स्रोत जुटाउनुपर्ने चुनौती छ
नेपाली भाषा र संस्कृतिको उद्गम स्थल, खस सभ्यता केन्द्र र खस राज्यको राजधानी मानिन्छ, जुम्लाको सिँजा । ऐतिहासिक महत्वको सिँजा क्षेत्रमा पर्ने हिमा गाउँपालिका भाषिक, सांस्कृतिक र पर्यटकीय हिसाबले धनी छ । १३२.३२ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफल रहेको यो गाउँपालिकाको जनसङ्ख्या १२ हजार ६१२ र जनघनत्व प्रतिवर्गकिलोमिटर ८३ जना मात्रै छ । दुर्गम तर प्राकृतिक रूपमा धनी यो गाउँपालिकाका अध्यक्ष लक्ष्मणबहादुर शाही राष्ट्रिय गाउँपालिका महासङ्घको केन्द्रीय उपाध्यक्षसमेत हुनुहुन्छ । अध्यक्ष शाहीसँग गोरखापत्रका नेत्र शाहीले गर्नुभएको कुराकानीको सम्पादित अंश यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ :
डोल्पामा वन अधिकृतले गरे कानुन विपरीत १५ लाख भुक्तानी
डिभिजन वन कार्यालय डोल्पाले बिना प्रतिस्पर्धा एक परामर्शदातालाई १५ लाख रुपियाँ भुक्तानी गरेको पाइएको छ । डिभिजन वन कार्यालयका निमित्त वन अधिकृत महेश कुमाईंको आन्तरिक मिलेमतोमा आफन्त नाता पर्नेको फर्मलाई बिना प्रतिस्पर्धा १५ लाख भुक्तानी गरेको पाइएको हो ।
कर्णालीलाई पूर्ण खोपयुक्त प्रदेश घोषणा गरिने
कर्णाली प्रदेशलाई आगामी भदौमा पूर्ण खोपयुक्त प्रदेश घोषणा गरिने भएको छ । कर्णाली प्रदेशका १० जिल्लालाई पूर्ण खोपयुक्त घोषणा भएपछि अब प्रदेश घोषणाको तयारी थालिएको हो ।
विद्यालयमा छैन दरबन्दी, स्थानीय तह शिक्षक राख्दै
कालीकोटको महाबै गाउँपालिका–६ स्थित चन्द्रादेवी माविमा १३ जना शिक्षक छन्। तीमध्ये एक जना मात्र दरबन्दीका स्थायी शिक्षक छन्। १० कक्षासम्म पढाइ हुने उक्त विद्यालयमा गाउँपालिका अनुदानका चार जना, राहत कोटाका चार जना, निजी स्रोतका तीन जना र बाल विकास केन्द्रका एक जना छन्। प्रधानाध्यापक धर्मराज शाहीले स्थायी दरबन्दीका शिक्षक नहुँदा पठनपाठन प्रभावकारी बन्न नसकेको बताउनुभयो। उहाँले भन्नुभयो, “प्रावि तहमा मात्र एउटा दरबन्दी छ, निमावि र माविमा त एउटै छैन। यस्तो अवस्थामा सोचे जस्तो पठनपाठन कसरी हुन्छ ?” कालीकोटमा दरबन्दीका शिक्षकबिनै
रकम लुटेको आरोपमा वडाअध्यक्ष पक्राउ
सुर्खेतको वीरेन्द्रनगर नगरपालिका वडा नं ३ का वडाअध्यक्ष विनोदसिंह विष्टलाई प्रहरीले पक्राउ गरेको छ ।
विद्यार्थीको निःशुल्क स्वास्थ्य परीक्षण
चार वटा गाउँपालिकाका सामुदायिक विद्यालयमा अध्ययनरत पैँतीस सय भन्दा बढी विद्यार्थीहरूको निःशुल्क स्वास्थ्य परीक्षण गरिएको छ ।
एक सय सैँतीस महिला घरमै सुत्केरी
कर्णाली प्रदेशको राजधानी सुर्खेत जिल्ला स्वास्थ्य उपचार सेवाको दृष्टिले निकै सुगम मानिन्छ। प्रदेश अस्पतालसहित दुई वटा ठुला सरकारी अस्पताल, ४७ वटा स्वास्थ्य चौकी, ४५ वटा आधारभूत स्वास्थ्य सेवा केन्द्र र २५ वटा प्रयोगशाला रहेका छन्। कुल ९९ वटा वडा रहेको सुर्खेतमा स्वास्थ्य संस्था नभएको वडा छैन। एक वटा एक स्वास्थ्य संस्था रहेका छन् तर आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा १३७ जना महिला घरमै सुत्केरी भएको पाइएको छ। स्वास्थ्य संस्थामा सुरक्षित रूपमा प्रसूति गराउन विभिन्न कार्यक्रम सञ्चालन गरिए पनि प्रदेश राजधानी भएको जिल्लामा समेत त्यो जनचेतना पुग्न सकेको छैन। जनस्वास्थ्य सेवा कार्यालयको तथ्याङ्कले १३७ जना महिला घरमै सुत्केरी भएको देखाएको छ।
बर्सातमै खानेपानीको चरम सङ्कट
हिउँदमा खानेपानीको सङ्कट भोग्दै आएका वीरेन्द्रनगरवासीले वर्षाको समयमा समेत पानी अभाव झेल्नुपरेको छ। पछिल्ला दिनमा नियमित बर्सात भइरहेको छ। तथापि वीरेन्द्रनगरवासीको धारामा पानी झरेको छैन। वीरेन्द्रनगर नगरपालिका–१ की लीला खड्काले खानेपानीको अभाव थप चुलिएको बताउनुभयो। उहाँका अनुसार गर्मीयाममा छ दिनको एक पटक पानी आउने गरेको थियो। १० दिनदेखि धारामा खानेपानी आएको छैन।
सीमान्तकृत वर्गलाई सचेतना
जाजरकोटका लोपोन्मुख तथा सीमान्तकृत वर्गलाई अधिकारसम्बन्धी सचेतना अभिवृद्धि गरिएको छ। नलगाड नगरपालिका, भेरी नगरपालिका, छेडागाड नगरपालिकाका विभिन्न स्थानमा रहेका सीमान्तकृत वर्गका लागि क्षमता अभिवृद्धि कार्यक्रम पनि सञ्चालन गरिएको छ। सीमान्तकृत वर्गका माझी, गन्धर्व, बादी, मुक्त हलिया समुदायका सर्वसाधारणले राज्यले दिने सेवा सुविधा पाउन नसकेकाले मूलधारमा ल्याउन सचेतना अभिवृद्धि तथा अभिमुखीकरण गरिएको जनाइएको छ।
आयआर्जनका लागि बाख्रा सहयोग
जिल्लाको छायानाथ रारा नगरपालिका–३, फुली गाउँका विपन्न घरधुरीका महिलाको आयआर्जनमा सहयोग गर्न बाख्रा उपलब्ध गराइएको छ । जिल्लामा कार्यरत एक गैरसरकारी संस्था र सरकारी संस्थाको संयुक्त पहलमा अनुदान कायक्रम अन्तर्गत बाख्रापालनमा सहयोग गरेको हो । फुली गाउँका ३० घरधुरीका समाज सुधार महिला समूहमा आबद्ध महिलालाई बाख्रापालनमार्फत आत्मनिर्भर गराउने उद्देश्यले प्रतिघरधुरीलाई दुई वटा उन्नत बाख्रा १० वटा उन्नत बोका हस्तान्तरण गरिएको सहयोगी संस्था सहयोगी हातहरूको समूह (सहास नेपाल) ले जानकारी दिएको छ ।
बिरामी सुत्केरीको हेलिकोप्टरबाट उद्धार
सुत्केरी बिरामी महिलाको हेलिकोप्टरबाट उद्धार गरिएको छ । उहाँको उद्धार गरी उपचारका लागि प्रदेश अस्पताल कालागाउँ सुर्खेत लगिएको छ ।
त्रिपुरासुन्दरी साक्षर नगरपालिका घोषणा
त्रिपुरासुन्दरी नगरपालिका दोस्रो साक्षर नगरपालिका घोषणा भएको छ । साक्षर नेपाल अभियान अन्तर्गत जिल्लाको त्रिपुरासुन्दरी नगरपालिका दोस्रो साक्षर नगरपालिका घोषणा भएको हो ।
शिक्षक अभावमा चुनौती मोलेर दुर्गमको पठनपाठन
कालिकोटको महाबै गाउँपालिका –६ स्थित चन्द्रादेवी माविमा १३ जना शिक्षक हुनुहुन्छ । तीमध्ये एकजना मात्र दरबन्दीको स्थायी शिक्षक हुनुहुन्छ । १० कक्षासम्म पढाइ हुने उक्त विद्यालयमा गाउँपालिका अनुदानका चार जना, राहत कोटाका चार जना, निजीस्रोतका तीन जना र बालविकास केन्द्रका एक जना छन् ।
मानसिक स्वास्थ्य तथा मनोसामाजिक कार्ययोजना तयार
कर्णाली प्रदेशले मानसिक स्वास्थ्य तथा मनोसामाजिक रणनीतिक कार्ययोजना तयार पारेको छ । मानसिक स्वास्थ्य तथा मनोसामाजिक क्षेत्रमा काम गर्ने विभिन्न साझेदार निकायको सहयोगमा कर्णाली प्रदेशको सामाजिक विकास मन्त्रालयले यो कार्ययोजना तयार गरेको हो । सो कार्ययोजना शुक्रबार सार्वजनिक गरिएको छ ।
प्रदेशसभामा खर्च कटौतीको प्रस्ताव पेश
कर्णाली प्रदेश सभामा विनियोजन विधेयक अन्तर्गत आर्थिक मामिला तथा योजना मन्त्रालयकोे शीर्षकको खर्च रकम घटाई खर्च कटौतीको प्रस्ताव पेश गरिएको छ ।
विद्यालयमा बालमैत्री खानेपानी धारा
विद्यालय व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष मन्दिर सिहंले समुदाय मिलेर आठ दिनमा खानेपानी पाईपलाईन खन्ने र धारा निर्माण गरेर पानी खसाल्न सफल भएको बताउनुभयो ।
झरीमा गरिएको कालोपत्रे उप्काउन निर्देशन
नयाँ सहर आयोजनाले रुकुमपश्चिमको चौरजहारी नगरपालिकाको मुख्य बजार लाइनमा गरिएको कालोपत्रे उप्काउन निर्देशन दिएको छ। रुकुमपश्चिम नगरपालिका–२ स्थित नयाँ बजारमा बुधबार बेलुका गरिएको कालोपत्रे उतारेर नयाँ कालोपत्रे गर्न निर्देशन दिइएको हो। चौरजहारी नयाँ सहर आयोजना कार्यालय अन्तर्गत क्याराभान कन्स्ट्रक्सनले कालोपत्रे गर्ने ठेक्का पाएको थियो। पानी परेको र सडकमा भल बगिरहेको बेला कालोपत्रे गरिएपछि आयोजनाले पुनः कालोपत्रे गर्न निर्देशन दिइएको हो। कमसल कालोपत्रे गरिएको भन्दै स्थानीयवासी र सरोकार निकायले चासो दिएपछि बिहीबार आयोजना कार्यालयले अनुगमन गरेको थियो। आयोजना प्रमुख सुशील आचार्यका अनुसार पानी परिरहेको र सडकमा समेत पानी जम्मा भइरहेको बेला कालोपत्रे हाल्ने काम भएको पाइएकाले तत्काल सो काम सुधार गर्न ठेकेदार कम्पनीलाई निर्देशन दिइएको छ। पानीका बिचमा गरिएको कालोपत्रे निकाल्ने र बिग्रेको काम सुधार गर्न ठेकेदार कम्पनी सहमत भएको छ।
एक सातादेखि डोल्पामा हवाई उडान ठप्प
प्रतिकुल मौसमका कारण झन्डै एक सातादेखि डोल्पा– नेपालगन्ज हवाई सेवा नहुँदा यात्रुहरू विमानस्थलमा अलपत्र परेका छन् । सरकारी तथा व्यक्तिगत कामले नेपालगन्ज झर्न जुफल विमानस्थलमा पुगेका यात्रुहरू जुफलका होटलहरुमा अलपत्र परेका हुन ।
चार स्वास्थ्यचौकी पोषणमैत्री घोषित
चार वटा स्वास्थ्य चौकीहरु पोषणमैत्री स्वास्थ्य संस्थाका रुपमा घोषित भएका छन् । घोषणा हुन आवश्यक सुचक स्वास्थ्यचौकीले पूरा गरेपछि पहिलो पटक सिमकोट गाउँपालिकाले चार वटा स्वास्थ्यचौकीलाई पोषणमैत्री स्वास्थ्य संस्था घोषणा गरेको हो ।
भेरीगङ्गाका किसानलाई अनुदानमा घाँस काट्ने मेशिन
भेरीगङ्गा नगरपालिकाका पशुपालक किसानलाई ५० प्रतिशत अनुदानमा च्यापकटर मेशिन (घाँस, पराल काट्ने मेशिन) वितरण गरिएको छ । भेरीगंगा नगरपालिका प्रमुख यज्ञप्रसाद ढकाल र उपप्रमुख धनसरा बोहोराले किसानहरुलाई च्यापकटर मेशिन वितरण गर्नुभएको हो ।
गुडिरहेको बसमा करेन्ट लाग्दा तीनजनाको मृत्यु
सल्यानमा गुडिरहेको यात्रुबाहक बसमा करेन्ट प्रवाह हुँदा घटनास्थलमै तीनजनाको मृत्यु भएको छ । राप्ती लोकमार्गअन्तर्गत दाङ सल्यान सडकखण्डको कपुरकोट–३ चोरखोला नजिक लत्रिएको विद्युत तारले रा १ ख ८३४ नम्बरको बसलाई छुदा करेन्ट प्रवाह भएको थियो ।
बढ्दै छ जातीय विभेद
जुम्लाको तातोपानी गाउँपालिका–४, गिडिखोलाका मुकुन्द नेपालीको घरमा असार १७ गते आगजनी भयो। मुकुन्दले गाउँकै गिरी थरकी युवती भगाएपछि आक्रोशित केटी पक्षले घरमा आगो लगाइदिएको प्रहरीले जनाएको छ। प्रहरीका अनुसार युवतीका दाइ हिक्मत गिरीले घरमा आगो लगाइदिएका हुन्। प्रहरीले गिरीलाई पक्राउ गरी अनुसन्धान गरिरहेको छ। जातीय विभेदको यो पछिल्लो दृष्टान्त हो। कर्णाली प्रदेशमा यस्ता विभेदका अनेक घटना भएका छन्।
कर्णाली प्रदेशमा असारको सत्र दिनमै दुई अर्ब ५४ करोड खर्च
कर्णाली प्रदेश सरकारले असार महिनामा मात्र दुई अर्ब ५४ करोड बढी बजेट खर्च गरेको छ । असार सुरु देखि १७ गते सम्ममा मात्र कर्णालीले दुई अर्ब ५४ करोड ३६ लाख ५९ हजार आठ सय ३२ रुपैयाँ ३१ पैसा बजेट खर्च गरेको हो ।
कर्णालीमा सौर्य विद्युत् परियोजना
विद्युत् सुविधामा पछाडि पर्दै आएको कर्णाली प्रदेशको विद्युत् आपूर्तिलाई दिगो बनाउने गरी नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले करिब तीन मेगावाट क्षमताको सौर्य विद्युत् परियोजना निर्माण गर्ने भएको छ । हुम्ला, डोल्पा र मुगुमा विद्युतीकरणका एसियाली विकास बैङ्कको सासेक परियोजनामार्फत अनुदानमा बन्ने सौर्य प्रणाली निर्माणका लागि बुधबार प्राधिकरणले अन्तर्राष्ट्रिय बोलपत्र आह्वान गरेको छ ।
राया खोलाबाट विद्युत उत्पादन सुरु
खार्पुनाथ गाउँपालिका –३ को रायाखोला लघु जलविद्युत आयोजनाबाट विद्युत उत्पादन सुरु भएको छ । निर्माण भएको चार वर्षपछि आयोजनाले विद्युत् उत्पादन सुरु गरेर वितरण गरेको हो ।
