शशिधर पराजुली
विराटनगर, फागुन २२ गते । कोशी प्रदेशका सुपारी उत्पादक किसानले यस वर्षको उत्पादन प्रशोधन गर्न थालेका छन् । बोटमा सुपारी तयार हुँदै गएका कारण किसानले प्रशोधनको काम थालेका हुन् । सुपारी प्रशोधनको काम सुरु गरेका किसान भने उत्पादित सुपारी कसरी बेच्ने भन्ने चिन्तामा परेका छन् ।
नेपालमा उत्पादित सुपारीको मुख्य बजार भारत हो तर विगत दुई वर्षदेखि भारततर्फ सुपारी निर्यात भइरहेको छैन । नेपाल सरकारकै निर्णयका कारण नेपाली सुपारी भारततर्फ निर्यात हुन छाडेको हो । राष्ट्रिय सभाको दिगो विकास तथा सुशासन समितिले नेपालमा उत्पादित सुपारीको डिएनए (आनुवांशिक) परीक्षण गरेर मात्र निर्यात गर्न निर्देशन गरेपछि २०७९ सालदेखि सुपारी निर्यात भएको छैन ।
भारततर्फ सुपारी निर्यात बन्द हुँदा २०८० सालमा उत्पादन भएको सुपारी झन्डै आधाजति बिक्री भएको छैन भने २०८१ सालमा फलेको सुपारी जस्ताको त्यस्तै छ । फेरि नयाँ सुपारी उत्पादन हुन थालेको छ । दुई वर्षको बाली बेच्न नपाएका किसानलाई नयाँ फसल कसरी बेच्ने भन्ने चिन्ताले सताउन थालेको हो । “अघिल्लो वर्ष उत्पादन भएको सुपारी नै बिक्री नभएर निराश भएका किसानलाई यस वर्षको उत्पादन कसरी बेच्ने भन्ने चिन्ता बढेको छ,” सुपारी उत्पादक किसान सङ्घका अध्यक्ष नीलकण्ठ तिवारीले भन्नुभयो, “सरकारले किसानको समस्या सुनेन, हामी कराउँदा कराउँदा थाकिसक्यौँ ।”
कोशी प्रदेश सभाको बैठकमा सांसद रमेशकुमार बस्नेतले नेपाली किसानले उत्पादन गरेको सुपारी निर्यात हुन नसकेको भन्दै तुरुन्त निर्यात खुला गर्न सरकारसँग आग्रह गर्नुभयो । स्वदेशमा उत्पादित सुपारी बिक्री नभइरहेका बेलामा सरकारले विदेशबाट सुपारी आयात गर्ने निर्णय गरेका कारण यहाँका किसानहरूले उत्पादन गरेको सुपारी बिक्री नहुने जोखिम झन् बढेको उहाँले बताउनुभयो ।
कोशी प्रदेशको इलाम, झापा, मोरङ, सुनसरी र उदयपुरमा व्यावसायिक सुपारी खेती हुने गरेको छ । विगतमा किसानलाई सुपारी बिक्री गर्न कुनै समस्या थिएन । व्यापारीहरू किसानको खेतमै पुगेर सुपारी खरिद गर्दथे । यतिबेला किसानको खेतमा न्यून सङ्ख्यामा मात्र व्यापारी पुग्ने गरेको अध्यक्ष तिवारीले जानकारी दिनुभयो । “साना व्यापारीहरू अलिअलि गइरहेका छन्, बजार सुनिश्चित नभएपछि किसानहरूलाई बाली टिप्न, प्रशोधन गर्न र बिक्री गर्न नै ठुलो समस्या भइरहेको छ,” उहाँले भन्नुभयो ।
सङ्घका अनुसार कोशी प्रदेशको चार हजार १११ हेक्टर क्षेत्रफलमा सुपारी खेती भइरहेको छ । गत वर्षको तथ्याङ्क अनुसार १४ हजार ६१७ मेट्रिक टन सुपारी उत्पादन भएको थियो । सुपारी उत्पादन विगत केही वर्षयता निरन्तर बढिरहेको छ भने चार पाँच वर्षयता सुपारी रोपण पनि अधिक बढेकाले दुई वर्षपछिदेखि उत्पादनमा उल्लेख्य वृद्धि हुने अनुमान गरिएको छ । सङ्घका अध्यक्ष तिवारीले भन्नुभयो, “दुई वर्षपछि नै उत्पादन बढेर झन्डै २० हजार मेट्रिक टन पुग्छ भने पाँच वर्षभित्रमै उत्पादन दोब्बर हुने देखिन्छ ।”
नेपालले करिब नौ अर्ब रुपियाँ बराबरको सुपारी निर्यात गर्ने गरेको र यो चियापछि निर्यात हुने दोस्रो ठुलो कृषि उत्पादन भएको तिवारीले जानकारी दिनुभयो ।
निर्यात खोल्न दबाब दिँदा आयात खोलियो
भारततर्फ निकासी गर्न रोकिएको सुपारीको निर्यात खोल्न सङ्घले निरन्तर प्रयत्न गरिरहेको जनाएको छ । सरकारका विभिन्न निकायमा दुई दर्जनभन्दा बढी पत्राचारहरू गरेर निर्यात खुला गर्न दबाब दिइएको थियो । अध्यक्ष तिवारीले भन्नुभयो, “प्रधानमन्त्रीलाई मात्र तीन वटा, सभामुखलाई कम्तीमा १० वटा र सरकारका विभिन्न निकायमा १२ वटा पत्र बुझाएर पहल ग¥यौँ तर कतैबाट काम भएन उल्टै यतिबेला सरकारले आयात खुला गर्ने निर्णय लियो ।”
डिएनए परीक्षणको काम सुरु नै भएन
राष्ट्रिय सभाको दिगो विकास तथा सुशासन समितिले २०७९ साउन १३ गते नेपालमा उत्पादित सुपारीको डिएनए (आनुवांशिक) परीक्षण गरेर मात्र निर्यात गर्न सरकारलाई निर्देशन दिएपछि सुपारीको निर्यात रोकिएको हो । त्यसका लागि सरकारले डिएनए परीक्षण गर्ने प्रक्रियाका लागि तयारी गर्नुपर्ने थियो तर तीन वर्ष हुन लाग्दासमेत सरकारले डिएनए परीक्षणको कुनै प्रक्रिया अगाडि बढाएको छैन ।
सरकारले निर्यात खोल्नेतर्फ कुनै निर्णय नगरी आयात खोल्ने निर्णय लिएपछि सङ्घले असन्तुष्टि जनाएको छ तर विरोधमा कुनै धारणा सार्वजनिक गरेको छैन । अध्यक्ष तिवारीले भन्नुभयो, “हाम्रो सबै जाँगर मरेर आएको छ, दर्जनौँ पत्राचार, भेटघाट आदिबाट त कुनै उपलब्धि भएन विज्ञप्तिको विरोधलाई कसले सुन्ला र ! त्यसैले चुपचाप बसेका छौँ ।”
