मुक्त हलियालाई छाक टार्नै मुस्किल
सरकारले हलिया मुक्ति घोषणा गरेको १६ वर्ष पूरा भएको छ तर मुक्त हलियालाई भने छाक टार्नै मुस्किल छ । सरकारले २०६५ भदौ २१ गते हलिया मुक्त घोषणा गरेको थियो । यद्यपि मुक्त महिलाको रोजगार, शिक्षा, स्वास्थ्यलगायतका माग सम्बोधन हुन नसक्दा समस्या उत्पन्न भएको मुक्त हलियाको गुनासो छ ।
व्यावसायिक तरकारीतर्फ अग्रसर
भजनी नगरपालिका–९, पचमुडिया बजारको मुखैमा एउटा घर छ, घरनजिकै तरकारी बारी छ । पाँच कट्ठा जग्गामा चिचिन्डा, बोडी, भिन्डी, लौका लटरम्म फलेका छन्, खुर्सानीको बेर्ना हुर्किैदै छन् । तरकारी बारी नोहारी चौधरीले हुर्काएको हो । १२ वर्षअघि दुई कट्ठामा तरकारी खेती सुरु गरेकी नोहारीले बर्खामा पाँच कट्ठामा तरकारी लगाउने गर्नुभएको छ भने हिउँदमा एक बिघाभन्दा बढीमा तरकारी लटरम्म फल्ने गरेको छ । उहाँले भन्नुभयो, ‘पहिले दुई/चार कट्ठामा तरकारी लगाउँदा गाउँ गाउँ घुमेर तरकारी बेच्नु पथ्र्यो, अचेल गाडीमा सजिलै हाटबजार लैजान्छौँ ।”
नुहाउने क्रममा डुबेर एक जना बेपत्ता
कैलालीको खुटिया नदीमा नुहाउने क्रममा डुबेर एक किशोरी बेपत्ता भएकी छन् भने उद्धार गरिएका एकको अवस्था गम्भीर छ।
धारिलो हतियार प्रहारबाट दुई घाइते
धारिलो हतियार प्रहारबाट कैलालीमा दुई मजदुर घाइते भएका छन् । ना ६ ख १४०६ नम्बरका ट्याङ्कर चालक डडेलधुराको गन्यापधुरा गाउँपालिका–१ बस्ने वर्ष २४ का हरेन्द्र देउवा र सहचालक गोदावरी नगरपालिका–४ का २२ वर्षीय अनिल देउवा घाइते भएका हुन् ।
बालबालिकामा कुपोषण बढ्दै
बैतडीमा पोषणमा सुधार गर्ने कार्यक्रम अन्तर्गत कोदोखेती घट्दै गएको छ । पालिकाहरूले कोसेलीका नाममा सुत्केरी महिलालाई अण्डा, घ्युका डब्बा र कुखुराको भाले वितरण गरेपनि पोषणमा सहयोग गर्ने रैथाने बाली कोदो, मादुरो, चिनो र फापरखेतीलाई प्रोत्साहन नगर्दा बालबालिकामा कुपोषण बढेको हो ।
कर्णालीपारिको स्याउ बजारतर्फ लगिँदै
बाजुराको पूर्वीउत्तर क्षेत्रमा पर्ने कर्णालीपारि उत्पादन हुने अर्गानिक स्याउ बिक्रीका लागि धमाधम विभिन्न सहरमा लैजान थालिएको छ । बाटो अवरुद्ध भएका कारण केही दिन बारीमै रोकिएको स्वामीकार्तिक खापर गाउँपालिकाको अर्गानिक स्याउ अहिले कर्णाली कोरिडोर सञ्चालनमा आएसँगै बिक्रीका लागि देशका विभिन्न सहर बजारमा लग्न थालिएको हो । स्वामीकार्तिकको जेवाले, सैडेओ खुनका, लोकी र जोरुलगायतका विभिन्न ठाउँमा किसानले उत्पादन गरिएको स्याउ लैजान ठेकेदार बारीमै पुग्न थालेका छन् । यहाँका स्याउ कर्णाली कोरिडोर हुँदै कैलाली, बाँकेको नेपालगन्ज, काठमाडौँलगायतका विभिन्न बजारमा बिक्रीका लागि लगिएको स्याउ किसानले बताए ।
तरकारीखेतीबाट वार्षिक पन्ध्र लाख आम्दानी
कञ्चनपुरको भीमदत्त नगरपालिका–११ भुजेलाका ५० वर्षीय वीरबहादुर खड्का डेढ दशकदेखि तरकारीखेती गर्दै आउनुभएको छ । सुरुआतमा उहाँ घरमा खानलाई मात्र तरकारीखेती गर्नुहुन्थ्यो ।
थारू समुदायको अटवारी पर्वः दिदीबहिनीका लागि व्रत लिएर मनाइँदै
पश्चिम तराईका थारू समुदायमा आज अटवारी पर्व मनाइँदैछ । यो पर्व आइतबार मनाइने हुनाले ‘अटवारी’ भनिएको हो ।
वरदान बन्यो राष्ट्रिय गौरवको आयोजना
डेढ दशक अगाडि सुरु भएको राष्ट्रिय गौरवको आयोजना रानी जमरा कुलरिया सिँचाइ आयोजनाको म्याद सकिन १० महिना बाँकी छ ।
हलिया मुक्तिका सोह्र वर्ष : अवस्था अझै बदलिएन
हलिया मुक्तिको घोषणा भएको सोह्र वर्ष पुगेको छ । कञ्चनपुरका मुक्त हलिया परिवारको अवस्था बदलिएको छैन । साहुको घरबाट बिदा भएका मुक्त हलिया परिवार ज्याला मजदुरी गरेर जीविका चलाउन बाध्य छन् ।
धनगढीको नेतुवा तालमा डुबेर एकको मृत्यु
कैलालीको धनगढी उपमहानगरपालिका–३ मा रहेको नेतुवा तालमा डुबेर एक व्यक्तिको मृत्यु भएको छ ।
धनगढीको नेतुवा तालमा डुबेर एकको मृत्यु
कैलालीको धनगढी उपमहानगरपालिका–३ मा रहेको नेतुवा तालमा डुबेर एक व्यक्तिको मृत्यु भएको छ । जिल्ला प्रहरी कार्यालयका अनुसार गोदावरी नगरपालिका–८ श्रीपुर बस्ने ३० वर्षका कमल चौधरीको ज्यान गएको हो ।
पर्यटक लोभ्याउँदै दुर्लभ डल्फिन (फोटो फिचर)
विश्वमै दुर्लभ गङ्गेटिक प्रजातिको डल्फिनलाई कैलालीमा निकै नजिकबाट सजिलै अवलोकन गर्न सकिन्छ । वर्षा यामभरि मोहना र यसका सहायक नदीहरु पथरैया, काँढा, कान्द्रामा डल्फिन आउने डल्फिन यहाँ अरु ठाउँको तुलनामा सजिलै देखा पर्ने गर्दछन् ।
घर–घरमा खानेपानीका धारा आएपछि स्थानीय खुसी
जिल्लाको पूर्वी उत्तर क्षेत्रमा पर्ने हिमाली गाउँपालिका–२ को नातीखोला टोलमा एक घर एक धारा निर्माण भएपछि यहाँका स्थानीयको मुहारमा खुसी छाएको छ ।
आरन पेसाले घर व्यवहार धान्न मुस्किल
पछिल्लो समयमा बढ्दै गएको आधुनिकीकरणले दार्चुलामा आरन पेसा लोप हुँदै गएको छ । विगत केही वर्षमा हँसिया, कुटो, कोदालो, बन्चरोलगायत घरेलु औजार निर्माण गर्ने आरन समयानुसार आधुनिक र व्यावसायिक बनाउन नसक्दा हराउन थालेको छ ।
खरमुजुरको वासस्थान व्यवस्थापन
सुदूरपश्चिम प्रदेशमा दुर्लभ खरमुजुर (बेङ्गाल फ्लोरिकन) को वासस्थान व्यवस्थापन गरिएको छ । लोपोन्मुख खरमुजुरको संरक्षण गर्ने उद्देश्यले कञ्चनपुरस्थित शुक्लाफाँटा राष्ट्रिय निकुञ्जसहित विभिन्न सामुदायिक वनमा खरमुजुरको वासस्थान व्यवस्थापन गरिएको हो । त्यसलाई संरक्षण पनि गर्ने जनाइएको छ । युएसआइडी जल, जङ्गल (बायोडाइभर्सिटी) परियोजनाको आर्थिक सहयोगमा निकुञ्ज कार्यालय र नेपाल पन्छाी संरक्षण सङ्घ (बिसिएन) ले खरमुजुरको वासस्थान व्यवस्थापन गरेका हुन् । शुक्लाफाँटा राष्ट्रिय निकुञ्जको ‘कोर एरिया’ मा रहेको घाँसे मैदान र निकुञ्जबाहिरका सामुदायिक वन गरी १५० हेक्टर क्षेत्रमा खरमुजुरको वासस्थान व्यवस्थापन भएको बिसिएनका फिल्ड अधिकृत हिरूलाल डङ्गौराले जानकारी दिनुभयो ।
वडाले जग्गा बाँझो राख्न नदिने
गाउँमा खाद्य सङ्कट निम्तिन थालेपछि वडा कार्यालयले पर्यावरणीय सन्तुलन कायम गरेर जीविकोपार्जन गर्न सामुदायिक नीति, २०८१ जारी गरेर बाँझो जग्गा उपयोग गर्ने कार्यक्रम घोषणा गरेको छ । मेलौली नगरपालिका–९, विशालपुरले वडामा खाद्य सङ्कट निम्तिएपछि सामुदायिक नीति घोषणा गरेर बाँझो जग्गा उपयोग गर्ने, जलवायु अनुकूलन खेती गर्न रैथाने मूल बिउ जोगाउने, खानेपानीका मुहानमा सिमेन्टको प्रयोग नगर्ने, पर्यावरण जोगाउन रिचार्ज पोखरी निर्माण, पशुपालनका लागि घाँस खेती गर्ने र वातावरण जोगाउन पाँच हजार वृक्षरोपण गर्ने नीति सार्वजनिक गरेको छ । केही वर्षअघि विशालपुर गाउँका ३५६ परिवारले कोदो खेती गर्दै आएकामा अहिले जम्मा ६० परिवारले मात्रै कोदो खेती गरेका छन् ।
सुती कपडा उद्योग बन्द
सुती कपडा बुन्ने उद्योग बन्द भएपछि कपडा बुन्ने बनारसी तान सङ्कटमा परेका छन् । उद्योगको घर जीर्ण अवस्थामा पुगेको छ । भवनभित्र रहेका २२ वटा तान अलपत्र अवस्थामा कुनामा फालिएका छन् । तत्कालीन राजा वीरेन्द्रले जिल्ला भ्रमणका क्रममा मेलौली नगरपालिका–१, गोरखपुरमा सुती कपडा उद्योग लिमिटेड स्थापना गरी सर्वसाधारणलाई एक वर्षको कपडा बुन्ने तालिम दिने गरी प्रशिक्षकसमेत खटाउनुभएको थियो । उत्पादित वस्तुको बजारीकरणको जिम्मासमेत सरकारले लिएको थियो ।
रासायनिक मलमा फरक मूल्य
कृषि सामग्री कम्पनीले सहुलियतमा सहकारीलाई उपलब्ध गराएको रासायनिक मल सहकारीले फरक फरक नाफा राखेर बिक्री गरिरहेका छन् । सहकारीपिच्छे फरक फरक मूल्य छ । मूल्य फरक भएपछि महँगो मूल्य लिने सहकारीबाट आफूहरू ठगिएको किसानको गुनासो छ । सहकारीले कृषि सामग्री कम्पनीबाट युरियाको ५० किलोको बोराको ९३६ रुपियाँ ५० पैसाका दरले ल्याएर उपभोक्तालाई एक हजार एक सयदेखि एक हजार दुई सय रुपियाँसम्म लिएर बेच्ने गरेका छन् । सहकारीले खरिद मूल्य ९३६ रुपियाँ ५० पैसामा ढुवानी भाडा, लोड अनलोड भाडा जोडेर मूल्य निर्धारण गरी बेच्ने गरेका छन् । कम्पनीले प्रतिटन चार सय रुपियाँ बिक्रेता छुट दिने गरेको छ ।
बिरुडामा वर्णन गरिने सिलङ्गो सङ्कटमा
‘सिलङ्गो फुले जस्तै फुल्नू दुबो जस्तै फैलिनू, हिमालमा हिउँ छउन्जेलसम्म जिउनू’ गौरा पर्वमा बिरुडाको प्रसाद (पञ्च अन्न) बाँड्ने बेला आशिष वचनमा उच्चारण गरिने लोपोन्मुख वनस्पति सिलङ्गो संरक्षण नहुँदा सङ्कटमा परेको छ । दशकअघि जिल्लाका अधिकांश ठाउँमा पाइने सिलङ्गो पछिल्लो समय जलवायु परिवर्तन र जथाभाबी सडक निर्माणले सङ्कटमा परेको छ । सिलङ्गो नेपालमा मात्रै पाइने सधैँ हरियो पात रहिरहने लोपोन्मुख वनस्पति हो । बाह्रै महिना हरियो पातको छाया र सुवास दिने सिलङ्गो सुदूरपश्चिमतिर आशीर्वादसँग जोडिएको महत्वपूर्ण बिरुवा हो । यो बिरुवा काट्नु हुँदैन भन्ने धार्मिक मान्यता छ । चैतदेखि जेठसम्म फुल्ने सिलङ्गोको मन्त्रमुग्ध पार्ने बास्ना कोसौँ टाढासम्म पुगेर सुवास फैलाउँछ ।
बजेट शून्यताले अस्पतालमा औषधी अभाव
सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकारमा बजेट शून्यता हुँदा त्यो प्रभाव जिल्ला अस्पताल बाजुरामा परेको छ । सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकार साउन १ बाट बजेट शून्यताको अवस्थामा पुगेपछि जिल्ला अस्पताल बाजुरामा बजेट अभावका कारण औषधी खरिद गर्न समस्या भएको हो । जिल्ला अस्पतालमा निःशुल्क पाइने सिटामोल झोल सकिएको हुँदा थप औषधी खरिद गर्न बजेट नहुँदा समस्या भएको जिल्ला अस्पताल बाजुराका प्रमुख डा. समिता पुनले बताउनुभयो । उहाँका अनुसार सबै खालका अत्यावश्यक औषधी भए पनि थप औषधी खरिद गर्न समस्या भएको बताउनुभयो ।
भत्किएको कल्भर्ट नबन्दा आवातजावतमा सास्ती
पूर्वपश्चिम महेन्द्र राजमार्गअन्तर्गत पर्ने कञ्चनपुरको वेदकोट नगरपालिका–७ सुडाचोकमा भत्किएको कल्भर्ट अझै पुनःनिर्माण हुनसकेको छैन ।
कर्णाली नदीमा बालिकाको शव फेला
कैलालीको लम्कीचुहा नगरपालिका–३ गोरङ्गेस्थित कर्णाली नदीको पश्चिम भँगालोमा आज बालिकाको शव फेला परेको छ।
अनेरास्ववियू (क्रान्तिकारी) अछाममा नयाँ नेतृत्व
नेकपा माओवादी निकट अनेरास्ववियू (क्रान्तिकारी) अछामको ३५ सदस्यीय नयाँ नेतृत्व चयन गरिएको छ । सदरमुकाम मङ्गलसेनमा दुई दिन चलेको १५ औँ जिल्ला सम्मेलनबाट बिहीबार पङ्कज साउँदको अध्यक्षतामा नयाँ कमिटी गठन गरिएको हो ।
कानुनी व्यवस्था कायम गर्न प्रहरीको भूमिका अग्रणी : गृहमन्त्री लेखक
गृहमन्त्री रमेश लेखकले संविधानमा उल्लेखित कानुनी व्यवस्था कायम गर्न नेपाल प्रहरीले अग्रणी भूमिका निर्वाह गरिरहेको बताउनुभएको छ ।
