परम्परागत पहिरन संरक्षणमा लिमीका युवती
हिमालपारिको गाउँ नाम्खा गाउँपालिका–६, लिमीका युवती परम्परागत पहिरनको संरक्षणमा लागेका छन्। यहाँका आधुनिक युवतीहरू तीन सय वर्ष पुरानो पहिरनको संरक्षण गर्न लागिपरेका हुन्। लिमीमा जन्मिएर सानैबाट काठमाडौँमा हुर्कनुभएकी हल्जी गाउँकी कार्साङ तामाङले लिमीको ऐतिहासिक महत्व बोकेको पहिरन संरक्षण गर्न परम्परागत पहिरन लगाउने गरेको बताउनुभयो।
सामाजिक यथार्थवादी नाटक ‘एक चिहान’
गरिब किसान र मजदुरहरूको जीवनमा आधारित नाटक ‘एक चिहान’ सामाजिक यथार्थवादी नाटक हो। स्व. उपन्यासकार हृदयचन्द्रसिंह प्रधानद्वारा लिखित चर्चित उपन्यासको नाट्य रूपान्तरण निर्देशक परिवर्तन कार्कीले गर्नुभएको हो। वि.सं. २०११ तिरको निम्नवर्गीय जीवनको यथार्थ नाटकमा प्रस्तुत गरिएको छ।
शाक्यद्वय सम्मानित
४० वर्ष पुरानो संस्था ओलम्पस क्लबले बौद्ध विद्वान् प्रा. सुवर्ण शाक्यलाई सम्मान गरेको छ। नेपाल संवत् ११४३ का अवसरमा नेपालभाषा, नेवाः संस्कृति, बुद्ध धर्म र समाज सेवामा महत्वपूर्ण योगदान दिएको भन्दै ओलम्पस अवार्ड कार्यक्रममा ८७ वर्षीय शाक्यलाई सम्मानित गरिएको हो।
हिम्मतवाली आमा डम्बरकुमारी सार्वजनिक
डम्बरकुमारी तिम्सिनाको जीवनीमा आधारित पुस्तक ‘हिम्मतवाली आमा डम्बरकुमारी’ सार्वजनिक भएको छ । उक्त पुस्तक सोमबार राजधानीमा आयोजित कार्यक्रममा कार्यबाहक प्रधानन्यायाधीश हरिकृष्ण कार्की, माइती नेपालका संस्थापक अनुराधा कोइराला, समाजसेवी तुलसी सुब्बा, लेखक डा. अर्चना थापा र लेखक डम्बरकुमारी तिम्सिनालगायतले लोकार्पण गर्नुभएको हो ।
कात्तिक नाच प्रहसन
लोकको चरित्र उदाङ्गो पार्न देखाइने कात्तिक नाच प्रहसन भइरहेको छ। पाटनको डबलीमा देखाइने प्रसिद्ध कात्तिक नाचका पाटनको कृष्ण मन्दिरमा छेउको डबलीमा रातमा देखाइन्छ। हरेक वर्ष कात्तिक शुक्ल पष्ठीदेखि यो नाचको सुरु हुन्छ। कात्तिक नाच संरक्षण समितिका सदस्य तथा पुजारी सञ्जय राजोपाध्यायले लोकको चरित्र उदाङ्गो पार्न र नैतिक शिक्षा दिन आयोजित प्रहसन भएकाले यसलाई निरन्तरता दिँदै आएको जानकारी दिनुभयो।
इटुम्बहालमा चर्या नृत्य प्रदर्शनी
बुद्ध धर्मसँग सम्बन्धित लोपोन्मुख नाच चर्या नृत्यको संरक्षण र प्रवद्र्धनमा अहिले अमेरिकामा रहेको नृत्य मण्डला महाविहार पोर्टल्यान्ड बहाः जुटिरहेको छ। चर्या नृत्य गुरु प्रज्वलरत्न वज्राचार्यको समूह अहिले काठमाडौँ उपत्यकाका विभिन्न विहार, बहाःमा चर्या नृत्यको प्रदर्शनीमा व्यस्त रहेको छ। यसै क्रममा सो टिमले हालै इटुम्बहालमा चर्या नृत्य प्रदर्शनी गरेको छ।
'दधिराज पुरस्कार' रेग्मी र न्यौपानेलाई प्रदान गरिने
काठमाडौं, कात्तिक १३ गते । 'दधिराज सुवेदी' पुरस्कार प्रतिष्ठान विराटनगरले यस वर्षको ‘दधिराज सुवेदी राष्ट्रिय भाषा साहित्य पुरस्कार–२०७९’ वरिष्ठ कथाकार सनत रेग्मीलाई प्रदान गर्ने भएको छ । विगत लामो समयदेखि नेपाली भाषा साहित्यको क्षेत्रमा ६ दशकभन्दा बढी रेग्मीले दिनुभएको योगदानका लागि यस पुरस्कार प्रदान गर्ने निर्णय गरेको हो । यस पुरस्कारको राशि ५१ हजार रुपियाँ रहेको छ । यस्तै, 'दधिराज सुवेदी' पुरस्कार प्रतिष्ठान विराटनगरले 'दधिराज सुवेदी राष्ट्रिय पत्रकारिता पुरस्कार–२०७९’ पत्रकार अनन्त राज न्यौपानेलाई प्रदान गर्ने निर्णय गरेको छ । विगत तीन दशकदेखि पत्रकारिता क्षेत्रमा विशेष योगदान दिनुभएका मोरङ्कका वरिष्ठ पत्रकार न्यौपानेलाई पुरस्कार राशि २५ हजार रुपियाँ प्रदान गर्ने निर्णय भएको हो । समालोचक प्राज्ञ दधिराज सुवेदीका छोरा शरदराज सुवेदी र रूपकराज सुवेदीले राख्नुभएको १५ लाख रुपियाँ अक्षय कोषको ब्याजबाट प्रत्येक वर्ष यो पुरस्कार २०७३ सालदेखि नियमित प्रदान गरिँदै आएको छ । प्रतिष्ठानका अध्यक्ष प्राज्ञ विवश पोखरेलको अध्यक्षतामा बसेको कार्यसमितिको बैठकले उक्त निर्णय गरेको हो । यस वर्षको पुरस्कार आगामी मङ्सिरमा एक समारोहकाबीच प्रदान गरिने महासचिव दिङ्लाली कान्छोले जानकारी दिनुभयो ।
मल्लको १४०औँ जन्मजयन्ती
नेपालभाषाका चार खम्बामध्येका एक मा. जगतसुन्दर मल्लको १४०औँ जन्मजयन्ती जगत सुन्दर ब्वनेकुथीले आइतबार मनाएको छ। मातृभाषाको माध्यमबाट शिक्षारम्भ गरेमा छिटो शिक्षित भइन्छ भन्ने उहाँको मान्यताअनुसार जगतसुन्दर ब्वनेकुथी स्थापना भएको हो।
‘पत्थर जस्तो दिल’ सार्वजनिक
साहित्यकार नरेश ज्ञवालीको शब्दमा रहेको ‘पत्थर जस्तो दिल’ बोलको गजलको म्युजिक भिडियो सार्वजनिक भएको छ। गीतमा गजल गायक थानेश्वर गौतमले सङ्गीत तथा स्वर दिनुभएको छ। गजललाई कमल सौरागले सङ्गीत संयोजन गर्नुभएको हो।
श्वेतभैरवको नृत्य प्रदर्शन
गोदावरी नगरपालिका–१२, ठेचोमा १२ वर्षपछि लक्ष्मीपूजाको दिनमा श्वेतभैरवको नृत्य प्रदर्शन गरिएको छ। नवदुर्गा गणअन्तर्गतको श्वेतभैरव यसअघि २०६७ सालमा नचाइएको थियो। नवदुर्गाको १२ वर्षे जात्रामा मनाइने २८ वटा पर्वमध्ये श्वेतभैरव नाच मुख्य मानिन्छ। यो नाचलाई स्थानीय भाषामा ‘आंग खः प्याखँ’ भनिन्छ। आंग भन्नाले तन्त्रमार्गीहरूले गुप्त रूपमा देवता स्थापना गरिएको घर र खःको अर्थ डबली र प्याखँको नाच हो। आंगलाई इष्टदेवता अथवा मुख्य देवताका रूपमा लिइन्छ। ठेचोको नवदुर्गा नाचका नाइके भक्तलाल माली भन्नुहुन्छ, “आंग भन्नाले ज्ञानको स्रोत पनि हो। यो नाच नवदुर्गाको उत्पत्तिसँग जोडिएको छ।”
देउसी–भैलीमा मौलिक सिर्जना छ
हिन्दू धर्मावलम्बीको दोस्रो महान् पर्व तिहारमा खेलिने देउसीभैली मानव संस्कृति, सभ्यता र समाजको वास्तविक चित्रसँग अन्तरसम्बन्ध राख्दछ । यसले नेपाली हिन्दू समाजको संस्कृति बोल्छ, मौलिकताका गीत गाउँछ र आफ्नोपन सबैमाझ भिज्ने गरी प्रकट गर्दछ ।
त्रिमूर्तिमा देवकोटा जयन्ती: चार जनाबाट कविता वाचन
महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाको ११४ औं जयन्तीका उपलक्ष्यमा साहित्यकार डा.तुलसी भट्टराई तथा त्रिमूर्ति निकेतनका संस्थापक तथा अध्यक्ष श्रीमती इन्दिरा प्रसाईले महाकवि देवकोटाको पूर्णकदको सालीकमा माल्यार्पण गर्नुभयो । त्यस अवसरमा उहाँहरुले कविशिरोमणि लेखनाथ पौडयाल र नाट्यसम्राट् बालकृष्ण समको पूर्णकदको सालीकमा पनि माल्यार्पण गर्नुभयो ।
लोकसंस्कृतिका विषय विश्वविद्यालयमा समेट्नुपर्ने
सांस्कृतिक पर्व गौराजस्ता पुस्तकहरु विश्वविद्यालयको पाठ्यक्रममा समेट्नुपर्ने आवश्यकता औंल्याइएको छ । महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाको ११४ औ जन्मजयन्तीको अवसरमा मंगलबार धनगढीमा आयोजित कार्यक्रममा सो कुरा औल्याइएको हो ।
वागेश्वरीमा सुरु भयो गाैं कथा महोत्सव
योगी नरहरिनाथ आश्रमस्थल चितवनको बागेश्वरीमा सोमबारदेखि त्रिदिवसीय गौं कथा महोत्सव सुरु गरिएको छ । वागेश्वरी आध्यात्मिक परिषद् योगी नरहरिनाथ आश्रमका सदस्य रामप्रसाद ओस्तीका अनुसार गाईको धार्मिक महत्त्व र संरक्षणको लागि लक्ष्मी पूजा अर्थात् गाई तिहारको अवसर पारेर आश्रमले उक्त महोत्सव आयोजना गरेको हो ।
भुइमान्छे विमोचित
सुनसरी सदरमुकाम इनरुवाका साहित्यकार टीका शिवाकोटी आचार्यको पहिलो साहित्यिक कृति ‘भुइमान्छे’ कविता संग्रह शनिबार विमोचित भएको छ । आचार्यको कृति ‘भुइमान्छे’ को प्रदेश १ का पूर्व मूख्यमन्त्री भिमप्रसाद आचार्य र इनरुवा नगरपालिका उपप्रमुख विनिताकुमारी मेहतासहित साहित्यकार प्राध्यापक रबिन्द्र कोइराला, लिलानाथ सिलवाल लगायतले गर्नुभयो ।
साहित्यकार कैनीका पाँच कृति सार्वजनिक
साहित्यकार प्रा. डा. बच्चुकैलाश कैनीद्वारा लिखित पाँच वटा कृतिको शनिबार काठमाडौँमा आयोजित एक कार्यक्रममा लोकार्पण गरिएको छ।
गायकको अनुभवमा तिहार
फूलैफूलको चाड तिहारको रौनक सुरु भइसकेको छ। तिहारले सबैलाई छोइसक्यो। आममानिससँगै गायक–गायिकालाई पनि तिहारले छोपिसक्यो। तिहार सबैलाई मन पर्ने चाड पनि हो। गाउँघरदेखि सहरबजारसम्म झिलिमिली हुने भएकाले यो पर्व सबैलाई मन पर्छ। देउसीभैलोको रौनकले तिहारलाई झनै महत्त्वपूर्ण बनाइदिएको छ।
स्रष्टाहरु सम्मानित
मानव अधिकार तथा शान्ति समाजद्वारा स्रष्टा सम्मान अभियानअन्तर्गत स्थापित पुरस्कारहरु काठमाडौं, विराटनगर र तुलसीपुर दाङमा कार्यक्रम आयोजना गरी प्रदान गरिएको छ ।
‘सहअस्तित्व’ मञ्चन
अन्तर्राष्ट्रिय बालिका दिवसका सन्दर्भमा शिल्पी नाटकघरले छोरीको महत्व झल्काउन ‘सहअस्तित्व’ शीर्षकमा नाटक मञ्चन गरेको छ । सञ्चारिका समूहद्वारा विभिन्न साझेदार संस्थासँगको सहकार्यमा आयोजित कार्यक्रममा घिमिरे युवराजको लेखन तथा निर्देशन रहेको नाटक ‘सहअतिस्त्व’ मञ्चन गरिएको हो । नाटकले लिङ्ग पहिचान गरी छोरी भए गर्भपतन गर्नु अपराध हो भन्ने जनचेतनामूलक सन्देश दिएको छ । नाटकमा पात्रहरूले मन छुने अभिनयमार्फत छोराछोरीबीचको विभेद हटाएर समानताको वकालत गर्न अझै ढिला भए धेरै छोरीले जन्मनै नपाउने प्रस्ट पारेका थिए ।
नियमित संस्करण बजारमा
वरिष्ठ मुटुरोग विशेषज्ञ डा. भगवान कोइरालाको पुस्तक ‘हृदय’को नियमित संस्करण बजारमा आएको छ । डा. कोइरालाले आफ्नो पुस्तक ‘हृदय’ले नेपालको स्वास्थ्य क्षेत्रका समस्या उजागर गरेको बताउनुभयो । स्वास्थ्य क्षेत्रका समस्या र समाधानका विषय मात्र होइन, आफूले देखेभोगेका विषयलाई पनि पुस्तकमा समेटेको उहाँले बताउनुभयो ।
महिला श्रमिकको शिल्पकला प्रदर्शन
दक्षिण एसियाली मुलुकका महिला गृह श्रमिकहरूको शिल्पकलाका तस्बिरहरूको प्रदर्शनी मङ्गलबार सुरु भएको छ । सन् २००० मा राजधानीमा आयोजित दक्षिण एसियाली मुलुकका श्रमिकहरूको भेलाले काठमाडौँ घोषणापत्र जारी गर्दै श्रमिकको साझा सङ्गठन ‘होमनेट साउथ एसिया’ (एचएनएसए) स्थापना गरिएको २२औँ वर्षका अवसरमा श्रमिकका गतिविधि समेटिएका तस्बिरहरूको प्रदर्शनी आयोजना गरिएको हो ।
‘सानासाना सपना’ मञ्चन
कोहलपुरमा पहिलो पटक प्रदर्शन गरिएको शिल्पी थिएटरको मुक्त रङ्गमञ्च नाटक ‘सानासाना सपना’को मञ्चनमा दर्शकहरूको उत्साहजनक उपस्थिति देखियो । नाटक हेरिसकेपछि धेरै दर्शकले निकै राम्रो प्रतिक्रिया दिएका छन् । नाटक हेरेका बहुसङ्ख्यकले नाटक धेरै उत्कृष्ट रहेको बताए । नाटकले भुइँ मान्छेहरूका ‘सानासाना सपना’ समेटेको छ ।
‘नेपाल मस्तिष्क र भारत मन हो’
दुई दिने कलिङ्ग साहित्य महोत्सवको काठमाडौँ संस्करण सम्पन्न भएको छ । असोज २९–३० सम्म आयोजित उक्त महोत्सवको उद्घाटन गर्दै नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका उपकुलपति जगमान गुरुङले नेपाल र भारतका साझा संस्कृति, धार्मिक मान्यता, सामाजिक जीवन, जनस्तरको सम्बन्धबारे विविध चर्चा गर्नुभयो ।
म सत्यमोहन
मेरो घरको मूल ढोकाबाट भित्र प्रवेश गर्नेबित्तिकै पिताजी शङ्करराज जोशी र आमा नुगलदेवीको प्रतिमा देखिन्छ । आँगनमै मेरा जन्मदाताहरुको मूर्ति म आफैंले स्थापना गर्न लगाएको हुँ । मेरो प्रत्येक दिनको दैनिकीको सुरूवात माता र पिताको सम्झनाबाटै बिहान स्नान गर्दा एकपटक जल अर्पण गर्ने र बेलुकी सम्झनाको रूपमा दियो बालेर आरती गर्ने चलन मैले बाँचुन्जेल कायमै राखेको छु ।
‘पौभा ह्वेयर दी डिभिनिटिज रिसाइड’ लोकार्पण
पौभाकलाका सिद्धहस्त शिल्पी कलाकार उजय वज्राचार्यले ‘पौभा ह्वेयर दी डिभिनिटिज रिसाइड’ पुस्तक लेख्नुभएको छ। ललितकला प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका कुलपति केके कर्माचार्य र ललितपुर महानगरका उपमेयर मञ्जली शाक्य वज्राचार्यले पुस्तक लोकार्पण गर्नुभयो। पौभाका बारेमा आजका दिनमा कलाकारहरू आफैँले खोज, अनुसन्धान गरी पुस्तक प्रकाशन गर्नु सुखद पक्ष रहेको पनि कुलपति कर्माचार्यले बताउनुभयो। देशको चिनारीका रूपमा रहेको पौभा कला नेपालको माटोमा जन्मिएको कला भएकाले यसको प्रवद्र्धन र बजारीकरण आवश्यक रहेको उपमेयर वज्राचार्यले बताउनुभयो।
