तीन पुस्ता देखि अझै हालिया, सुविधा जति बलियाकै गोजीमा

शेरबहादुर सार्की

बाजुरा, माघ २८ गते । तीन पुस्ता देखि हालिया बनेकाहरू अझै पनि हलिया नै छन् भन्दा अनौठो लाग्न सक्छ । बाजुरा पूर्व उत्तर क्षेत्र स्वामिकार्तिक गाउँपालिका वडा नं. –५ जेराका मूल विकको यथार्थ जीवन हो । उहाँ लगायत बाजुराका एक हजार ६ सय बढी हालिया परिवारको अवस्था यस्तै छ । 

६५ वर्षीय विक भन्नुहुन्छ, म पनि अहिले अर्कैको घरमा हालिया बसेर परिवार पालिरहेको छु तर अव मेरो पछिल्लो पुस्ताले पनि यस्तो गर्नुपर्ने बाध्यता कहिले सम्म, हाम्रो लागि राज्य छैन ? । उहाँ भन्नुहुन्छ, आफ्नो नाममा न घर छ, नत जमिन नै छ, । अहिले न जमिन किन्न सकियो त घरबारको व्यवस्था गर्न सकियो । जमिन नहुँदा घर बासको व्यवस्था पनि गर्न सकिएन । साहुको घरमा हालिया बसेर परिवार पालिरहेको छु । उहाँ भन्नुहुन्छ, साहुको गोठमा चिसोका रात काटिरहेको छु । 

अरूकै घरमा हालिया बसेर परिवार पालि रहेको छु, बिहान बेलुका दिनभर अर्कैको घरमा काम गर्छु । काम गरेपछि साहुले गाँस दिन्छन् । काम नगरे भोकै बस्नु पर्छ विकले दुखेसो पोख्दै भन्नुभयो । विकले तीन छोरा, तीन छोरी र श्रीमती गरी ८ जनाको परिवार यसरी नै गुजारा गर्दै आउनु भएको छ । खानलाई बोनीबुतो गरे पनि बासका लागि पनि घर नभएपछि पीडामा छन् विक परिवार । 

उमेर ढल्कियो कलिला छोरा, छोरी बिजोग हुने भन्दै उहाँ राज्यले सानो बस्ने बासको व्यवस्था गरिदिन माग गर्नुहुन्छ । मूल विककी छोरी पिप्ला विक भन्नुहुन्छ, आफूलाई पढ्ने मन छ तर के गर्ने सबै परिवारले अरूकै घरमा काम गर्नु पर्छ । काम नगरेपछि साहुले खान दिँदैनन् । साहुको काम गर्दा गर्दै पढाइ पनि कमजोर हुँदै गएको बताउनुभयो ।

उहाँले, म अहिले बल्लतल्ल कक्षा ९ मा पढ्छु । विद्यालयमा जान पाउँदैन तर पनि घरमै पढेर पनि परीक्षा दिने गरेको बताउनुहुन्छ । पढाइ त त्यसै भयो अब मलाई कसैको सहयोग मिल्यो भने जीवनका लागि जिउने केही सीप सिक्ने रहर भएको विकले भन्नुभयो ।

जिल्लाको पूर्व उत्तर क्षेत्रमा रहेको हिमाली, बूढी नन्दा,स्वामिकार्तिक, जगनाथ र बूढी गङ्गा नगरपालिकाको बह्रतोला लगायतका गाउँमा एक हजार ६३५ भन्दा बढी हालिया घरपरिवार छन् ।

बाजुराका यी हालिया परिवारलाई व्यवस्थित गर्न गाउँमा विभिन्न कार्यक्रम पनि लागु छन् । ती नै हालियाको नाममा बाजुरा करोडौँ रुपियाँ खर्च गरिएको छ । हालियाका लागि भनेर जिल्लामा विभिन्न आवासको कार्यक्रम समेत सुचारु भएका छन् तर प्रभावकारी नभएको आरोप छ । 

हालियाका नाममा छुटिने बजेट जहिल्यै बलियाहरूको पोल्टामा पर्ने गरेको छ । हाम्रा लागि भने ती रुपियाँ हात्ती आयो हात्ती आयो फुस भने झैँ भएको मूल विकले बताउनुभयो ।

उहाँसँगै गाउँकै  पविन्द्र र धननाथ शाहीको घरमा काम गरेर परिवार पाल्दै आउनु भएको छ । यो समस्या त मूल विककी छोरी पील्पा विकको मात्र होइन । यो समस्या त बाजुराका एक हजार ६३५ भन्दा बढी हालिया घरपरिवारका झन्डै दुई हजार भन्दा बढी बालबालिकाको पीडा पनि उस्तै हो ।

सरकारकी तथा गैरसरकारी संस्थाले हालिया मुक्तिको नारा त ल्यायो तर सुविधा भने न दिएको हालिया परिवार बताउँछन् ।

पुस्तौँ देखि अहिले सम्म साहुको घरमा बसेर पेट पाल्दै आएका थियौ । संस्थाले लगाएको त्यो नाराको डरले साहु घरबाट निकाल्दै गए । यसरी साहुले घरबाट निकाल्दै गएपछि अहिले हामी नत घर नत घाटका भयौँ हालिया परिवारले दुखेसो सुनाउँदै भन्नुभयो । 

स्वामिकार्तिक जगनाथ गाउँपालिका लगायतका विभिन्न ठाउँमा बस्दै आएका हजारौँ हालिया परिवारका सयौँ भन्दा बढी त आमा बुवा नै नभएका बालबालिका छन् । ती अनाथ बालबालिकाहरूको  अहिले गाउँमा निकै बिचल्ली भएको छ । न त उनीहरूले राम्रो पढाइ गर्न पाएका छन् । नत उनीहरूलाई राम्रो सँग बस्न खानको सुविधा मिलेको छ । 

बुवा आमा गुमाएको यी बालबालिकाहरूको पालन पोषण तथा शिक्षा स्वास्थ्यमा सहयोग गरिदिनका लागि अहिले विभिन्न निकायमा पहल गर्दै आएको सहिद प्रतिष्ठान बाजुराका अध्यक्ष विनीता विकले बताउनुभयो ।

नेपाल सरकारले एक हालिया परिवार वर्गका लागि तीन लाख मर्मत का लागि एक एक लाख मात्र  दिएकोले उनीहरूको व्यवस्था गर्न सकस भएको मुक्त हालिया अधिकार मञ्चका अध्यक्ष गोरख सार्कीले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो,सरकारले हालियाको परिचय पत्र दिए पनि मुक्त हालियाको कार्यविधिको अनुसार सेवा सुविधा नपाएको बताउनुभयो ।

सरकारले हालिया परिवारलाई चार वर्गमा वर्गीकरण गरिएको छ । वर्गीकरण गरेअनुसार जग्गा नभएकोलाई क वर्गलाई चार लाख जग्गा भएको घर नभएकोलाई  ख वर्गलाई तीन लाख जग्गा र घर भएको तर आर्थिक स्थिति कमजोर भएकोलाई ग र घ  वर्गलाई एक लाख घर बासका लागि सरकारले पैसा दिने गरेको अध्यक्ष सार्कीले बताउनुभयो ।