साथी तिमी मेरो (कविता)
साथी कस्तो हुनु पर्छ तिमीसँग सिकेँ मैले साथीमा हुनुपर्ने सबै गुण तिमीसँग पाएँ मैले तिम्रो साथले मेरो जीवन अर्थपूर्ण बनाएका छौ साँच्चै तिमी मेरो लागि विशेष छौ
जति अग्लो चढे पनि होचै हुन्छ जिन्दगी
बागलुङ बजारको विद्यामन्दिरमा हरेक शुक्रबार जसो कविता वाचन, वादविवाद जस्ता गतिविधि भइरहन्थ्यो, त्यो बेला । वादविवादका शीर्षक हुन्थे, तरबार ठुलो कि कलम ? विद्या ठुलो कि धन ? यस्तै कार्यक्रममा जुरुक्क उठेर ३ कक्षामा पढ्ने एउटा बालकले बिनाप्रसङ्ग बोल्यो, “आजकालका बाहुन रक्सी खान्छ, कुखुरा खान्छ, आफूलाई मास्टर भन्छ ।” सबै जना गलल्ल हाँसे । त्यो बालक लाजले भुतुक्कै बन्यो तर शिक्षकले बोलाएर तीन वटा कापी र सिसाकलम पुरस्कार दिएर पठाए ।
प्रादेशिक विवादमा कालीगण्डकी डाइभर्सन
मुस्ताङको दामोदर कुण्डबाट निस्कने पानी र मुक्तिनाथ मन्दिरमा उत्पत्ति भएको पानी कागबेनीमा एक ठाउँमा मिसिन्छ र कालीगण्डकी नदी बन्दछ । विभिन्न जिल्ला हुँदै तनहुँको देवघाट पुग्दा नदीको बहाव मात्रै होइन, यसको महत्व पनि बढेको पाइन्छ । जिल्ला र प्रदेशको सिमानाको काम गरेको यो नदी वैदिक सनातन धर्म मान्नेको आस्थाको केन्द्र हो । भगवान् विष्णुको साक्षात् स्वरूप मानिने शालग्राम (शालिग्राम) यही नदीमा पाइन्छ । विभिन्न चाडपर्वमा कालीगण्डकी नदीमा घुइँचो नै लाग्ने गर्दछ । ए
गन्तव्य लाङटाङ
काठमाडौँ खाल्डोबाट मौसम खुल्दा टाढा देखिने हिमाललाई नजिकैबाट आँखाले स्पर्श गर्न पाउने सुनौलो अवसरलाई कसले पो अस्वीकार गर्न सक्थ्यो र ! हिमाल हेर्ने र प्रकृतिसँग मितेरी गाँस्दै पदयात्रा गर्ने त्यही उत्कट चाहनाले तानेर मलाई लाङटाङ भ्यालीको यात्रामा डो¥याएको थियो । यो सुनौलो अवसर जुराइदिएको थियो, मातृअरबिन्द माध्यमिक विद्यालय चन्द्रागिरि काठमाडौँले । विद्यार्थीलाई व्यावहारिक सिप, उत्पादनमुखी शिक्षामा जोड दिँदै देशको भूगोल, संस्कृति, प्रकृति चिनाउने
नुनथर पुराण र पर्यावरण
मधेश प्रदेशको रौतहट जिल्लाको उत्तरपूर्वी कुनामा रहेको मनोरम ठाउँ हो नुनथर । पूर्वपश्चिम लोकमार्गभन्दा करिब एक किलोमिटर उत्तरपर्ने नुनथर बागमती नदीको किनारमा अवस्थित छ । प्राकृतिक दृष्टिकोणले मनोरम, धार्मिक दृष्टिकोणले दर्शनीय तथा पर्यटकीय दृष्टिकोणले महìवपूर्ण रहेको नुनथरमा हरेक वर्ष लाखौँ पर्यटक पुग्ने गरेका छन् । मधेश प्रदेशको प्रमुख पर्यटकीय गन्तव्य नुनथर भारतीय पर्यटकको पनि रोजाइमा परेको क्षेत्र हो । नामकरण
पनौती जात्रा
पनौती नगरपालिका बागमती प्रदेशको काभ्रेपलाञ्चोक जिल्लामा पर्दछ । पहिले नेपालको सबभन्दा सानो गाविस पनौती २०५३ साल माघदेखि खोपासी, मल्पी, सुन्थान, टौखाल र सुब्बागाउँ समेटेर नगरपालिकामा परिणत भएको छ । मुलुक सङ्घीय गणतन्त्रमा परिणत भएपछि २०७३ साल फागुनमा अगलबगलका तत्कालीन शारदा बतासे र शङ्खुपाटीचौर गाविसका केही वडाका साथै बल्थली, ¥याले, कुशादेवी र भूमिडाँडा गाभेर पनौती नगरपालिकाले अझ बृहत्तर रूप पायो । समुद्री
आधुनिक चीन नयाँ सिजाङ
करिब तीन करोड सात लाख जनसङ्ख्यामध्ये प्रत्येक २० जना बराबर एक जना कम्पनीको मालिक र प्रत्येक छ जनामध्ये एक जना कुनै न कुनै कार्यालयको प्रमुख (बोस) छन् भन्दा पत्याउन सकिन्छ ? कम्तिमा विश्वका अधिकांश अल्प विकसित देशका नागरिकहरुको लागि यो निकै अपत्यारिलो आँकडा हो । तर आफ्नै मौलिकतासहित आर्थिक, भौतिक तथा साँस्कृतिक विकासको रफ्तारमा कुनै एक मालबाहक बुलेट रेल झैँ तीब्र बेगमा अगाडि बढिरहेको चीनको ‘आर्थिक शक्ति केन्द्र’ (इकोनोमिक पावरहाउस) मानिने चच्याङ प्रान्तमा यो सम्भव देखिएको छ ।
![होम डेलिभरी [कथा]](https://gorkhapatraonline.com/storage/media/190588/conversions/ratna-original-thumb.jpg)
होम डेलिभरी [कथा]
जिन्दगी चल्न त चल्या’छ पिरैपिरमा छ... ।’ म घरको बरन्डामा बसेर गुनगुनाउँदै थिएँ । एउटी युवती आएर सोधी, “तपाईं घरबेटी हो ?” “तपाईंलाई म घरबेटी जस्तो लाग्छ ?” मैले जवाफ दिनुको सट्टा उल्टै प्रश्न गरेँ । जवाफको सट्टा उल्टै मेरो प्रश्न सुनेर युवती छक्क पर्दै मलाई हेर्न थाली । म उसलाई हेरेर मुस्कुराएँ । उसले लाज माने जस्तो गरी । मैले परिस्थिति सहज बनाउन खोज्दै भनेँ, “म घरबेटी होइन ।”“उसोभए को हो त घरबेटी ?” उसले अलिकति आत्तिए झैँ गरी सोधी । “माथि हुनुहुन्छ,” मैले माथि झ्यालतिर औँल्याएर भनेँ । “एक पटक बोलाइदिनुस् न ।” उसले मिठोसँग अनुरोध गरी । यति मिठोसँग अनुरोध गरेपछि मैले नाइँ भन्ने कुरै भएन । मैले माथि झ्यालतिर हेरेर घरबेटीलाई बोलाएँ, “घरबेटी बा.. !”
तिम्रो माया (कविता)
तिम्रो मन, मेरो मन्दिर हो माया तिम्रो, मेरो पूजा हो तिम्रो हर ढुकढुकी, मेरो बाँच्ने आधार हो तिम्रो मृग नयन, मेरो दर्शन हो । केही छैन तिमीलाई दिन मसँग
बलेकी धपक्कै (कविता)
उजेली माया जुनेली रातमा धपक्क बलेकी बैँसको मीठो मुस्कान छर्दै मायाले खुलेकी इन्द्रेणी रूप सुहाई खुब सुवास छर्दैछिन् छहराबाट झरेको पानी नुहाउने गर्दछिन् ।
गजल
रहेर सँगै घोचिरहने खिल जस्तो, देब्रे तिर छैन क्याहो दिल जस्तो । निमुखा छट्पटिएको हेरि मात्र बस्छ, यो कस्तो सरकार हो हुचिल जस्तो ।
सामाजिक परिवेशका कथा
कथा विगतमा लेखिएका थिए, वर्तमानमा लेखिँदै छन् र भविष्यमा पनि लेखिने छन् । प्रत्येक जीवनको सरल र यथार्थ पाटो कथा हो । कथा पढिन्छ, यसकारण कथा लेखिन्छ । नपढिने भए कथा लेखिन्थेन । कथा जीवन जस्तै हुन्छ, जीवन कथा जस्तै हुन्छ । यी दुईका बिच कुनै तात्त्विक भिन्नता हुँदैन । यसर्थ कथा लेखिइरहेका छन् । कथा लेखिने क्रम जारी छ । भविष्यमा पनि यसले निरन्तरता पाइरहने छ, यो कुरामा कुनै दुबिधा छैन । कथा आजसम्म धेरै लेखिए र धेरैले लेखे । जति लेखिए पनि यो क्रम रोकिएको वा सकिएको छैन । यति उति भन्ने नै छैन, हाम्राअगाडि कथाका धेरैभन्दा धेरै विषयवस्तु छन् । यसकारण कथा लेख्ने क्रमले निरन्तरता पाइरहेको हो ।
क्रान्तियोद्धा ‘रिचपल्या’
नेपालमा पहिलो पटक २०१५ सालमा भएको आमनिर्वाचनबाट निर्वाचित पहिलो महिला सांसद र मन्त्री हुनुभएकी द्वारिकादेवी ठकुरानी प्रजातन्त्रका लागि लड्ने एक्ली वीराङ्गना हुनुहुन्थेन, उहाँलाई साथ दिन सरकारी जागिर त्यागेर सङ्घर्ष गर्ने बैतडीका बलदेव भट्ट ‘रिचपल्या’ पनि हुनुहुन्थ्यो । ‘रिचपल्या’ लाई तत्कालीन सरकारले अराष्ट्रिय तत्व भनेर २०१७ सालमा गोली हानेर हत्या गरी बैतडीको कठपतेमा खाल्डोमा पुरेको थियो । यद्यपि बलदेव भट्ट ‘रिचपल्या
विदेशमा स्वदेशको सम्झना
स्वदेशको महत्व मुलुक छोडेपछि थाहा हुन्छ भन्ने कुरा मलाई पछि मात्र थाहा भयो । स्कुल तथा कलेज अध्ययन गर्दा कोरा अध्ययन त गरियो तर व्यावहारिक रूपमा भने जागिरे जीवन सुरु भएबाट भनौँ जीवनले अर्कै मोड लिएको हुनु पर्छ । जागिरको प्रकृति नै स्वदेश र विदेशको मिश्रित अनुभव लिने किसिमको भएपछि आफैँ बोइलर कुखुरा जस्तै त कतै भएको छैन जस्तो पनि लाग्दछ । गत जनवरी २१ देखि २७ सम्म मध्य अफ्रिकी मुलुक मध्य अफ्रिकी गणतन्त्रको भ्रमण गर्ने अवसर प्राप्त भयो । भलै यो अफिसियल भ्रमण भए पनि मलाई आफ्नो बेफ्रिकी व्यक्तिगत अनुभव लेख्न मन लाग्यो, मनमा एकदमै खुलदुली लाग्यो । हिरा, सुन तथा अमूल्य धातूले भरिपूर्ण भए पनि मुलुक सम्पन्न हुन सक्दो रहेनछ । औपनिवेशले कतिसम्म निचो
कालजयी गीत मृत्युको स्वर
जन्मेपछि मर्नै पर्छ सबैलाई थाहा छ तर मान्छेले बेला बेलामा मर्नु पर्छ भन्ने कुरो नै बिर्सन्छ । जन्म–मृत्यु शाश्वत सत्य भएकाले दार्शनिकले मात्र नभई हरेक सचेत व्यक्तिले जीवनको कुनै न कुनै क्षणविशेषणमा मृत्यु चिन्तन गरेकै हुन्छ । मानिसको जन्मपछि कालक्रम अनुसार उसको मृत्यु हुन्छ र यो सृष्टिचव्रmको नियमित प्रक्रिया हो । मानिसले मृत्युका बारे जति सोचे पनि र मृत्युलाई टार्न जति नै
श्यामश्वेत नेपाली सिनेमा
कुञ्जरशमशेरको सत्प्रयासमा काठमाडौँको सिंहदरबारमा १९९० भदौ १७ मा सर्वप्रथम सिनेमाको प्रदर्शन भएको इतिहास पाइन्छ । यहाँको नाचघरमा एकै पटक हिन्दी र अङ्ग्रेजी गरी चार वटा चलचित्र प्रदर्शन भएको कुरा सिनेमाका अनुसन्धाताहरू बताउँछन् । यसबाट यो विधामा इतिहास त कोरियो तर यो प्रदर्शन उच्च खानदानका राणाहरूका लागि मात्र प्राप्य भयो । सर्वसाधारणले नेपालमा यो विधाको स्वाद चाख्न पाएको भने नयाँसडक काठमाडौँमा जनसेवा हल सुचारु हुन थालेपछि अर्थात् विसं २००६ पछि मात्र हो । सुरुमा यो सिनेमाघरको नाम काठमाडौँ सिनेमाघर थियो । यो अवधिमा विसं २०१३ मा तत्कालीन अमेरिकी सू
बाघलाई जङ्गल कि खोर
बाघ मांसाहारी प्राणी हो । जङ्गलको राजा बाघ बरु भोकै मर्न सक्छ तर कहिल्यै घाँस खाँदैन भन्ने नेपाली उखान नै छ । अरूले मारेको सिनो नखाने विशेषतासँग बाघको आनीबानीलाई जोडिने गरिन्छ । जङ्गलमा भएका जोकोहीको पनि उसले सिकार गर्छ; चाहे ती साना जनावर हुन् वा हात्ती, गैँडा जस्ता ठुला जनावर । शक्ति, सामथ्र्यले भ्याएसम्म बाघले जङ्गलमा भेटिएका सबै जनावरको सिकार गर्छ र आफू बाँच्न खोज्छ । त्यसैले बाघलाई जङ्गलको राजा भनिएको हो । ज्यान ठुलो हुने हि
बिच पेटीमा सभ्य मान्छे ! (कथा)
उसलाई घाँस खुवाउने विचार थियो । मैले निर्णय गर्न सकिरहेको थिइनँ । मेरो झोलामा एक मुठा पालुङ्गो र एक मुठा चम्सुर थियो । त्यो झिकेर म उसको मुखैनिर लगेर भन्न सक्थेँ, “लौ खाऊ घाँस ।” तर तह परेन । उसैलाई मात्र घाँस खुवाउने लक्ष्य किन लिनु प¥यो भन्ने सोचेँ । म मार्केट गएर फर्कंदा ऊ एक्कासि एटिएमबाट पैसा झिकेर पेटीमा निस्केको थियो । पैसा पाइयो वा पाइएन त्यो मैले देख्न पाइनँ । एटिएमतिर जाने काम मेरो परेको थिएन तथापि यहाँ नयाँ स्थापित एटिएम छ भन्ने मलाई थाहा थियो ।
रङहरूको रहस्य (कविता)
रङहरूको उत्पत्तिको रहस्य छ । रङहरूको अध्यात्म र विज्ञान छन् । रङको मिथक पढ्न रङहरूसँग रङ्गिएर सम्भव छैन । इतिहासमा
गजल
विकट माटो किन नहोस् एकता देख्छु म हर अनुहार र मुस्कानमा ममता देख्छु म हाम्रो पाखुरा सौर्य हो पछि नै हट्नु छैन उद्देश्यका पाइला पाइला धैर्य देख्छु म
‘शहरक भीडमे एसगर हम’
नेपाली पत्रकारिता र मैथिली साहित्यमा धर्मेन्द्र विह्वल एउटा यस्तो सुनाम हो, जोसँग परिचित नहुने व्यक्ति सायदै कोही होलान् । त्यसमा पनि पत्रकारिता र साहित्यानुरागीको भिडमा । पत्रकारितामा उहाँ धर्मेन्द्र झा हुनुहुन्छ भने साहित्यमा धर्मेन्द्र विह्वल । झा र विह्वल व्यक्ति एउटै भए पनि उहाँ भाषाका दुई खम्बा पनि हुनुहुन्छ । उहाँको एउटा खम्बाले समाजलाई सुसूचित गर्छ भने अर्कोले त्यही समाजलाई झक्झकाउँछ पनि । पत्रकारितामा तीन दशकदेखि देश र समाजलाई निरन्तर सुसूचित गर्दै आएका धर्मेन्द्र झा अर्थात् धर्मेन्द्र विह्वलले साहित्यमार्फत मनका बहलाई शब्दमा पनि रूपान्तरित गर्दै आइरहनुभएको छ । यसको ज्वलन्त
सिकारी सिपाही
निक्लँदो असोजको शरदकालीन उघारो बेला । पहारिलो याम । पुग्नुपर्ने थियो ऐँसेलुखर्क माविमा निम्तालु बनेर । सिपाघाटसम्म त सार्वजनिक बसमै गएको । आफूले बाल्यकाल बिताएका इन्द्रावतीपारिका गाउँठाउँसँग प्रत्यक्ष चक्षुस्पर्श गर्दै उँभो जाने हिसाबले बाहुनीटारे मावली भाइसँग मोटरसाइकल मगाएको थिएँ । ठिक समयमा भाइ पनि पुलामुख आइपुगेछन् । बस छोडेर म पनि भाइकै सवारीसाधनको पछाडि सवार भएँ ।
सगरमाथा उचाइ र कमाइ
यही २०८१ जेठ १६ गते अर्थात् सन् २०२४ मे २९ का दिन १७ औँ ‘विश्व अन्तर्राष्ट्रिय सगरमाथा दिवस’ मनाइयो । स्मरण रहोस्; नेपालमा मात्रै नभएर न्युजिल्यान्ड, अमेरिका, अस्ट्रेलिया, बेलायत, क्यानडा, भारत (भारतको सिक्किम राज्य) लगायतका देशमा पनि ‘विश्व अन्तर्राष्ट्रिय सगरमाथा दिवस’ मनाइने गरिन्छ । तथ्याङ्क अनुसार हालसम्म ‘चोमोलुङ्मा–सगरमाथा–एभरेस्ट’ आरोहण गर्ने पर्वतारोहीको सङ्ख्या (सन् २०२३ को स्प्रिङ सिजनसम्म, विसं २०८० को वैशाख–जेठ) ११ हजार ९९६ पुगिसकेको छ । यो सङ्ख्यामा कसैले दोस्रो पटक, कसैले तेस्रो पटक, कसैले पटक पटक आरोहण गरिसकेका छन् । जस्तै कामिरिता शेर्पाले (सन् २
संस्कार
मेरा बा सधैँ मलाई भनिरहनुहुन्थ्यो– बाबु निरन्तर कर्म गर्नु, सही बाटोमा हिँड्नु, कसैको नबिगार्नु, नडराउनु । लोकको भलाइ हुने काम गर्नु । अल्छी हुनु भनेको आफ्नै भाग्य हर्नु हो । कर्मशील हुनु भनेको भाग्य चम्काउनु हो । बाले भन्नुभएका यी अमृतवचनको छाप मलाई सानै उमेरदेखि प¥यो । मेरा बाको दौराको फेर समातेर उठ्न खोज्दा या बाको हात समातेर ताते ताते गर्न खोज्दादेखि नै केही गर्नु पर्छ भन्ने अठोट र हिम्मतको भ्रूण छातीभित्र अङ्कुराइसकेको हुनु पर्छ । त्यही भएर होला सायद सानो छँदा भविष्यमा जे बन्छु भनेर सङ्कल्प गरेको थिएँ, आज म त्यही बनेँ । पर्यटन क्षेत्रमा जोडमेल गरेँ । पसिना पोखेँ । काँडाहरू पन्छाएर फूल रोपेँ
मिथिलाञ्चलमा आँप संस्कृति
सम्पूर्ण मिथिलाञ्चलमा फलफूल पर्याप्त मात्रामा पाइन्छ । कुनै यस्तो फलफूल नहोस् जुन यहाँ पाइँदैन । फलफूलको भण्डार नै यहाँ सहज रूपमा उपलब्ध छ । फलको राजा आँप त यहाँको मुख्य उत्पादन नै हो । सम्पूर्ण तराई मधेशमा फलफूलको कुनै अभाव छैन । आँप उत्पादनका लागि यो भूमि उर्वर मानिन्छ । यसका लागि मौसम
