सिद्धार्थमा किरणको ‘समर्पण’
‘अब्सट्रयाक्ट’ कलाका पर्यायजस्तै कलाकार किरण मानन्धरको ‘समर्पण’ शीर्षक चित्रकला प्रदर्शनी सिद्धार्थ आर्ट ग्यालरीमा भइरहेको छ । यद्यपि, किरणका कलाका पारखीका लागि यसपटक फरक स्वाद मिल्ने छ ।
साहित्य लेखनले आनन्द दिन्छ : मानसाग्नि
चिकित्सा, लेखन र प्राध्यापनमा व्यस्त कवि मानसाग्नि (डा. हरिप्रसाद पोखरेल) कक्षा ९ मा पढ्दा जोगी बन्छु भनेर भारततिर पस्नुभएको थियो। यसपछि बिस्तारै मानसाग्निले योग प्राकृतिक चिकित्सा आयुर्वेदजस्ता विषयहरूमा पढाइ सुरु गर्नुभयो। उहाँ अहिले यही क्षेत्रबाट सम्बन्धित भएर अगाडि बढिरहनुभएको छ।
झिमरुकतिर चित्रकला
काठमाडौंको बबरमाहलस्थित आर्ट काउन्सिलमा प्रदर्शनी भइरहेको झिमरुकतिर चित्रकला ।
विदेशिएका युवाको कथा 'सपना अनेक अनेक'
काठमाडौं, साउन ८ गते । नेपालका कयौं युवा उज्ज्वल भविष्यको सपना बुनेर विदेशिन बाध्य छन् । आजको समाज नै विलासी जीवनमा अडिएको छ । जसका लागि पैसाले ठूलो भूमिका खेल्ने गरेको छ । यसैबीचमा कयौं विदेशिएका युवा धन कमाउने आशमा काठको बाकसमा नेपाल फर्किने गरेका छन् । धन कमाउने र उज्ज्वल भविष्यको सपना देखेर वैदेशिक रोजगारीमा गएका युवाको निधनपछि घरपरिवारले भोगेका समस्या र पीडामा बुनेको कथा हो सपना अनेक अनेक । वैदेशिक रोजगारमा गएका युवाका पत्नीले आफ्नो श्रीमान् गुमाएको र छोरीले आफ्नो बुबा गुमाएको कथा सपना अनेक अनेकमा चित्रण गरिएको छ । यो गीति नाटक आफैंमा एउटा सपना हो । कथामा विदेशिएका बुबाको निधनसँगै घरमा रहेकी आमाको पनि निधन भएपछि एक्ली बनेकी छोरीको पीडा नाटकमा उतारिएको छ । कवि गीता खत्रीको खण्डकाव्य 'आमा हुन् आमा' मा आधारित गीति रचनाको कलात्मक नाटकीकरण र मञ्चीय प्रस्तुति हो यो । आफ्नो मातृभूमिबाट अमेरिका पुग्ने सपना बुन्नेहरु अमेरिकाको माटोमा पुगे पनि आफ्नै देशको सम्झनाले रातदिन तड्पिने गर्छन् । तिनै युवाहरुको तड्पपनलाई सर्वनामले सपना अनेक अनेकमा उतारेको छ । जुनसुकै देशमा पुगे पनि आफ्नो माटो र आफ्नो आमाको मायाले विदेशिएका युवालाई पिरोल्ने गर्छ । आफ्नो गाउँघरमा साथी र संगीसँग बिताएका रमाइला क्षणले ती युवालाई पिरोल्नुसम्म पिरोल्छ । 'आमा' अर्थात् नेपाल आमा । आमाको त्यो विम्ब नै यस नाटकको मूल सार हो । नाटकमा सङ्गीत र गायनको गहिराइसँगै परिकल्पनालाई जीवन्त दिनका लागि लोकनृत्य, चर्यानृत्यका साथै आधुनिक र शास्त्रीय नृत्यको भावलाई आधारको रुपमा प्रयोग गरिएको छ । गीत अनुसार बीचबीचमा चाहिने गति सबै प्रक्रियालाई कलाकारले विशेष रुपमा अँगालेको देखिन्छ । झण्डै ५० वर्षदेखि नाटक क्षेत्रमा लाग्नुभएका अशेष मल्लको यो पहिलो गीति नाटक हो । नाटकमा प्रस्तुत गरिएका कथाका भावलाई दर्शकले संगीत र कलाकारको शारीरिक अभिव्यक्तिले महसुस गराउने गीति नाटक रहेको निर्देशक अशेष मल्लको भनाइ छ । नाटकमा संगीतकार राजु सिंहको संगीतको धुन, गायनमा बानिका प्रधान र सत्यराज आचार्य र प्रमिला कार्की उप्रेतीको कोरियोग्राफी रहेको छ । नाटकमा मनोज महर्जन, भावना उप्रेती, रविना परियार, धिरज थापा मगर, मिलन शाक्य, निरीक्षा घतानी, शुंँ-गूको अभिनय छ ।
साहित्यकार तेराखको स्मृतिग्रन्थ लोकार्पण
साहित्यकार तेजराज खतिवडा (तेराख)को कृतित्व र जीवनी झल्काउने स्मृतिग्रन्थ प्रकाशित भएको छ । मेचीनगर–९ स्थित तेराख प्रतिष्ठानले प्रकाशित गरेको स्मृतिग्रन्थको प्राडा. टङ्क न्यौपाने, नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानका प्राज्ञ सदस्य सुभद्रा भट्टराई अर्याललगायतले शनिबार सो कृतिको लोकार्पण गर्नुभयो ।
शेर्पा कलाकार सङ्घको अध्यक्षमा कुङगा निर्वाचित
शेर्पा कलाकार सङ्घको अध्यक्षमा कुङगा शेर्पा निर्वाचित हुनु भएको छ । संघको सम्पन्न दोस्रो महाधिवेशनबाट वरिष्ठ उपाध्यक्षमा साङगे शेर्पा, उपाध्यक्षमा दावा शेर्पा, महासचिवमा लमु शेर्पा, कोषाध्यक्षमा पल्मु शेर्पा निर्वाचित हुनुभएको छ ।
बुढाथोकीको ‘बाउ’ उपन्यास विमोचन
संखुवासभाका साहित्यकार एवं शिक्षक ताराबहादुर बुढाथोकीको ‘बाउ’ नामक उपन्यास विमोचन भएको छ । शनिबार बुढाथोकीको आख्यान कृति ‘बाउ’ नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानको लेखनाथ प्रवचन कक्षमा प्रतिष्ठानमा उपकुलपति डाक्टर जगमान गुरुङले विमोचन गर्नु भयो ।
‘नइ देरुनीख अन्तर्राष्ट्रिय पुरस्कार’ सिटौलालाई
नेपाली वाङ्मयको श्रीवृद्धिमा काम गर्दै आएको नइ प्रकाशनले शनिबार २५ जनालाई विभिन्न पुरस्कार तथा सम्मान प्रदान गरेको छ।
लोप हुँदै मादलको ताल
१५ वर्षको उमेरदेखि मादल बजाउँदै आउनुभएकी मादल वादक डङ्गोलका अनुसार देशको राष्ट्रिय बाजा भए पनि मादलले आफ्नो स्थान भने पाएको छैन।
मण्डला नाटकघरमा खुवालुङ
मण्डला नाटकघरमा नाटक ‘खुवालुङ’को मञ्चन सुरु भएको छ । ‘खुवा’को अर्थ खोलानदीको पानी हो भने ‘लुङ’को अर्थ ढुङ्गा हो । ‘खुवालुङ’लाई संस्कार–संस्कृतिको प्रतीक मानिन्छ । ‘खुवालुङ’बारे जति धेरै कथाहरू छन् ती सबै आ–आफ्नै लय पयहरूमा छन् । मौखिक रूपमा भनिँदै आउँदा तिनका आ–आफ्नै तौरतरिकाहरू बनेका छन् ।
नेवार जातिको मौलिक चित्रकला ‘पौभा’
‘पौभा’ नेपालका नेवार जातिको मौलिक परम्परागत चित्रकला हो। जुन तामाङ, शेर्पा तथा गुरुङ जाति तथा तिब्बती परम्परागत चित्रकला थान्कासँग मिल्दोजुल्दो हुन्छ।
‘सपना अनेक–अनेक’ र ‘हिउँको पृथ्वी यात्रा’ मञ्चन
कवि गीता खत्रीको खण्डकाव्य ‘आमा हुन् आमा’मा आधारित रहेर रङ्गकर्मी अशेष मल्लको निर्देशन तथा परिकल्पनामा गीति नाटक ‘सपना अनेक–अनेक’ आजदेखि कालिकास्थानस्थित सर्वनाम थिएटरमा मञ्चन हुँदै छ । सर्वनामले पहिलो पटक गीति नाटक प्रस्तुत गर्न लागेको हो । विदेश पुग्ने सपना बुन्नेहरू, विदेशको माटोमा पुगे पनि आफ्नै देशको यादले रात–दिन तड्पिरहेकाहरूको कथा नाटकमा देख्न पाइनेछ । नाटकमा देशको माटोलाई आमाको विम्बका रूपमा प्रयोग गरिएको छ ।
‘प्रारम्भ’ मानसाग्निका दार्शनिक हाइकु
‘प्रारम्भ’ मानसाग्निका हाइकुहरू दार्शनिक हुन् । उहाँका लघुकविता बाह्य जगत् र अन्तरजगत्बीचको साक्षी हो । जापान देशको लोकसाहित्य या भनौँ पहिचान बोकेको लघुकविता हाइकु जसको नेपालीमा अर्थ प्रारम्भ हुन्छ ।
सर्वनाममा 'सपना अनेक-अनेक'
काठमाडौं, साउन ४ गते । कवि गीता खत्रीको खण्डकाव्य ‘आमा हुन् आमा’ मा आधारित रहेर अशेष मल्लको निर्देशन तथा परिकल्पनामा गीति नाटक ‘सपना अनेक-अनेक’ बिहीबारदेखि कालिकास्थानस्थित सर्वनाम थिएटरमा मञ्चन हुने भएको छ । चार दशक लामो इतिहास बोकेको सर्वनामले पहिलोपटक गीति नाटक प्रस्तुत गर्ने भएको हो । सर्वनाम थियटर ४१ वर्ष पुगेको अवसरमा पहिलो गीति नाटक प्रस्तुत गर्न लागिएको मल्लले जानकारी दिनुभयो। मल्लका अनुसार विदेशिन बाध्य नेपाली युवापुस्ताका संघर्ष र उहाँहरुको देशप्रति प्रेम र वैदेशिक रोजगारमा गएका कयौं युवा देश फर्किन सकेका छैनन् जस्ता कथा नाटकमा प्रस्तुत गरिएका छन् । नाटकमा प्रस्तुत गरिएका कथाका भावहरूलाई दर्शकले संगीत र कलाकारको शारीरिक अभिव्यक्तिले महसुस गराउने गीति नाटक रहेको मल्लले बताउनुभयो । झण्डै ५० वर्षदेखि नाटक क्षेत्रमा लाग्नुभएका मल्लको यो पहिलो गीति नाटक हो । सकुनी पासा, रक्तवीर, अर्को कुरुक्षेत्र जस्ता मल्लका चर्चित नाटक हुन् । नाटकमा संगीतकार राजु सिंहको संगीतको धुन, गायनमा बानिका प्रधान र सत्यराज आचार्य, प्रमिला कार्की उप्रेतीको कोरियोग्राफी रहेको छ । साउन ५ गतेदेखि २१ गतेसम्म मञ्चन हुने नाटकमा मनोज महर्जन, भावना उप्रेती, रविना परियार, धिरज थापा मगर, मिलन शाक्य, निरीक्षा घतानी, शुंँ-गूको अभिनय रहेको छ ।
फुलारा पुरस्कृत
कला र साहित्यको विस्तारदेखि समाज सेवाका विभिन्न क्षेत्रमा रहेर सफल र सार्थक भूमिका निर्वाह गर्नुभएका भीष्मराज फुलारा पुरस्कृत हुनुभएको छ । नागरिक समाजको १६औँ वार्षिक उत्सव तथा नागरिक क्रिएसन प्रालिको संयुक्त आयोजनामा आयोजित विशेष नागरिक पुरस्कार २०७९ सम्मान कार्यक्रममा फुलारा ‘विशेष नागरिक पुरस्कार २०७९’ बाट पुरस्कृत हुनुभएको हो ।
ढकाल र दिक्पालका कृतिलाई पुरस्कृत गरिने
किरात एकेडेमीले विप्लव ढकालद्वारा लिखित भोजपुरको वाङमय र राजकुमार दिक्पालद्वारा लिखित आदिवासी विद्रोहको इतिहासलाई संयुक्तरुपमा पुरस्कृत गर्ने निर्णय गरेको छ ।
‘योगमायाको जीवनी र योगदान’ सार्वजनिक
योगमायाको जीवनी र योगदान’ नामक कृति सार्वजनिक गरिएको छ । पुस्तकमा योगमायाले समाज सुधारमा गरेको योगदान, तत्कालीन समाजको चेतनाको स्तर, यसले राणाशासनमा परेको प्रभावलगायतका विविध आयाम समेटिएका छन् । ८० जनाभन्दा बढी नेपाली लेखकले कलम चलाएको यस पुस्तकको सम्पादन लेखनाथ भण्डारीले गर्नुभएको छ । भोजपुर जिल्लाको नेपालेडाँडा मझुवाबेँसीमा बसेर योगमाया र उनका अनुयायीले साधना र बलिदानीको काम गरेका थिए । योगमायालाई विद्रोही चेत भएकी, समा
कला सिर्जनामा रमाएका बलामी
कलाकार बी.आर.(बेखराम) बलामी विगत तीन दशकदेखि कला सिर्जनामा रमाइरहनुभएको छ । मकवानपुर, चित्लाङ गा.वि.स. कपुगाउँमा जन्मनुभएका कलाकार बलामीले घर, स्कुलका भित्तामा चक, कोइला, सिसाकलमले चित्र कोर्दै थालेको आफ्नो यात्रालाई निरन्तर अगाडि बढाइरहनुभएको छ ।
शिक्षाका अथक अभियन्ता
शिक्षकको सीप र क्षमताको प्रयोग गर्दै धेरैले जीवनको लामो यात्रा तय गर्छन् तर शिक्षक जहाँको तहीँ रहन्छ । देवीप्रसाद पराजुलीले पनि अनेकौँ दुःखकष्ट सहेर गाउँमा स्कुल खोल्नुभयो । ३२ वर्षसम्म अनवरत रूपमा त्यही स्कुलमा प्रधानाध्यापकको जिम्मेवारीमा रहनुभयो । हजाराँै विद्यार्थीलाई शिक्षाको दियोले प्रज्वलित गराइदिनुभयो । विद्यार्थीलाई देश विदेशसम्म उड्न सक्ने गरी शिक्षारूपी पखेटा हालिदिनुभयो । आफू भने उमेरले साथ दिँदासम्म दुर्गममा रहेको सोही स्कुलको विकासमा निरन्तर खटिइरहनुभयो । पराजुलीको सम्मानमा चेला, समकक्षी तथा इष्टमित्रको संयुक्त प्रयासमा हालै प्रकाशन भएको छ– ‘हेडसर देवीप्रसाद पराजुली’ । यस पुस्तकले शिक्षाको विकासमा उहाँको समर्पणलाई जनसमक्ष ल्याएको छ ।
सहरमा तीन नाटक
नेपाली रङ्गमञ्च अहिले फेरि चलमलाउन थालेको छ । नाटककार लाई भ्याइनभ्याई छ । काठमाडौँका प्रायः नाटकघर अहिले भरिभराउ देखिन्छन् । विभिन्न स्वादका नाटक अहिले नाटकघरमा मञ्चन हुन थालेका छन् । दर्शकमा नाटक हेर्ने उत्साह र जाँगर थपिँदै गएको छ । चलचित्रमा भन्दा अहिले नाटकमा धेरैको लगाव बढेको पाइन्छ । नाटकघरमा अहिले केही नाटक मञ्चन भइरहेका छन् । ‘ऐया माया’, ‘इन्साइड/आउटसाइड–फो’ र ‘कनन हरलता’ अहिले मञ्चन भइरहेका नाटक हुन् ।
२०९ औँ भानु जयन्ती विशेष समारोह
वादविवाद, वक्तृत्व कला, सामूहिक रामायण वाचन, रचना वाचन तथा अन्तरविद्यालय कविता प्रतियोगिता सञ्चालन गरेर कार्यक्रम सम्पन्न भएको हो।
कवि प्राचीनको ‘प्वाँख’ बजारमा
कवि नवीन प्राचीनको कविता सङ्ग्रह ’प्वाँख’ बजारमा आएको छ । नेपालयले प्रकाशन गरेको सङ्ग्रहमा कविले कोमलता र करुणालाई कवितामा उतार्नुभएको छ । सङ्ग्रहमा ८७ कविता सङ्ग्रहित छन् ।
पद्मश्री पुरस्कारबाट शिक्षक सम्मानित
७८ वर्ष लागेका सुजित चट्टोपाध्याय पश्चिम बङ्गालका एक अवकाशप्राप्त शिक्षक हुनुहुन्छ । उहाँले आफ्नो कार्यकालमा ३५० विधार्थीलाई पढाउनुभएको छ । ती सम्पूर्ण विधार्थी अभावमा बाँच्न बाध्य सीमान्तकृत वर्गमा पर्छन् ।
कविता प्रतियोगितामा सगुन तिमिल्सिना प्रथम
आदिकवि भानुभक्त आचार्यको २०९ औँ भानुजयन्तीको तथा गुरुपूर्णिमाको उपलक्ष्यमा आयोजित कविता प्रतियोगितामा सगुन तिमिल्सिना प्रथम हुनुभएको छ ।
राष्ट्रिय विभूतिहरुको अध्ययन, अनुसन्धान र प्रकाशनमा सरकार सकारात्मक : प्रधानमन्त्री देउवा
प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले राष्ट्रिय विभूतिहरुको अध्ययन, अनुसन्धान र प्रकाशनका लागि सरकार सकारात्मक रहेको बताउनुभएको छ । २०९औँ भानु जयन्तीको अवसरमा बुधबार काठमाडौंमा आयोजित कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै प्रधानमन्त्री देउवाले राष्ट्रिय विभूतिहरुको अध्ययन र अनुसन्धान गर्न सरकार सहयोगका लागि सकारात्मक राहेको बताउनुभएको हो ।
