरूका साथै व्यक्तिका महìवपूर्ण भनाइसमेत उल्लेख गरिने भएकाले यो विधा रोचक, जानकारीमूलक र अन्य विधाले भन्दा व्यापक क्षेत्र समेट्ने विधा बनेको छ
देवता बस्ने सहरको कथा
“साँघुरो गल्लीमा मेरो चोक छ यहाँ के छैन सब थोक छ असङ्ख्य रोग छ अनन्त भोक छ असीम शोक छ केवल हर्ष छैन
रङ्गमञ्चमा ‘मृत्यु कुण्ड’ र ‘चे इज ब्याक’
आफ्नो देश छाडेर कसैलाई पनि विदेशिने रहर हुँदैन तर नाटक ‘मृत्यु कुण्ड’ आफ्नै देशमा बसेर काम गर्ने सपनालाई चकनाचुर पारेर विदेश पलायन हुने युवाको कथा हो । काठमाडौँबाट उड्न लागेको जहाजभित्र विमान परिचारिकाले त्यहाँभित्रका नियम उद्घोष गरेसँगै विमानले उडान भर्न थाल्छ । विमानमा रहेका नेपाली युवा वैदेशिक रोजगारीमा जाँदै छन् । साथै कोही पढ्नका लागि अस्ट्रेलिया जाँदै छन् । यसरी विदेशिनु युवाका आ–आफ्नै कारण र बाध्यता छन् ।
ड्रमवादक राना सम्मानित
विगत पाँच दशकदेखि सङ्गीत साधनामा सक्रिय रहनुभएका ड्रमवादक देव रानालाई चितवनस्थित एलटिके खेलकुद तथा कला प्रतिष्ठानले एक समारोहबिच सम्मान गरेको छ। कार्यक्रममा बागमती प्रदेशका सभामुख भुवन पाठकले राना राष्ट्रका सम्पत्ति भएको उल्लेख गर्दै नयाँ पुस्ताले उहाँबाट धेरै कुरा सिक्न सक्ने बताउनुभयो। रानालाई सभामुख पाठकले सम्मानपत्र तथा प्रतिष्ठानका अध्यक्ष र सञ्चालक क्रमशः सीता गुरुङ लोहनी र देवेन लोहनीले पच्चिस
सुन्दर बन्ने रहर
शृङ्गार गरेर हिँड्नु अधिकांश नारीको चाहना हुन्छ। गाउँ वा सहर बस्ने, घरेलु वा कामकाजी महिलाले धेरथोर शृङ्गार गरेकै हुन्छन्। पुराना पुस्ताका महिलाले शृङ्गारलाई सौभाग्यको परिपूरक मान्थे र धार्मिक संस्कारमा वर्णन गरिएका १६ शृङ्गार (टीका, गाजल, चुरा, पोते आदि) लगाउनुलाई आफ्नो दिनचर्यासँग जोड्थे। अहिलेका पुस्ताले शृङ्गारलाई व्यक्तित्व विकाससँग जोड्न थालेका छन्। उनीहरू प्राकृतिक शृङ्गारभन्दा पनि कपाल काट्नु, रङ्गाउनु, आँखीभौँ मिलाउनु, अनुहार र शरीरका रौँ हटाउनु, विभिन्न किसिमका व्रिक्रम र जेल प्रयोग गरेर छाला राम्रो बनाउनु जस्ता कृत्रिम शृङ्गारलाई अपनाउन थालेका छन्। उनीहरू सौन्दर्यका साथै छालाको स्वास्थ्यमा सचेत रहन थालेका छन्।
समा र शिशिरलाई उपाधि
‘मिस्टर एन्ड मिस नेसनल नेपाल २०२३’ को उपाधि शिशिर वाग्ले र समा पराजुलीले प्राप्त गर्नुभएको छ । सनुर्भी इन्टरनेसनल प्रालिले आयोजना गरेको प्रतियोगितामा ‘मिस ग्लोब नेपाल २०२३’ रोशनी चन्द र ‘मिस्टर इन्टरनेसनल नेपाल २०२३’ भने प्रज्वल ताम्राकार घोषित हुनुभयो ।
सत्तरी वृत्तचित्र मनोनयनमा
‘मेरो गाउँ, मेरो ठाउँ’ भिडियो प्रतिस्पर्धा २०२३ का लागि विभिन्न दस विधामा ७० वटा वृत्तचित्र मनोनयन भएका छन् । देशैभरबाट पठाइएका कुल २५८ मध्येबाट ७० वृत्तचित्र मनोनयन गरिएको हो ।
पाटन सङ्ग्रहालयको प्रवर्धनमा सहकार्य गरिने
ललितपुर महानगरपालिकाले मूर्त-अमूर्त ऐतिहासिक सम्पदाहरूको संरक्षण तथा प्रदर्शनीमा योगदान पु-याइरहेको पाटन सङ्ग्रहालयको प्रवर्धनमा सहकार्य गर्ने भएको छ ।
पाँच बालपुस्तक एकसाथ लोकार्पण
कोपिला किताबले बुधबार पाँच वटा बालपुस्तक एकसाथ लोकार्पण गरेको छ । ‘टेल्स एन्ड लाइज’ शृङ्खला अन्तर्गत विभिन्न लेखकले लेखेका पाँच वटा बालपुस्तक बेखामान र राक्षस, साङ्केनको खुल्दुली, अन्नको बखान, कपासको घोडा र जन्तर मन्तर नेपाल ललितकला प्रज्ञा– प्रतिष्ठानमा सार्वजनिक गरियो ।
डिएसए स्टारका विजेता घोषित
परिवर्तन इभेन्ट हाउसले राजधानीमा आयोजना गरेको ‘डिएसए स्टार २०२३’ का विजेता घोषित भएका छन् । आयोजकका अनुसार दिव्य नेपाली ‘मिनी ‘डिएसए डान्सिङ स्टार’, वाटिका बिजुक्छे ‘जुनियर डान्सिङ स्टार’, आस्नी शाही ‘जुनियर सिङ्गिङ स्टार’, शिखा बराइली ‘प्रि–टिन डान्सिङ स्टार’ र लोयाङ शेर्पा ‘प्रि–टिन सिङ्गिङ स्टार’ घोषित हुनुभएको छ ।
राष्ट्रिय साहित्यिक पत्रकारिता पुरस्कार स्थापनामा लागि पर्नेछु : कुलपति भूपाल राई
साहित्यिक पत्रकारिताको उन्नायनमा समर्पित नेपाल साहित्यिक पत्रकार सङ्घका केन्द्रीय अध्यक्ष मोहन दुवालको नेतृत्वमा गएको एक प्रतिनिधि मण्डलले नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका माननीय कुलपति भूपाल राईलाई ज्ञापन पत्र बुझाएको छ ।
सुषमाको ‘अक्षरको आयतन’
युवा कवयित्री सुषमा आचार्य ‘अंशु’को नवीनतम् कवितासङ्ग्रह ‘अक्षरको आयतन’ एक समारोहबिच लोकार्पण गरिएको छ । प्राडा लक्ष्मणप्रसाद गौतम, राष्ट्रिय साहित्य प्रतिष्ठानका अध्यक्ष हृषभदेव घिमिरे, समालोचक डा शान्तिमाया गिरी र माधव नेपालले कृतिको संयुक्त रूपमा लोकार्पण गर्नुभयो ।
नेपाली टोली सेमिफाइनलमा
नेदरल्यान्डको लाइदेनमा भइरहेको १४ औँ ‘इन्टरनेसनल एयर ल मुट कोर्ट’ प्रतियोगितामा नेपाली टोली सेमिफाइनलमा पुगेको छ । नेदरल्यान्डको लाइदेन विश्वविद्यालयले प्रत्येक वर्ष आयोजना गर्ने प्रतियोगिताको सेमिफाइनलमा प्रस्तुति दिन चार सदस्यीय नेपाली टोली लाइदेन पुगेको छ । टोलीमा अधिवक्ता अनिता शर्मा केसी प्रशिक्षकका रूपमा रहनुभएको छ भने कानुनका विद्यार्थीहरू यशस्वी केसी, कोपिला खतिवडा र क्षितिज पराजुली प्रतियोगी रहनुभएको छ ।
सुनगाभाको विशेषाङ्क विमोचन
उपप्रधानमन्त्री तथा गृहमन्त्री नारायणकाजी श्रेष्ठले वाङ्मय शताब्दीपुरुष डा सत्यमोहन जोशीलाई राष्ट्रिय नायकका रूपमा स्थापित गर्न सरकारबाट गम्भीर पहल गर्ने प्रतिबद्धता जनाउनुभएको छ । लोक साहित्य परिषद्ले आफ्ना प्रमुख संस्थापक एवं वाङ्मय शताब्दीपुरुष डा सत्यमोहन जोशीको १०४ औँ जन्मजयन्तीका अवसरमा सप्ताहव्यापी कार्यक्रम गरेको थियो । सोही कार्यक्रमको समापनमा उपप्रधानमन्त्री श्रेष्ठले जोशीले स्थापना गरेको लोकसाहित्य परिषद्को निरन्तरताका लागि पनि पहल गर्ने बताउनुभयो । समापन कार्यक्रममा उपप्रधानमन्त्री श्रेष्ठले शताब्दीपुरुष जोशीका बारेमा तयार पारिएको सुनगाभाको विशेषाङ्क पनि विमोचन गर्नुभएको थियो ।
सुवेदी र देवराजाचार्य पुरस्कृत
नगेन्द्रप्रसाद–आशालता रिजाल प्रतिष्ठानले साहित्यकार दधिराज सुवेदी र संस्कृतिविद् स्वामी देवराजाचार्यलाई पुरस्कृत गरेको छ । प्रतिष्ठानले नगेन्द्रप्रसाद–आशालता रिजाल भाषा साहित्य पुरस्कार साहित्यकार सुवेदीलाई र नगेन्द्रप्रसाद–आशालता रिजाल धर्म संस्कृति पुरस्कार सम्प्रदाय नेपालका अध्यक्ष आयुर्वेदाचार्य एवं वैदिक धर्म संस्कृतिविद् स्वामी देवराजाचार्यलाई प्रदान गरेको हो ।
२०१ जनालाई ‘नइ कीर्ति रत्न’ प्रदान
नइ प्रकाशनले साहित्यका विभिन्न विधाका २०१ जना सर्जकहरूलाई ‘नइ कीर्ति रत्न’अलङ्कार प्रदान गरेको छ। नइ प्रकाशनद्वारा शनिबार राजधानीमा आयोजित विशेष समारोहमा देश विदेशमा रहेर नेपाली साहित्य सिर्जनामा लागेकाहरूलाई सम्मानपत्र र पदकसहित नइ कीर्ति रत्न अलङ्कारसहित सम्मान गरिएको हो।
फिलिङ्गो
ऊ घरभित्र आफ्ना बाआमालाई सम्झाउँदै थियो । बाहिरबाट होहल्ला गरेको सुनियो । उसले मनमनै सोच्यो, “अब छिमेकीलाई पनि सम्झाउनुपर्ने होला ।” उसले झ्यालबाट बाहिर चियायो । मूलगेट बाहिर छिमेकीको भिड जम्मा भइसकेको थियो । कसैले भनेको सुनियो, ‘हाम्रो टोलछिमेकमा यस्तो चाहिँ हुन्न दिन्नौँ है ।’ के हुन दिन्नौँ भनेको हो, त्यो बु
व्यङ्ग्यात्मक चेतसहितका लघुकथा
वर्तमान यति सङ्कुचित हुँदै छ कि मान्छेलाई जीवनयापन गर्न सहज छैन । दैनन्दिन जीवनका लागि लामो दौड गर्नुपर्ने अवस्था छ । अतः लामो कथा या उपन्यास पढेर बस्ने फुर्सद कसैलाई छैन । त्यसैले केही दशकयता छोटा कथा अर्थात् लघुकथाको लोकप्रियता बढ्दो छ । यसै सन्दर्भमा ललिता ‘दोषी’को लघुकथा सङ्ग्रह ‘महान् कविज्यू’ प्रकाशित भएको छ । मानवीय कुण्ठा, पीडा, विसङ्गति र जर्जर मानसिकता बोकेर बाँचेका पात्रहरू यस लघुकथाका प्रतिनिधि पात्र हुन् । लघुकथाभित्र काव्यात्मक प्रस्तुति दिएर साहित्यिक अन्तर्विधालाई समेट्ने कोसिस पनि उहाँले गर्नुभएको छ । यो प्रयोग गर्ने थोरै व्यक्तित्वमा उहाँ पनि पर्नु हुन्छ ।
पाठकको जीवनी लोकार्पण
राजनीति, कानुन र साहित्यको माध्यमबाट नेपाली समाजका लागि योगदान पु-याउनुभएका प्रेमकृष्ण पाठकको जीवनीमा आधारित पुस्तक ‘अनेक आयाममा क्रान्तियोद्धा प्रेमकृष्ण पाठक’ लोकार्पण भएको छ। उपराष्ट्रपति रामसहायप्रसाद यादवले स्वप्नवाटिकाद्वारा शुक्रबार राजधानीमा आयोजित समारोहमा पुस्तक लोकार्पण गर्नुभएको हो। उहाँले प्रेमकृष्ण पाठकलगायतका व्यक्तित्वले विभिन्न विधामार्फत निरन्तर योगदान पु-याएका कारण देशमा लोकतन्त्र, गणतन्त्रलगायतका परिवर्तन आउन सकेको बताउनुभयो।
मातृ भाषा जोगाउन एकीकृत योजना आवश्यक छ : कुलपति राई
नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानका कुलपति भूपाल राईले मुलुकका सबै नागरिकको मातृ भाषा जोगाउन प्रतिष्ठान प्रतिबद्ध रहेको बताउनुभएको छ।
