पुरुषोत्तम सुवेदी
पश्चिम नवलपरासी, असार १६ गते । पश्चिम नवलपरासीको सुस्ता गाउँपालिकास्थित अनोमाघाट (ढाडीघाट) लाई नेपाल पर्यटन बोर्डले ‘अनोमा प्रबज्जा स्थल’ घोषणा गरेको छ । यस घोषणासँगै लुम्बिनी प्रदेशमा बौद्ध धर्मावलम्बीहरूका लागि अर्को विशिष्ट पर्यटकीय गन्तव्य थपिएको छ, जसले यस क्षेत्रको पर्यटन विकासमा नयाँ आयाम थप्ने विश्वास गरिएको छ ।
नेपाल पर्यटन बोर्डका कार्यकारी प्रमुख दीपकराज जोशीका अनुसार, बोर्डले अनोमाघाटलाई प्रबज्जा स्थल घोषणा गरेपछि यसको ऐतिहासिक र धार्मिक महत्त्व अझ बढेको छ । बोर्डले सुस्ता गाउँपालिकालाई पठाएको पत्रमा अनोमाघाटलाई भगवान गौतम बुद्धको जन्मस्थलको रुपमा प्रचलित र बौद्ध धर्मावलम्बीहरूका लागि विशेष महत्त्व राख्ने स्थलका रूपमा उल्लेख गरेको छ । यसलाई धार्मिक पर्यटकीय गन्तव्यका रूपमा विकास गर्न नेपाल पर्यटन बोर्डले सहकार्य गर्न तयार रहेको जानकारी समेत दिइएको छ ।
पश्चिम नवलपरासी जिल्ला, सुस्ता गाउँपालिका– ५, पक्लिहवामा अवस्थित अनोमाघाट, स्थानीय रूपमा ढाडीघाटको नामले पनि परिचित छ । यो अनोमा नदी (जसलाई बिसौनी नदी वा बिबेकी नदी पनि भनिन्छ) को किनारमा रहेको छ । स्थानीय जनविश्वास र बौद्ध परम्पराअनुसार, यही अनोमाघाट भगवान सिद्धार्थ बुद्धको ‘महाभिनिष्क्रमण’ अर्थात् गृहत्यागको पवित्र स्थल हो ।
ऐतिहासिक र धार्मिक महत्वस् अनोमाघाटको महत्त्व मुख्यतः भगवान गौतम बुद्धसँगको गहिरो सम्बन्धमा निहित छ । बौद्ध परम्परा र स्थानीय किंवदन्ती अनुसार, बुद्धत्व प्राप्त गर्नुअघि सिद्धार्थ गौतमले आफ्नो राजसी जीवन, परिवार र संसारिक सुखको त्याग गरी मध्यरातमा घोडा कन्थक चढेर कपिलवस्तुबाट निस्केपछि यही अनोमा नदीको किनारमा आइपुग्नुभएको थियो । उहाँले यहीँ आफ्नो राजकीय वस्त्र, गहना त्यागेर केश मुण्डन गरी श्रमणको भेष धारण गर्नुभएको मानिन्छ । यो घटना बौद्ध धर्ममा त्याग र वैराग्यको एक महत्त्वपूर्ण प्रतीक तथा बुद्धत्व प्राप्तिको मार्गमा सिद्धार्थको पहिलो महत्त्वपूर्ण कदमका रूपमा स्मरण गरिन्छ ।
यस क्षेत्रमा त्यसबेलाका अवशेषहरू वा पुरातात्विक प्रमाणहरू भेटिने सम्भावना अझै पनि रहेकोले थप अनुसन्धान र उत्खननले यसको ऐतिहासिकतालाई थप पुष्टि गर्न सक्ने विश्वास गरिएको छ । नदीको किनारमा यसको अवस्थितिले प्राचीनकालमा यो क्षेत्र यात्रा र पारगमनका लागि महत्त्वपूर्ण रहेको सङ्केत गर्दछ ।
वर्तमान महत्त्व र भविष्यका सम्भावनाहरूस् ‘अनोमा प्रबज्जा स्थल’ घोषणाले अनोमाघाटलाई राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध पर्यटकहरूका लागि नयाँ गन्तव्यको रूपमा प्रवद्र्धन गर्ने ढोका खोलेको छ । लुम्बिनी र तिलौराकोट जस्ता प्रमुख बौद्ध स्थलहरूसँगै अनोमाघाटलाई जोडेर एउटा आकर्षक बौद्ध सर्किट निर्माण गर्न सकिने सम्भावना बढेको छ । यसले पर्यटकको सङ्ख्या बढाउनुका साथै यस क्षेत्रको समग्र आर्थिक विकासमा महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्याउने अपेक्षा गरिएको छ । पर्यटनको प्रवद्र्धनले स्थानीय स्तरमा रोजगारी सिर्जना भई जीविकोपार्जनमा सुधार आउने विश्वास लिइएको छ । नेपाल पर्यटन बोर्डले यस नयाँ पर्यटकीय गन्तव्यको विकास र प्रचारप्रसारमा आवश्यक सहयोग गर्ने प्रतिबद्धता जनाएको छ ।
