सन्तोष सुवेदी
पाख्रीबास, चैत २१ गते । पछिल्लो समय जातीय परम्परा र कला संस्कृति झल्काउने परम्परगत रूपमा चलिआएका पुरातात्त्विक वस्तु संरक्षण गर्न सङ्ग्रहालय बनाउने गरिएको छ । कतिपय ठाउँमा पुरातात्त्विक वस्तु संरक्षण पनि गरिएको छ तर सङ्ग्रहालयमा आन्तरिक तथा वाह्य पर्यटक पुग्न नसक्दा ओझेलमा पर्दै गएको छ ।
यस्तै धनकुटा चौबिसे गाउ“पालिका–२, मुढेबासस्थित डा“डागाउ“मा मगर जातिको सङ्ग्रहालय निर्माण गरिएको छ । पर्याप्त प्रचारप्रसार र सडक पहुँच नभएका कारण उक्त सङ्ग्रहालय ओझेलमा परेको हो । यहाँ करिब एक सयभन्दा बढी पुराना सामान सङ्ग्रह गरिए पनि अवलोकनका लागि भने कमै मात्रामा पर्यटक पुग्ने गरेका छन् । उक्त सङ्ग्रहालयमा बाबुबाजेभन्दा पहिले प्रयोग गरिएको ‘फाम’ अर्थात् दुध दुहुने भा“डो, सगुन हाल्न प्रयोग गरिने ‘गरियो’ लगायतका करिब एक सयभन्दा बढी लोपोन्मुख सामग्री रहेको सङ्ग्रहालयका संरक्षक तथा गाउ“पालिकाका उपाध्यक्ष टङ्कमाया पाङ्मी मगरले बताउनुभयो ।
सङ्ग्रहालय निर्माणका लागि चार वर्ष पहिले निर्वाचन क्षेत्र पूर्वाधार कार्यव्रmमबाट प्राप्त दस लाख रुपियाँ बजेटले काम थालनी गरिएको थियो । विभिन्न पर्यटकीय स्थल घुम्न जाने आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकका लागि त्यहा“ रहेको मगर सङ्ग्रहालयसमेत आकर्षण बन्न पुग्ने देखिन्छ । जिल्लामै सबैभन्दा बढी मगर जातिको बसोवास रहेको मुढेबासमा उक्त समुदायको वेशभूषा, भा“डाकु“डा, बाजा, पुराना हातहतियार, काठका सामग्रीलगायत लोपोन्मुख अवस्थाका वस्तु सङ्ग्रह गरिएका छन् । त्यसो त सङ्ग्रहालयमा मानिसका जन्मदेखि मृत्युसम्मका संस्कार समेटिने सामग्री रहेका छन् । त्यहा“ सुरक्षा, घरायसीमा प्रयोग हुने परम्परागत सामग्रीसमेत छन् ।
‘जातीय संस्कार संस्कृतिको जगेर्ना गराउने उद्देश्यले सङ्ग्रहालयको काम अगाडि बढाइएको र यसलाई अझ व्यवस्थित गर्न जुटिरहेका सङ्ग्रहालयका संरक्षक तथा गाउ“पालिकाका उपाध्यक्ष पाङ्मी मगरले बताउनुभयो । त्यहा“ मगर जातिका चार÷पा“च पुस्ता पुराना सामग्री राखिएका छन् । आवश्यक बजेट अभावका कारण सोचे जति काम हुन नसकेको स्थानीय प्रेम मगरले बताउनुभयो । चार वर्ष पहिले प्राप्त दस लाख रुपिया“ लागतमा भवन निर्माण साथै सङ्ग्रहालयमा आवश्यक सामग्री खरिद र व्यवस्थापनमा खर्च भएको जनाइएको छ ।
त्यसो त सङ्ग्रहालयका लागि आवश्यक र सुविधा सम्पन्न भवन चाहिने हुन्छ तर भवन काम चलाउ मात्र रहेको अवस्था छ । सामान्य जस्ताको पाताले छाएको भुइँतले घरलाई सङ्ग्रहालयका रूपमा प्रयोग गरिएको छ । सामग्री राख्ने दराजलगायतका सामग्रीको पनि अभाव रहेको छ । जसका कारण कतिपय सामग्री जोगाउन मुस्किल पर्ने स्थानीय मदन मगरले बताउनुभयो । भवन संरक्षण आवश्यक सामग्री खरिद गर्न आर्थिक वर्ष २०८१/८२ बाट चौबिसे गाउ“पालिकाले छ लाख रुपिया“ बजेट उपलब्ध गराएको गाउँपालिका अध्यक्ष राजकुमार चेम्जोङले जानकारी दिनुभयो ।
सङ्ग्रहालय क्षेत्रमा मुलुकभरकै मगर समुदायको भेला हुने र हुर्रालगायतका सांस्कृतिक गतिविधिसमेत हुने गरेको छ । उक्त पालिकाका सौर्य, मुढेबास, कोर्नालगायतका स्थानमा मगर बाहुल्य बसोवास रहेको छ । यहाँ मगर जातिको तीन सय घरधुरी रहेको पालिका स्रोतले जनाएको छ । जसमा एक हजार २०० को हाराहारीमा जनसङ्ख्या रहेको जनाइएको छ । हुर्रा नाच प्रवर्धनका लागिसमेत स्थानीयले गतिविधि गर्दै आएका छन् । मगर जातिको भाषा, कला, संस्कृतिबारे शोध तथा अनुसन्धना गर्ने तथा सङ्ग्रहालय अवलोकनका लागि कमै मात्रामा मानिस पुग्ने गरेका छन् ।
