जीवन बुझाउनु जरुरी : मुख्यमन्त्री

बागमती प्रदेश ब्युरो

हेटौँडा, असोज ३ गते । बागमती प्रदेशका मुख्यमन्त्री राजेन्द्रप्रसाद पाण्डेले बढ्दो आत्महत्या दर रोक्न जीवनको महìवका बारेमा बुझाउनु आवश्यक भएको बताउनुभएको छ । उहाँले कुनै पनि व्यक्तिलाई जीवनको महत्व बुझाउने पहिलो पाठशाला भनेको घरपरिवार भएकाले परिवारका सदस्यको पालनपोषण र रेखदेखसँगै जीवनको महìव बुझाउनुपर्ने भन्दै शिक्षकलगायत समाजमा सबै पक्षले जीवनका बारेमा बुझाउन सहजीकरण गर्नुपर्ने धारणा राख्नुभयो । 

विश्व आत्महत्या रोकथाम दिवसको अवसरमा बागमती प्रदेश प्रहरी कार्यालय, हेटौँडाले आइतबार हेटौँडामा आयोजना गरेको प्रदेशस्तरीय आत्महत्या रोकथामसम्बन्धी सचेतनामूलक कार्यक्रममा मुख्यमन्त्री पाण्डेले मानिसको जीवन सबैभन्दा महìवपूर्ण भएकाले यसलाई जोगाउन सबैले नैतिक शिक्षा लिनु र दिनु आवश्यक भएकोमा जोड दिनुभयो । उहाँले आत्महत्या रोकथामका लागि भएका प्रयास र अभियानले सरकारलाई आत्महत्या रोकथामका लागि आवश्यक नीति बनाउन सहयोग पुग्ने भन्दै आफूले सोचेका कुरा पूरा नहुँदा आत्महत्या गर्ने विचार आउने भएकाले यसलाई आफैँले पनि नियन्त्रण गर्नुपर्ने बताउनुभयो ।

कार्यक्रममा बागमती प्रदेशका प्रहरी प्रमुख किरण वज्रचार्यले व्यक्तिले आत्महत्या गर्नुपूर्व केही न केही प्रतिक्रिया जनाउने भएकाले त्यसको पहिचान गरी परामर्श दिन सकेमा आत्महत्याको दरमा कमी आउने बताउनुभयो । कार्यक्रममा मकवानपुरमा प्रमुख जिल्ला अधिकारी राजेन्द्रदेव पाण्डे, मकवानपुरका प्रहरी उपरीक्षक वामदेव गौतम, प्रदेश प्रहरी कार्यालयका प्रवक्ता दीपक रेग्मी, पत्रकार महासङ्घ मकवानपुरका अध्यक्ष मणिराज गौतम र हेटौँडा अस्पतालका चिकित्सक लव कार्कीले आत्महत्याको जोखिम क्षेत्र एवं वर्गको पहिचान गरी समयमा नै मनोपरामर्श दिन ठाउँ–ठाउँमा मनोपरामर्श केन्द्र स्थापना गर्नुपर्ने सुझाउनुभएको थियो । यसअघि हेटौँडामा प्रभातफेरी आयोजना गरिएको थियो । बागमती प्रदेशमा गत आर्थिक वर्ष २०७८÷७९ मा ९०२ जना र अघिल्लो आवमा एक हजार ३६ जनाले आत्महत्या गरेको प्रहरीको अभिलेखमा रहेको छ । प्रहरी कार्यालयमा दर्ता भएका अपराधका घटनामा २० प्रतिशत आत्महत्याका घटना हुने गरेको बागमती प्रदेश प्रहरी कार्यालयले जनाएको छ ।

आत्महत्याका घटना बढ्दै

रामेछाप समाचारदाताका अनुसार, सचेतनामूलक ¥याली तथा अन्तक्र्रिया कार्यक्रम गरी विश्व आत्महत्या रोकथाम दिवस मनाइएको छ । जिल्ला प्रहरी कार्यालय रामेछापको विगत चार वर्षको तथ्याङ्कलाई हेर्दा आत्महत्याका घटना डरलाग्दो अवस्थामा पुगेका छन् । 

गत चार वर्षको अवधिमा जिल्लामा दुई सय जनाभन्दा बढीले आत्महत्या गरेको जिल्ला प्रहरी कार्यालय रामेछापका निमित्त कार्यालय प्रमुख प्रहरी निरीक्षक राजुप्रसाद ढकालले बताउनुभयो । गत आर्थिक वर्ष २०७८/७९ मा मात्रै रामेछापमा ४५ जनाले आत्महत्या गरेका छन् । यसरी आत्महत्या गर्नेमा दुई जना बालिका, तीन जना बालक, २१ जना महिला र १९ जना पुरुष रहेका छन् । ढकालका अनुसार आव २०७७÷७८ मा ६५ जनाले आत्महत्या गरेका थिए । 

प्रहरीका अनुसार रामेछापमा आत्महत्याका घटनालाई हेर्दा प्रेममा असफलता, गरिबी, बेरोजगारी तथा आर्थिक समस्या, शिक्षामा असफलता, मानसिक असन्तुलन एवं दीर्घ रोगको पीडाका कारणले आत्महत्या गर्ने गरेको पाइएको छ । अधिवक्ता पाण्डवप्रसाद प्रसाईंले बढ्दो आत्महत्याका घटनाको रोकथामका लागि प्रहरी–शिक्षक कार्यक्रम सबै विद्यालयमा सञ्चालन गर्नुपर्नेमा जोड दिनुभयो । 

सार्वजनिक स्वास्थ्य समस्या

भरतपुर समाचारदाताका अनुसार गत भदौ ३१ गते चितवन र तनहुँ जोड्ने त्रिशूली नदीमाथि मुग्लिनमा रहेको पुलमा आफूले चढेर आएको मोटरसाइकल र झोला छोडेर एक पुरुष हामफाले । उनले छोडेको झोलामा दोलखा गैरीमुदी–९ का वर्ष २७ वर्षीय निराजन घिमिरेको सवारीचालक अनुमतिपत्र फेलाप¥यो । त्यसको अघिल्लो दिन साँझ सात बजेको समयमा नारायणगढको नारायणी नदीमाथिको पुलमा स्कुटर र मोबाइल छोडेर एक पुरुष हाम्फाले । प्रहरीले बुझ्दै जाँदा उनी कालिका नगरपालिका–७, जुटपानीका ३२ वर्षका अनुप पोखरेल भएको खुलासा भयो । जिल्ला प्रहरी कार्यालय चितवनका प्रहरी नायब उपरीक्षक नरहरि अधिकारीका अनुसार चितवन प्रहरीमा गत साउनमा २२ र भदौमा १३ गरी ३५ वटा आत्महत्याका घटना भएको तथ्याङ्क छ । तीमध्ये छ जना अझै बेपत्ता छन् । आत्महत्या गर्नेमध्ये २० जना पुरुष, १४ जना महिला र एक जनाको लिङ्ग खुलेको छैन ।

चितवनमा २०७८/७९ मा आत्महत्या गर्ने र गर्न खोज्नेको सङ्ख्या २१४ थियो । तीमध्ये अधिकले आवेगमा आई आत्महत्याको तयारी गरेको प्रहरीको विश्लेषण छ । ६२ जनाले आवेगमा, ४२ जनाले नैराश्यताका कारण, ३२ जनाले पारिवारिक कलहका कारणबाट आत्महत्या गरेको खुलेको छ । आत्महत्या परिवारको अपहेलनाले, आफ्नै असफलताले, प्रेम वियोगले, गरिबी, दीर्घरोगलगायतमा कारणले गरेका चितवनमा २०७७÷७८ मा २११ जनाले आत्महत्या गरेको तथ्याङ्क प्रहरीमा छ ।

चितवनमा सानो समस्यालाई लिएर पनि आत्महत्या गर्ने गरेको प्रहरीको बुझाइ छ । प्रहरी नायब उपरीक्षक अधिकारीका अनुसार बाबुआमाको दृष्टिमा राम्रो बन्न नसकेको कारण १८ वर्षकी एक युवतीले आत्महत्या गरेको, मोबाइल चलाएका कारण १२ वर्षीय बालकले आत्महत्या, भनेजस्तो मोबाइल नकिनिदिएको कारण १६ वर्षीया किशोरीले विषसेवन गरेको र रोजेको पाइन्ट नपाएका कारण १८ वर्षीया युवतीबाट विषसेवन गरेको जस्ता उदाहरण छन् । नेपालमा आव २०७७÷७८ मा सात हजार ११७ जनाले आत्महत्या गरेकोमा आव २०७८/७९ मा प्रहरीमा छ हजार ८३० वटा आत्महत्याका घटना दर्ता भएको पाइन्छ । विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनको सन् २०२० को तथ्याङ्कमा हरेक ४० सेकेन्डमा एक जनाले आत्महत्या गर्ने गरेको छ । प्राकृतिक प्रकोपमा ज्यान गुमाउनेहरूको भन्दा आत्महत्या गर्नेको सङ्ख्या बढी छ । 

आत्महत्या सार्वजनिक स्वास्थ्य समस्या हो । मानसिक अवस्थामा परिवर्तन, सधैँ नकारात्मक प्रतिक्रिया दिने, सामाजिक सञ्जालमा नकारात्मक भावहरू पोस्ट गर्नेलगायत मानिसमा मानसिक समस्या हुनसक्छ । यसको समयमा उपचार नहुँदा आत्महत्यासम्म पुग्नसक्ने हुँदा यस्तो समस्याको पहिचान गरी समयमै निदान गर्न जरुरी भएको प्रहरीले सचेतना कार्यक्रममा बताएको छ ।

मासिक दस जनाले आत्महत्या 

बनेपा समाचारदाताका अनुसार, काभ्रे जिल्लामा पछिल्लो दुई महिनाको अवधिमा १९ जनाले आत्महत्या गरेका छन् । जिल्ला प्रहरी कार्यालयले आइतबार आयोजित आत्महत्या रोकथामसम्बन्धी सचेतना कार्यक्रममा काभ्रेका प्रहरी उपरीक्षक चक्रराज जोशीले काभ्रेपलाञ्चोक जिल्लामा मासिक सरदर दस जनाले आत्महत्या गर्ने गरेको तथ्याङ्क रहेको बताउनुभयो । 

उहाँले जिल्लामा गत साउनमा सात जनाले र भदौ महिनामा १२ जनाले आत्महत्या गरेको भन्दै विद्यालयको शुल्क तिर्न नसकेको, आर्थिक अवस्था कमजोर भएको, प्रेममा असफल भएकोलगायतका कारणले आत्महत्या गर्ने गरेको पाइएको उल्लेख गर्नुभयो । 

कार्यक्रममा काभ्रेका प्रमुख जिल्ला अधिकारी हुमकला पाण्डेले पछिल्लो समय सामाजिक विविधता, वैदेशिक रोजगारी, प्रविधिको विकास तथा बढ्दो प्रयोगका कारण आत्महत्या गर्नेको सङ्ख्या बढेको बताउनुभयो । कार्यक्रममा बनेपा नगरपालिकाका उपप्रमुख विमला सापकोटा र वरिष्ठ स्वास्थ्य प्रशासक डा. पुरुषोत्तमराज सेढाईंले विद्यालय नर्सको माध्यमबाट मानसिक स्वास्थ्यसम्बन्धी सचेतना कार्यक्रम सञ्चालन गरिने बताउनुभयो ।