एक्स्काइभेटर पल्टिँदा चालकसहित दुई जनाको मृत्यु
राजन रावतहुम्ला, वैशाख १ गते । एक्स्काभेटर पल्टिदा चालक सहित दुई जनाको मृत्यु भएको छ । दक्षिणी क्षेत्रको चङ्खेली गाउँपालिका–२ को लोतीको सडकबाट एक सय मिटर तल खस्दा घाइते भएका दुई जनाको उपचारका क्रममा मृत्यु भएको हो । चैनवाल एक्स्काभेटर दुर्घटनामा परि मृत्यु हुनेमा चङ्खेली गाउँपालिका– २ का ३१ वर्षका अर्जुन कामी र अर्का एक जना वर्ष ४५ मा परवल कामीको मृत्यु भएको प्रहरी नायव उपरीक्षक शङ्कर पोखरेलले बताउनुभयो । प्रदेश नम्बर २–०३–००१क ०९७५ को एक्स्काभेटर सडकबाट पल्टिएको उहाँले बताउनुभयो । यसअघि बिग्रिएर सडक मै राखिएको एक्स्काभेटरलाई चालक कामीले चलाएर लैजाने क्रममा पल्टिदा सडकबाट एक सय मिटर तल खसेको थियो । गम्भीर घाइते अवस्थामा दुवै जनालाई श्रीमष्ट स्वास्थ्य चौकीमा उपचारका लागि लगिएको र उपचार कै क्रममा मृत्यु भएको उहाँले बताउनुभयो । दुवै शव प्रसुती गृह पिप्लाङमा राखिएको र पोस्ट मार्टम जिल्ला अस्पताल वा बाजुराको कोल्टी लिने छलफल भई रहेको छ । सो दुर्घटना आइतबार बेलुका भएको हो । लोतीबाट मिमी जाने क्रममा एक्स्काभेटर पल्टिएको हो ।
गुल्मीको २२ हजार हेक्टर जमिनमा मकै खेती
टोपलाल अर्यालरेसुङ्गा, वैशाख १ गते । किसान बारीमा मल फालेर मकै रोप्न वर्षाको प्रतीक्षामा थिए । भर्खरै भएको वर्षाले मकै किसानहरूलाई उत्साहित बनाएको छ । पहाडी जिल्लाहरूमा अधिकांश किसानले चैतमै मकै रोप्छन् । मकै रोप्ने केही बेला ढिप्किएपनि लामो वर्षा भएकाले मकै रोप्न सुरु गरिएको धुर्कोट गाउँपालिका–६ का राम बहादुर थापाले बताउनुभयो । चैतमा रोपेको मकै साउन महिनाको अन्तिममा पाक्ने गर्छ । खेतमा फागुन महिनामै मकै रोप्ने र गाउँका बारीमा चैतमा नरोपे कोदो रोप्न समस्या हुने गर्दछ । सुत्यवति गाउँपालिका–५ का युवराज भण्डारी खेतमा रोपेका मकै कम्मर–कम्मर आउने भए । तर, वर्षा नभएका कारण बारीमा मल फालेर मात्रै बस्नु परेको थियो । अहिले तीन दिन परेको वर्षाको कारण मकै रोप्न थालिएको भण्डारीले बताउनुभयो । फागुनमा नभएपछि केही गुल्मीमा २२ हजार ४१८ हेक्टर क्षेत्रफलमा मकै खेती हुने गरेको छ । बर्से मकै २० हजार ५१३ र बसन्ते एक हजार ९०५ हेक्टर क्षेत्रफलमा लगाउने गरिएको छ । जिल्लामा बर्से मकै ७१ हजार २०५ मेट्रिक टन र बसन्ते मकै पाँच हजार ९६७ मेट्रिक टन उत्पादन हुने कृषि ज्ञान केन्द्र गुल्मीका बाली संरक्षण अधिकृत प्रकाश मरासिनीले जानकारी दिनुभयो । पछिल्लो समय किसानहरूले उन्नत जातको मकैलाई प्राथमिकता दिन थालेका छन् । गुल्मीमा सबैभन्दा बढी क्षेत्रफलमा मकै लगाउने वर्षाको समयमा हो । फागुनदेखि वैशाखसम्म लगाउने मकैलाई बर्खे मकै भनिन्छ । उन्नतर्फ अरुण–२, मनकामना–३ र देउती जातको मकै धेरै लगाइन्छ । यो जिल्लामै उत्पादन हुने मकै हो । करिब ७० प्रतिशत किसानले हाइब्रिड जात अर्थात् सिपी र जेके मकै धेरै लगाउने गरेको कृषि ज्ञान केन्द्रका बाली संरक्षण अधिकृत मरासिनीले बताउनुभयो । जसका कारण जिल्लाको रैथाने बाली हराएर जाने समस्या देखिएको छ । किसानले धेरै उत्पादन गर्ने उद्देश्यले हाइब्रिड मकै लगाउने गरेका छन् ।
गुन्जिए कालजयी गीत
नेपाली साङ्गीतिक क्षेत्रका नक्षत्र स्वरसाम्राज्ञी अरुणा लामा र तारादेवीप्रति श्रद्धाञ्जली व्यक्त गर्दै पोखरामा उहाँका कालजयी गीतले सभा हल गुञ्जायमान भयो ।
तालिमप्राप्त कुकुरद्वारा जाँच
भारतसँग सीमा जोडिएको मुख्य नाकामा तालिमप्राप्त कुकुर प्रयोग गरेर आकस्मिक जाँच अभियान सुरु गरिएको छ । कपिलवस्तुको कृष्णनगरमा पहिलो पटक तालिमप्राप्त कुकु
सर्वोच्चको आदेशको अटेरी
कालीकोटको पलाँता गाउँपालिकाले कानुनको अवज्ञासहित सर्वाेच्च अदालतको आदेशलाई लत्याएको पाइएको छ । गाउँपालिकाको केन्द्र विवादमा अदालतले पुरानै ठाउँबाट से
सिस्नो लगाएर मनाइने बिसुपर्व
बिसुपर्वका नामले मनाइने नयाँ वर्षको पहिलो दिनलाई भव्य बनाउन सुदूरपश्चिमेलीलाई चटारो भएको छ । बिसु मनाउन देशविदेश तथा घरबाहिर रहेकाहरू फर्केसँगै गाउँमा चहलपहल बढेको छ । बिसुपर्वलाई परिवारका सदस्य तथा आफन्तको जमघट, मिठोमसिनो खानपिन, देउडा खेलेर रमाइलो गर्दै विशेष रूपमा मनाइने गरिन्छ ।
वर्ष २०८१ मा सरकार: नीतिगत फड्को कार्यान्वयन आवश्यक
संविधान संशोधनको समेत एजेन्डा बनाएर संसद्का दुई ठुला दल नेपाली कांग्रेस र नेकपा (एमाले) ले सत्ता सहयात्रा गरेको नौ महिना पूरा भएको छ । स्थिर सरकारको राजनीतिक
मिथिला क्षेत्रमा जुडशीतल सुरु
नयाँ वर्ष–२०८२ को आगमनसँंगै मिथिला क्षेत्रमा जुडशीतल (सिरुवा) पर्वको पनि आगमन भएको छ । मिथिला संस्कृति अनुसार सांस्कृतिक कर्म गर्नेका लागि नयाँ वर्षको
बुढेसकालमा सिप सिक्दै आमा
चुलोचौकोमा सीमित पश्चिम बागलुङको निसीखोला र ढोरपाटनका महिला ऊनमार्फत आयआर्जनमा जोडिन थालेका छन् । बुढेसकालमा यहाँका आमाहरू सिप सिकेर आयआर्जनसँग जोडिने प्रयासमा रहेका छन् ।
बजेट अभावमा सडक निर्माण रोकियो
बजेट अभावका कारण गण्डकी प्रदेश सरकारद्वारा बहुवर्षीय ठेक्कामार्फत म्याग्दीमा सञ्चालित छ वटा सडक स्तरोन्नति योजना निर्माण रोकिएको छ ।
गणतन्त्रबारे निर्मम समीक्षा बहस
गणतन्त्रकालीन पुस्ता किन बोधो भयो ? किनभने यो पुस्तालाई गणतन्त्रका निम्ति कहीँकतै बहस गर्नु परेन । उसलाई त्यस विषयको पक्षका वाङ्मयहरू चाहिएनन्, तथ्यहरू जरुरी भएनन् । गणतन्त्र घोषणा भएपछि जन्मेको बच्चो पनि आज देशको नागरिक बनिसक्यो । उसलाई राजतन्त्र युगका कुरूपताको ज्ञान दिन तथा गणतान्त्रिक व्यवस्थाको सुन्दर पक्षका बारेमा दीक्षित गर्न कसैले आवश्यक ठानेन ।समय बदलिएको छ । हात हातमा कृत्रिम बौद्धिकता मुस्कुराइरहेछ । मान्छे सामाजिक सञ्जालमा दौडिरहेछ । दुनियाँ रिलमा नाचिरहेछ । औँलाहरू स्व्रिmनमा तलमाथि गरिरहेछन् । यसो बाहिरफेरो निस्कियो, करेसाबारीतिर छि¥यो, कुनै काममा अल्झियो भने बेग्लै कुरा नत्र सामाजिक सञ्जालमा घोप्टियो भने आशावादमा तुवाँलो लाग्छ, उदासीनताको पोखरीमा मान्छे चुर्लुम्म डुब्न पुग्छ । बिहान हुन्छ, दिउँसो हुन्छ, रात पर्छ, फेरि बिहान हुन्छ तर सामाजिक निराशालाई उत्साहमा बदल्न गाह्रो परिरहेछ । तपाईंले यो लेख पढिरहँदा पनि नयाँ नयाँ अफवाहहरू सामाजिक सञ्जालभित्र छिरिरहेछन् । हुँदा÷नहुँदा कुरामा आरोप÷प्रत्यारोप चलिरहेछ । एउटा पाखुरा सुर्किरहेछ, अर्को कुतर्कमा फुर्किरहेछ । त्यहाँ व्यवस्थाका कुरा पनि छन्, अवस्थाका कुरा पनि छन् । बेला बेलामा राजा फर्कने पर्चा पनि छ, हिन्दु राष्ट्रको चर्चा पनि देखिन्छ । उहिले यस्तो थियो भनेर इतिहासतिरै रुमलिएका पनि छन् मान्छेहरू । अहिले यस्तो छ भनेर वर्तमान खोतलिरहेका पनि छन् मान्छेहरू । तपाईं दिनभर हेर्नुहोस्, सकिँदै सकिँदैनन् समाचार । रातभर हेर्नुहोस्, नयाँ नयाँ थपिइरहेका छन् पोस्टहरू । प्रस्तोताहरू भ्युजवाला कन्टेन्ट खोजिरहेछन्, हामी तिनै कन्टेन्ट हेरेर सोचिरहेछौँ, “लौ बरबाद भयो ।” केही दिनयताको राजा फर्कने हल्लाले राजतन्त्र भोगेको पुस्ता चिन्तामा छ । त्यसका विरुद्ध सङ्घर्ष गर्दा भोग्नु परेका पीडा सम्झँदा त्यो पुस्ताको जिउ अहिले पनि सिरिङ्ङ हुन्छ । अत्यास लाग्दा दिनहरूको स्मृतिले तिनीहरूको मस्तिष्क रन्थनाइरहेछ । ‘... चोर, देश छोड्’ भन्दै हिजो जस्तै आज पनि सडकमा मानिसहरू नारा लगाइरहेका छन् तर कन्टेन्टमा आकाश जमिनको फरक देखिएको छ । तमासा हेर्न आफू कतै जानु पर्दैन, मोबाइलले घरमै एङ्गल मिलाइमिलाई देखाइदिन्छ । स्व्रिmनमा एउटा मान्छेले कारबाट टाउको ठड्याउँछ र मुस्कुराउँदै जुलुसलाई अभिवादन गर्छ । मान्छेको एक मनले भन्छ, “बागमतीमा कति पानी बगिसक्यो, अब कहाँ आउँछ राजतन्त्र ?” फेरि स्मृतिमा हिजोका भयानक दिनहरूको धमिलो देखिन्छ, सहिदका आकृतिहरू आँखैअगाडि सलबलाउँछन् । अर्को मनले भन्छ,“हँ, कतै फर्किइ पो हाल्छ कि त !”सडक, सदन, चोक, चौतारामा अहिले यो विषय चर्चामा छ । एकथरी मानिस सम्भावनामा पर्खाल ठड्याइरहेछन् । पाका पुराना तथा भर्भराउँदा नेताहरू, सेना र अदालत मात्र होइन उत्तरप्रदेशका योगी पनि तर्कमा तानिन्छन् । जे होस्, समाज अहिले पक्ष विपक्षमा बहस गरिरहेको छ । बहसको कुरो आउनासाथ मलाई चूडामणि सरको सम्झना आउँछ । बागलुङको कुरो हो त्यो । हामी डेरा गरेर एकै कोठामा बस्थ्यौँ, लहरेपिपल स्कुलमा सँगै पढाउँथ्यौँ । उहाँको गाउँमा दुई राजनीतिक पार्टीका बिचमा चर्को प्रतिस्पर्धा रहेछ । यस्तो प्रतिस्पर्धाले दुवै पक्षलाई भौतिक रूपमा मात्र होइन बौद्धिक रूपमा पनि सशक्त बनाएको रहेछ । बहसको वातावरणबाट हुर्केका हुनाले राजनीतिक सामाजिक विषयमा कुराकानी हुँदा चूडामणि सरले बलिया तर्कहरू अघि सार्नुहुन्थ्यो, लेनिन र माओका उद्धरणहरूले, गान्धी र बिपीका सन्दर्भले त्यसलाई पुष्टि गर्नुहुन्थ्यो । राजनीतिक बहसमा उहाँलाई हराउन सकिँदैनथ्यो । उहाँका तथ्य, तर्क र प्रस्तुति कलाका अघि हामी नतमस्तक हुन्थ्यौँ । अर्कातिर थियो हाम्रो गाउँ । हाम्रो गाउँमा भने कुरो अर्कै थियो । गाविसको युगमा हाम्रो वडा निर्विरोध हुन्थ्यो । अर्को राजनीतिक दलका हुँ भन्ने १०÷१५ परिवारलाई विद्युतीकरणका बेला पहिले बिजुली दिएर आफ्ना पक्षमा पारिसकिएको थियो । यति हुँदा पनि तीन÷चार जना बाहरू मान्नुभएन । हामी उम्मेदवारी पनि दिँदैनौँ अनि भोट हालिरहेको चिह्न पनि फेर्दैनौँ भन्ने उहाँहरूको धारणा थियो । यसो भएपछि गाउँ एकलौटी भएको थियो, लौरो उठाए पनि जितिन्थ्यो । हामीलाई आफ्नो अस्तित्व जोगाउन कसैसँग बहस गर्नु पर्दैनथ्यो । प्रतिस्पर्धीका विचारलाई खण्डन गर्न अध्ययन गर्ने, तथ्य खोज्ने र तर्क गर्ने कामै थिएन । त्यस्तो गाउँमा हुर्केको हुनाले म बोधो थिएँ, सङ्घर्षको रापतापमा हुर्केको हुनाले चूडामणि सर प्रखर हुनुहुन्थ्यो । परिस्थितिको ठोस विश्लेषण गर्न र बहसलाई जीवन्त बनाउन आफ्नै समाजले सिकाएको थियो उहाँलाई । विरोधीसँग निरन्तर गरिरहनुपर्ने सङ्घर्षले उहाँको व्यक्तित्वलाई निखारेको थियो । यी दुई दृष्टान्त सामाजिक परिस्थितिको प्रभाव व्यक्ति व्यक्तिमा कसरी पर्छ भन्ने बुझ्न पर्याप्त छन् । जहाँ सङ्कट हुन्छ, त्यहाँ त्यससँग जुध्ने कलाको विकास गरिँदो रहेछ । सामाजिक सङ्घर्ष जति घनीभूत छ, त्यसले त्यति नै बढी योग्य मानिस निर्माण गर्दो रहेछ । यस खालको बहस, चिन्तन र द्वन्द्वात्मक परिस्थितिले नै समाजलाई अग्रगतितिर धकेल्दो रहेछ । समस्या नै नआइपरेपछि समाधानको पालुवा कसरी पलाउँछ र ? अहिले हुँदै गरेको गणतन्त्र र राजतन्त्रको बहस यस अर्थमा सही छ । गणतन्त्रकालीन पुस्ता किन बोधो भयो ? किनभने यो पुस्तालाई गणतन्त्रका निम्ति कहीँकतै बहस गर्नु परेन । उसलाई त्यस विषयको पक्षका वाङ्मयहरू चाहिएनन्, तथ्यहरू जरुरी भएनन् । गणतन्त्र घोषणा भएपछि जन्मेको बच्चो पनि आज देशको नागरिक बनिसक्यो । उसलाई राजतन्त्र युगका कुरूपताको ज्ञान दिन तथा गणतान्त्रिक व्यवस्थाको सुन्दर पक्षबारे दीक्षित गर्न कसैले आवश्यक ठानेन । भुइाचालोको त्रासबाट भुइँमा ओर्लिएको मानिसले दिन बित्दै जाँदा त्रास बिर्से झैँ गणतन्त्रवालाले पनि त्यो राजतन्त्रात्मक अतीत बिर्संदै गए । कुनै बेला त्यो व्यवस्थाले फेरि टाउको उठाउन सक्छ भन्ने पत्यार उनीहरूलाई कहीँकतै लागेन । यस व्यवस्थामा देखिएका कसिङ्गर बढार्न कुचो समाउने जाँगर कसैलाई भएन । यो ई पुस्ताले १७ वर्षसम्म गणतान्त्रिक नेताका कुकर्म मात्र सुनिरह्यो, हेरिरह्यो । किशोरकिशोरीहरू स्व्रिmनको ‘सकियो’ ‘खत्तम भयो’ ‘बरबाद भयो’ भन्ने भाष्यले थिचिएर कुप्रा बनिरहे । हुँदा हुँदा अब किन राजा चाहियो भन्ने प्रश्नको जवाफमा ‘मैले राजतन्त्र देख्न पाइनँ नि त’ भन्ने उत्तरसमेत टिकटकमा आउन थाले ।अहिले सडकमा मानिसले ‘हाम्रो राजा हाम्रो देश...’ नारा लगाइरहेको सुन्दा म चूडामणि सरलाई सम्झिरहेको छु । बोधो बन्दै गएको समाज बौद्धिक बहसमा सव्रिmय बन्ने भयो भन्ने अभिलाषाले दिल खुस भएको छ । म देखिरहेको छु, मानिसहरू दुई व्यवस्थाको तुलनात्मक अध्ययनमा लागेका छन् । आआफ्ना तर्क पेस गरिरहेका छन् । तथ्यहरूलाई तालिकामा, अन्तरलाई स्तम्भचित्रमा देखाउन थालिएको छ । एक किसिमको खोजको हुटहुटी पैदा भएको छ, थाहाको खोजमा मानिस भिडिरहेछ । व्यवस्थाका विरोधीबाट वर्तमानका अनगन्ती कमजोरी, विसङ्गति, कुरूपता सञ्जालमा देख्न पाउनु खुसीको कुरा हो । तिनीहरूका केही तर्क असाध्यै चोटिला छन् तर केही तर्क काम चलाउ छन् र केही भने अझै उडन्ते नै छन् । तिनीहरूले धर्म निरपेक्षतासहितको यो समावेशी समानुपातिक गणतान्त्रिक व्यवस्थाका अँध्यारा पक्षहरू तथ्याङ्कसहित अगाडि ल्याऊन् । तिनीहरूले आन्दोलनको आँधीबेहरी सिर्जना गरून्, तिनले सकेछन् भने यो व्यवस्थालाई नै बदलेर राजतन्त्रात्मक व्यवस्था नै ल्याऊन् । अनि हुन्छ बहस । अनि हुन्छ विवाद, प्रतिवाद र सङ्घर्ष । अनि पो जन्मिन्छन् गाउँ गाउँमा चूडामणिहरू । बिनाबहस कसरी पुग्न सकिन्छ भरभराउँदो भविष्यतिर ? भलिबल जति जोडले भुइँमा थचारिन्छ, उति उफ्रेर माथि पुग्छ । व्यवस्थामाथिको सङ्कट जति गहिरिएर जान्छ, उन्नत व्यवस्था उत्ति चुलिएर आउँछ । बितेका समय इतिहासमा सुरक्षित हुन्छन्, सोही रूपमा वर्तमानमा आउन सक्दैनन् । अब राजतन्त्र आयो भने हिजोभन्दा खतरनाक स्वरूपमा आउनु पर्छ । नत्र दुई÷चार वर्षमा त्यो सकिन्छ र अर्को कुरा अब आएको त्यस्तो राजतन्त्र सकिँदा पनि हिजोभन्दा बढ्ता नामेट भएर सकिन्छ । के भएको हो कुन्नि, मेरो मन निरन्तर भनिरहेछ, व्यवस्थामा देखिन थालेको यो सङ्कट अझै गहिरिएर जाओस् ।अझ म त चाहन्छु, इतिहासको कालो पर्दाले समाजलाई ढपक्क ढाकोस् । निरङ्कुशताले हामीमाथि लाठी बर्साओस् । स्वतन्त्रताका पक्षमा बोल्नेको जिब्रो थुतियोस्, प्रगतिका पक्षमा लेख्नेको हात काटियोस्, शोषणका विरुद्धमा उभिनेको छातीमा गोली लागोस् । मानपदवीका लागि फेरि लेखियुन् स्तुति पद्यहरू । यति भइदियो भने बल्ल हुन थाल्ने छन् जीवन्त छलफलहरू । पुछ्न थाल्ने छन् मस्तिष्कमा लागेका माकुराका जाला । खुल्न थाल्ने छन् धमिरा लागेका पुस्तकालय । बोध हुने छ, गणतन्त्रवादीलाई आफूले गरेका अपराध । आत्मसात् हुने छ, सामाजिक सञ्जालका अभियन्तालाई, फेसबुकका टिप्पणीकार र युट्युबका कलाकारलाई आफ्नै उत्तेजनाको दीर्घकालीन प्रभाव । हामी गणतान्त्रिक भोजभतेरको मदहोस समयमा छौँ । यतिबेला एकातिर गणतन्त्रवादीको चर्को सङ्गीतको डिस्को पार्टी चलिरहेको छ, अर्कातिर जिम्दारी खोसिएका राजतन्त्रवादी र श्री हराएका पण्डापुजारी बेहोसीको रनाहामा नाचिरहेका छन् भस्मासुर नृत्य । देश ज्योति मगर र दुर्गेश थापाको राजनीतिक महोत्सवमा उफ्रिरहेको छ । मित्रराष्ट्र आतेसवाजीका लागि अधैर्य हुँदै छन् । त्यसैले अहिले अत्यावश्यक बनेको छ, अर्थपूर्ण बहस, जीवन्त छलफल, निर्मम समीक्षा र आत्मसमीक्षा । यो समय उत्तेजनाको होइन, हाम्रो धरातलीय यथार्थ अनुसारको अग्रगामी योजनाको हो, विवेकको हो । अहिले हामी यही कुरा गुमाइरहेका छौँ र यो गुम्दा धेरै कुरा गुमिसकेको हुने छ ।
सङ्घीयता कार्यान्वयनका चुनौती
शासन प्रव्रिmयामा प्रतिभावान्, सक्षम र योग्य एवं दक्ष व्यक्तिलाई समुचित भूमिका दिन, पेसा व्यवसायमा एवं वृत्तिविकासका अवसरमा त्यस्ता व्यक्तिप्रति गरिएका अन्याय र विभेद अन्त्य गर्न उठेका स्वर र मुखरित आवाज सम्बोधन गरी योग्यता प्रणाली स्थापित गर्न पनि सङ्घीयता ल्याउनु अपरिहार्य थियो ।सङ्घीयता संविधानवादी मान्यता हो । यो विधिको शासनमा आधारित लोकतान्त्रिक राज्य सञ्चालन प्रणाली मात्र नभई शक्ति सञ्चय, मातृभूमिको रक्षा, विकास तथा प्रवर्धन र पहिचानको बलियो आधार पनि हो । सङ्घीयता एक गहन र प्राविधिक विषय पनि भएकाले त्यसको स्वरूप तथा व्यवस्थापन र सञ्चालनलाई दिगो बनाउन सङ्घीय व्यवस्थापनका विविध आयामको गम्भीरतापूर्वक विश्लेषण, पूर्वअध्ययन र प्रभावको विश्लेषण गर्नु पर्छ । नेपालको सन्दर्भमा विदेशमा झैँ यो उपनिवेशवादबाट मुक्ति हुने स्वतन्त्रता प्राप्तिका लागि सङ्घर्षको पीडाभन्दा पनि बढी आफ्नै खालका भूवास्तविक मौलिक विशेषतायुक्त स्वरूपबाट संविधानवादमा आधारित भएर विकसित प्रणालीगत अवधारणा हो । नेपालमा विगतदेखि देखिँदै आएको क्षेत्रीय असन्तुलन, वर्गीय विभेद तथा सामाजिक उत्पीडन समाप्त गर्न भनी सङ्घीयतामा जाने संवैधानिक निर्णय लिइएको पाइन्छ । फलतः यसमा समावेशीकरण, लोकतान्त्रीकरण तथा सबै वर्ग एवं तप्का र क्षेत्रका जनताको पूर्ण सहभागिता सहमति एवं सहकार्यको आवश्यकतालाई सम्बोधन गर्ने राज्यसंयन्त्र अपेक्षा गरिएको छ । सङ्घीयता राज्यका विभिन्न स्वरूपमध्येका एक बहुतह सरकारको अवधारणा हो । सैद्धान्तिक रूपमा सङ्कथन गर्दा सङ्घका राज्यमा सङ्घीय संविधानबाटै तहगत सरकारको गठन, अधिकार क्षेत्र र जिम्मेवारीको बाँडफाँट सुनिश्चित गरिएको हुन्छ । सङ्घीयताविद् रोनाल्ड बाट्सका अनुसार परिपक्व सङ्घीयता भएका देशमा अमेरिका, स्विट्जरल्यान्ड, क्यानडा, अस्ट्रेलिया र जर्मनी पर्दछन् । सङ्घीयतामा अधिकतम जनतालाई सार्वभौम सत्ताको व्यापक प्रयोगमा सहभागी गराउन समुचित मौका मिल्छ । उदाहरणका लागि सङ्घीय एकाइहरूको जवाफदेहिता तुलनात्मक रूपमा केन्द्र वा सङ्घभन्दा आफ्नै क्षेत्र र आफ्नै जनप्रतिनिधिमूलक निकायप्रति रहने हुँदा स्वतन्त्र रूपमा काम गर्ने वातावरण बन्नुका साथै प्रतिस्पर्धात्मक रूपमा अन्तरसङ्घीय एकाइहरूबिच शासनको उत्तम अभ्यास गर्ने हौसला मिल्छ । सङ्घीयताको स्वरूपलाई स्पष्ट रूपमा भन्नुपर्दा “सङ्घीयता भनेको सहभागितामूलक, स्वायत्त, विधिसम्मत, नियन्त्रित र सन्तुलित एवं परिपूरक, अन्तरनिर्भर, समन्वयात्मक, सुशासनयुक्त, सव्रिmय र इमानदार शासन प्रणाली” हो । फलतः व्यावहारिक रूपान्तरण र सैद्धान्तिक आवश्यकता अनुरूप परिमार्जन गरी जनमुखी एवं जिम्मेवार, उत्तरदायी एवं कल्याणकारी राज्य प्रणालीमा शासनलाई रूपान्तरण गर्न सङ्घीयताले पर्याप्त अवसर दिन्छ । यसर्थ यो एउटा साझेदारी प्रणाली पनि हो । जहाँ सबै साझेदार समान रूपमा सहभागी, जिम्मेवार र फाइदाका हिस्सेदार अर्थात् लामग्राही हुन्छन् । सङ्घीयताको उद्देश्य सिद्धान्ततः सङ्घीयताको उद्देश्य अधिकार बाँडफाँटको ढाँचा निर्माण र कार्यान्वयनमा स्पष्टता र इमानदारीबाट छिटो प्रतिफल दिने तर धेरै तहका धेरै कर्ता र पद्धति एवं उपपद्धति एवं उपपद्धतिबिचको प्रतिस्पर्धा तथा नियन्त्रण र सन्तुलनको माध्यमबाट लोकतन्त्रको सुदृढीकरण हो । सङ्घीयता रोजाइको सन्दर्भ स्मरण गर्नु आवश्यक छ । राज्यको प्रणाली सङ्घात्मक वा एकात्मक के हुने ? भन्ने विषय आफँैमा साध्य होइन साधन मात्र हो । नेपालको विशिष्ट परिस्थितिमा तीव्र जनचाहना र बहुमत जनताका निर्वाचित जनप्रतिनिधिले संविधान सभाका दुई वटै कार्यकालमा राष्ट्रिय बजेटकोे राज्यकोषको व्यापक धनराशि खर्च भयो । जनताको व्यापक श्रमको लगानी गरी संविधान निर्माण प्रव्रिmयामा समर्थित विषय भएकै आधारमा पनि यसको सही अभ्यास नै नगरी सङ्घीयताबाट फर्किने कुरा व्यावहारिक हुँदैन । राजनीतिक स्थायित्वका हिसाबले बढी जोखिमपूर्ण हुने सम्भावना रहेको र यसले विकासका लागि पूर्वसर्तका रूपमा रहेको राजनीतिक स्थायित्वलाई प्रश्रय दिँदैन । प्रथमतः सङ्घीयताका समष्टिगत सार र उद्देश्यलाई राम्रोसँग पहिल्याई तिनको दृढताका साथ कार्यान्वयन गर्नु आजको आवश्यकता हो । यस सन्दर्भमा ती उद्देश्य र सारलाई केन्द्र भागमा राखी ती के थिए भन्ने विषयको पहिचान गर्नु आवश्यक छ । ती हुन् ः–क) उच्चतम नागरिक स्वतन्त्रता र वैयक्तिक मौलिक हकको प्रत्याभूति गर्ने ।ख) सामाजिक न्याय, समानतामुखी समाज व्यवस्था र लोककल्याणकारी राज्यको प्रवर्धन गर्ने । ग) प्रादेशिक तथा स्थानीय तहका जनप्रतिनिधिमूलक सरकारमार्फत व्यापक जनपरिचालन, अन्तरसरकार आपसी सहयोग र समन्वय, प्रतिस्पर्धा तथा सिर्जनशील विकास प्रयासबाट देशको शीघ्र विकास, जनताको आर्थिक, सामाजिक जीवनस्तरमा सुधार समृद्धिस्तरमा बढोत्तरी गर्ने ।घ) ठालु प्रजातन्त्रको ठाउँमा सार्वभौम सत्ताको प्रयोगमा आमजनताको व्यापक, समावेशी, वर्गीय, क्षेत्रीय, जातीय, लैङ्गिक आधारमा एवं व्रिmयाशील सहभागितासहितको लोकतान्त्रिक राज्य व्यवस्थाको प्रत्याभूति गर्ने ।ङ) आमजनताको स्वायत्त शासनको चाहनाको सम्बोधन, राज्यशक्ति र केन्द्रमा बोझिलो भएको मारित अधिकारको जनताका नजिकको राज्यका निकाय, स्थानीय तहमा पु¥याई, बाँडफाँट गरी नागरिकलाई अधिकार सम्पन्न बनाउन तथा राज्य सञ्चालनमा प्रत्यक्ष सहभागी गराउनु । च) सुशासन एवं जवाफदेही राज्यसंयन्त्रको संस्थागत विकास गर्न र समानुपातिक, क्षेत्रीय र स्थानीय विकासको मार्ग प्रशस्त गर्न एवं जनतालाई छिटोछरितो एवं प्रभावकारी रूपमा सार्वजनिक सेवा र सुविधा प्रदान गर्ने राज्यसंयन्त्रको खोजीका लागि सङ्घीयताको आवश्यकता बोध गरिएको हो । नेपालमा सङ्घीयताको उद्देश्य निर्धारण गर्दा साबिकको एकात्मक प्रणालीलाई आधिकारिक बाँडफाँट गरी सङ्घ, प्रदेश र स्थानीय तहलाई शासकीय अर्थात् सङ्घीय एकाइ मानी विकेन्द्रित उपागममा अगाडि बढाउन खोजिएको पाइन्छ । यसै सन्दर्भमा संविधानमा, राज्यको पुनः संरचना र राज्यशक्तिको बाँडफाँट समिति २०६६ ले एकात्मक राज्य प्रणालीलाई सङ्घात्मक बनाउनुपर्ने कारण पहिचान गरेको छ । सङ्घीय व्यवस्था ल्याउनुपर्ने कारणक) नेपालको विविधता ः उदाहरणका लागि ः– भाषिक, जातीय, सामुदायिक, धार्मिक, सांस्कृतिक, भौगोलिक, क्षेत्रीय र लैङ्गिक बहुलतालाई लिन सकिन्छ । उल्लिखित कुरालाई अझ यसरी व्याख्या गर्न सकिन्छ ः–नेपाली समाजको बहुलतालाई अवलोकन गर्दा उद्गमका हिसाबले आर्य, मङ्गोल, आस्ट्रिक र द्रविड, नस्ल समुदायको बसोबास क्षेत्रका रूपमा नेपाल रहेको छ । यहाँ १२५ भन्दा बढी जातजातिको अवस्थिति छ । भाषागत रूपमा भोटबर्मेली, भारोपेली, आस्ट्रिक र द्रविड गरी चार भाषा परिवारका १२३ भन्दा बढी भाषाभाषी समुदायको बसोबास छ । धार्मिक आधारमा भन्नुपर्दा हिन्दु, बौद्ध, इस्लाम, किराँत, जैन, सिख प्रभृति विविधतायुक्त धर्म मान्ने जनताको उपस्थिति छ र सोही अनुसारको सांस्कृतिक रीतिरिवाज, प्रचलन, प्रथा, वेशभूषा, रहनसहन, संस्कार, पुष्पित र पल्लवित भएका छन् । भौगोलिक रूपमा पर्यवेक्षण गर्दा तराई, पहाड, हिमाल, उपत्यका, दुन, बहुविध आदि भौगोलिक संरचना र तिनको सङ्गम अभेद्य रूपमा रहेका छन् । नदी प्रवाह, जलप्रणाली हेर्दा नेपाल मेची, कोशी, गण्डकी, राप्ती, कर्णाली र सेती, महाकाली प्रवाह क्षेत्रका रूपमा समेत सजिएको छ । नेपालको यही बहुविध विशिष्टतालाई सम्बोधन गर्नु आजको वास्तविक यथार्थ हो । अतः नेपाल सङ्घीयतामा जानुका पछाडि मूलतः हालसम्मका राजनीतिक सहमति र संवैधानिक व्यवस्थाले स्वीकार गरेको विद्यमान वर्गीय, क्षेत्रीय, लैङ्गिक, भाषिक एवं जातीय पहिचान र जातीय विभेद, योग्यता र क्षमताको अधिकतम उपयोग र सम्मान गर्न र नेपाली समाजको बहुलतालाई राष्ट्रिय हितमा सम्बोधन र समाधान गर्नु रहेको छ । नागरिकलाई सशक्त बनाउँदै प्रभावकारी सेवा प्रवाहमार्फत समृद्धिस्तरमा अभिवृद्धि गर्नु र राज्यमा समावेशी प्रतिनिधित्वका साथै समतामूलक समाज निर्माण गर्नु रहेको छ । ख) शक्ति विकेन्द्रीकरण गर्न नचाहने विगतको शासकीय मानसिकतानेपालको शासकीय प्रणालीमा केन्द्रीकृत मानसिकता हाबी भएको छ । वर्तमान नेपालसमेत विश्वका २८ देश सङ्घीय प्रणालीमा गए पनि हामी सङ्घीय प्रणालीको संरचना निर्माणको व्रmममा छौँ । यस कारण सरकार–सरकारबिचको शक्ति सन्तुलन र अधिकार र स्रोतको बाँडफाँटलाई कसरी व्यवस्थित गर्ने ? केन्द्र बलियो हुँदा के परिणाम देखिन सक्छ ? विभेद र असन्तुलनको अन्त्य कसरी गर्ने ? र देशको अखण्डतालाई कसरी जोगाउने ? आदि प्रश्नको जवाफ खोज्नु पर्छ । एउटा राज्यको आदर्श जनसङ्ख्या कति हुने ?भौगोलिक क्षेत्रको सीमाङ्कन तथा तल्लो तहका सरकारको जनताप्रतिको र माथिल्लो सरकारप्रतिको दायित्व के हुने ? काम दिँदा तलबाट दिँदै ल्याई क्षमताका आधारमा माथि ल्याउने कि ? माथिको अधिकार छुट्याई बाँकी तल दिने ? भन्ने प्रश्नको निक्र्योल अन्तर्राष्ट्रिय अनुभव र हाम्रो विशेष अवस्थालाई ध्यानमा राखेर गर्नु पर्छ । विकेन्द्रीकरण सङ्घीयताको प्रभावकारी कार्यान्वयनका लागि एउटा उपपद्धति हो । यसर्थ अधिकारको बाँडफाँटको समुचित संयन्त्र सेवाग्राहीको नजिकको सरकारको जिम्मेवारी, दक्षता र प्रभावकारिता व्यवस्थापन क्षमता, हालमा केन्द्रीकृत कार्यको पहिचान र तिनको समुचित निक्षेपण, आर्थिक जिम्मेवारी र साधन वा राजस्व कार्यको पहिचान र तिनको समुचित निक्षेपणयुक्त आर्थिक जिम्मेवारी र साधन वा राजस्व जिम्मेवारीका लागि सन्तुलित प्रशासनिक संयन्त्र र प्रयोग (राजस्व बाँडफाँट र अनुदान प्रणाली), अन्तरसरकारबिच (ठाडो र तेस्रो) असन्तुलनको समाप्ति र साधनको न्यायिक वितरणसम्बन्धी व्यवस्थापनलाई सम्बोधन गर्न सकिएमा मात्र सङ्घीयता दिगो हुने छ । ग) राज्यसँग सबै क्षेत्रमा जनताको अपनत्व र स्वामित्व तथा सामीप्य स्थापित गर्नुपर्ने कारण सङ्घीयताको आवश्यकताबोध गरिएको हो । घ) प्रतिनिधित्व र सहभागिता वृद्धिका निम्ति कमजोर राज्य व्यवस्थालाई सुदृढ बनाउन संविधानले परिकल्पना गरेको लोककल्याणकारी समावेशी राज्य निर्माण गर्न र जनताको व्यापक सहभागिता आवश्यकता बोध गरिएको हो । जसका लागि राज्यलाई असफल हुनबाट जोगाउन समृद्ध अर्थतन्त्र निर्माणका लागि सुदृढ एवं सफल राज्यसंयन्त्रको अपेक्षा गरिएको हो । ङ) समानताको पक्षमा एवं केन्द्रीकृत सामन्त राज्यबाट भएको सामाजिक, आर्थिक, राजनीतिक, भाषिक, सांस्कृतिक विभेद र शोषणविरुद्ध उठेको मधेश आन्दोलनको (२०६३) मूल एजेन्डा सङ्घीयता नै हो ।च) समाजको लोकतान्त्रीकरण गर्दै समतामूलक, समावेशी लोकतन्त्रको खोजी हुनु पनि सङ्घीयता ल्याउनुपर्ने कारण हो । छ) एकात्मक राज्यले सम्बोधन गर्न नसकेको विषयलाई सम्बोधन गर्न पनि सङ्घीयता आवश्यक भएको हो ।ज) जनतामा बढ्दै गएको जातीय, भाषिक र सांस्कृतिक पहिचानको माग पूरा गर्न सङ्घीयता ल्याउनुपर्ने कारण रहेको छ ।झ) नागरिकमा उठेको समान अधिकारको माग, आर्थिक अवसरमा समान पहुँच, न्यायको मागको सम्बोधन र समाधानका लागि सङ्घीय व्यवस्थाको सूत्रपात भएको हो । ञ) शासन प्रव्रिmयामा प्रतिभावान्, सक्षम र योग्य एवं दक्ष व्यक्तिलाई समुचित भूमिका दिन, पेसा व्यवसायमा एवं वृत्तिविकासका अवसरमा त्यस्ता व्यक्तिप्रति गरिएका अन्याय र विभेद अन्त्य गर्न उठेका स्वर र मुखरित आवाज सम्बोधन गरी योग्यता प्रणाली स्थापित गर्न पनि सङ्घीयता ल्याउनु अपरिहार्य थियो । ट) राज्यबाट प्रदान गरिने सेवा सुविधामा न्यायोचित वितरण गर्न र विकास निर्माणको प्रतिफलको निष्पक्ष एवं समुचित मूल्याङ्कन गरी हिस्सेदारी स्थापित गर्न पनि सङ्घीय व्यवस्था वा प्रणालीको आवश्यकता बोध भएको हो ।
नयाँ वर्षको नयाँ यात्रा
अघिल्लो वर्षको समीक्षा गर्दै नयाँ वर्षमा उज्ज्वल भविष्यको परिकल्पना गरिन्छ । त्यसैले नयाँ वर्षको नयाँ यात्रा उपलब्धिमूलक बनाउनु पर्छ ।हिमालमा गयो जाडो, लोक सानन्द देखियो ।उदायो रसिलो राम्रो ऋतुराज वसन्त यो ।।कविशिरोमणि लेखनाथ पौड्यालको ऋतुविचार खण्डकाव्यको माथि उल्लिखित पङ्क्तिमा उल्लेख गरिए जस्तै जाडोमा कठ्याङ्ग्रिएको तन, मन ऋतुराज वसन्तका फूलहरूसँगै उल्लासित बन्न थालेका छन् । वनबगैँचाको सुन्दरताले प्रकृतिमा नवीन रौनक छाएको छ । कोइलीको कुहुकुहु र काफल पाक्यो चराको गुञ्जनले वातावरण आनन्दमय बनाएको छ । जडताले जकडिएको जीवन एक पटक फेरि जाँगरको स्वतन्त्रतामा चङ्गा जसरी उड्न थालेको छ । आजदेखि आरम्भ भएको नयाँ वर्षको आगमनले यस अवसरमा विशेष महŒव राख्छ ।प्रकृतिमा आएको यस्तो परिवर्तनसँगै घर, कार्यालयका भित्ता र टेबलमा आजैदेखि नयाँ वर्षको पात्रो फेरिएको छ । नयाँ वर्षको दिन आपसमा सद्भाव आदानप्रदान गर्ने, शुभकामना लिनेदिने, साथीभाइ, इष्टमित्र भेटघाट गर्ने, विभिन्न कार्यव्रmम आयोजना गर्ने, मठमन्दिरमा गई पूजाआजा गर्ने तथा मिठा परिकार बनाएर हर्षोल्लासका साथ मनाउने नेपालीको चलन रहिआएको छ । नेपाल मात्र होइन, विश्वभर छरिएर रहेका नेपालीले यसै गरी एकआपसमा शुभकामना साटासाट गरेर नयाँ वर्ष मनाउँदै छन् । साथीभाइ, इष्टमित्रबिच आपसमा शुभकामना आदानप्रदान कार्यव्रmम जारी छ । सामाजिक सञ्जालका भित्ता नयाँ वर्षको शुभकामनाले भरिएका छन् । नयाँ वर्ष भन्नासाथ हामीमा स्वाभाविक रूपमा खुसी र उमङ्गको सञ्चार भइहाल्छ । अझ केटाकेटी त कति दिन पहिलादेखि औँला भाँचेर दिनगन्ती गर्दै नयाँ वर्षको पर्खाइमा रहेका हुन्छन् । खास गरी युवापुस्ताले नयाँ वर्षमा नयाँ उत्साह, नयाँ उमङ्ग, नयाँ जोस र नयाँ जाँगरका साथ सुन्दर भविष्यको कल्पना गरेका हुन्छन् । हुन त नयाँ वर्ष भनेको मानिसको जीवनमा रातपछिको बिहानी जस्तै हो । त्यस अर्थमा एउटा वर्ष सकिएर अर्को वर्षको थालनी हुनुलाई स्वाभाविक रूपमा लिनु पर्छ । वर्ष २०८१ ले हामीबाट बिदा लिएको सन्दर्भमा आजको दिन भनेको वर्षभरि भएगरेका कामको समीक्षा गर्ने दिन हो । यसरी अघिल्लो वर्षको समीक्षा गर्दै नयाँ योजनाको खाका कोर्ने दिन पनि हो । वर्षभरि के कस्ता काम ग¥यौँ ? कति सफल भयौँ, कति असफल भयौँ ? के कस्ता चुनौती आइलागे ? ती चुनौती पार गर्न के कस्तो पहल ग¥यौँ ? थप सफलता हात पार्न के गर्नुपथ्र्यो ? लगायतका विषयमा गम्भीर ढङ्गबाट मनन, समीक्षा गर्नु पर्छ । यस्तो समीक्षाले विगतबाट पाठ सिक्दै वर्तमान राम्रो बनाउन मद्दत गर्छ । वर्तमान राम्रो हुनासाथ त्यसका आधारमा भविष्य राम्रो हुने छ भन्ने अनुमान लगाउन सकिन्छ । त्यस अर्थमा आजको दिन भनेको भविष्यको योजना बनाउने र ती योजना पूरा गर्न प्रतिबद्धता जनाउने दिन पनि हो । नयाँ वर्षबाट हरेकले नवीनतम उमङ्गको अपेक्षा गरेका हुन्छन् । यस्तो अपेक्षा गर्दै गर्दा त्यस अनुसार व्यवहार परिवर्तन गरी आफूलाई सुधार्न सकेनौँ भने भित्तामा टाँसिएको पात्रो फेरिनुबाहेक नयाँ वर्षको अरू कुनै विशेष उपलब्धि हुन सक्दैन । हुन त नयाँ वर्षको दिनमा धेरै मानिसले आजदेखि म यो काम गर्छु, यो काम गर्दिनँ भनेर सूची नै तयार गरी परिवारका सदस्य र साथीभाइबिच प्रतिबद्धता पनि गर्ने गर्छन् । हो, नयाँ वर्ष भनेको हिजोका नराम्रा आदत र प्रवृत्ति छाडेर असल काम गर्न प्रतिबद्धता जनाउने दिन पनि हो । यसै गरी सकारात्मक सोचको विकास गर्दै जाँदा त्यसले हरेक मानिसलाई जीवन र जगत्का बारेमा बुझ्न मद्दत गर्छ । नयाँ वर्षको दिनमा गरिएका प्रतिबद्धता एक महिना नबित्दै भुल्ने बानी आमनेपालीमा छ । भनिन्छ, बुद्धिमान् मानिसले बितेको समयमा गर्न नसकेका कामका बारेमा चिन्ता गर्नुभन्दा त्यसबाट सिकेर भविष्य कसरी उज्ज्वल र उपलब्धिमूलक बनाउन सकिन्छ भनेर चिन्तन गर्ने गर्छन् । हुन पनि बितेको समयका बारेमा चिन्तन गरेर बस्नु भनेको समय खेर फाल्नु मात्र हो । त्यसकारण नयाँ वर्ष मनाउँदै गर्दाको खुसियाली त्यतिबेला सार्थक हुन जान्छ, जतिबेला हिजोका दिनमा जानेर वा नजानेर भएका वा गरिएका गल्ती आज दोहोरिन पाउँदैनन् । अघिल्लो वर्षको समीक्षा गर्दै गर्दा हरेक व्यक्ति भविष्यप्रति आशावादी हुनै पर्छ । किनभने सुन्दर भविष्य निर्माणका लागि हरेकले असल कर्म गर्नुपर्ने हुन्छ । धेरैले आफ्नो कार्ययोजना, कार्यान्वयनको खाका र त्यो खाका पूरा गर्ने सपना बुनेका हुन्छन् । यति मात्रै होइन, नयाँ वर्षमा एकले अर्कोलाई ती सपना पूरा होस् भन्ने कामनासमेत गर्ने गरिन्छ । अरूले त कामना गर्ने मात्र हो, त्यसलाई कार्यान्वयन गर्न व्यक्ति स्वयं व्रिmयाशील हुनु पर्छ । नयाँ वर्ष र राजनीति नेपालमा राजनीतिक स्थायित्व नहुँदा समाजका हरेक विषय राजनीतिसँग जोडिएर आउने गरेका छन् । कतिसम्म भने हामीले नयाँ वर्षको शुभकामना आदानप्रदान गरिरहँदासमेत त्यसमा राजनीतिक चिन्ता र चासो मिसिने गरेको छ । हरेक जाति, वर्ग, क्षेत्र, पेसा र व्यवसायमा आबद्ध सदस्यका आआफ्ना समस्या छन्; जसको हल राजनीतिक नेतृत्वको सार्थक पहलबिना हुन सक्दैन । उदाहरणका लागि देशभरका शिक्षक राजनीतिक नेतृत्वमाथि आफ्ना पेसागत मुद्दा सम्बोधन गर्न दबाब दिने उद्देश्यले पछिल्लो दुई सातादेखि राजधानीको सडकमा आन्दोलनरत छन् । राजनीतिक दलको नेतृत्वले तिनका पेसागत मुद्दा सम्बोधन गर्न पहल नगरेसम्म यो समस्या हल हुन सक्दैन । सत्ताबाहिर एउटा कुरा गर्ने राजनीतिक नेतृत्वले सत्तामा पुगेपछि बोली र व्यवहार फेर्ने गरेको छ । राजनीतिक दलका नेताको व्यवहार र कार्यशैलीका कारण यतिबेला आमनागरिकमा असन्तुष्टि चुलिएको छ । पारिवारिक जमघट, चियाचौतारी, भोजभतेर, सभासम्मेलन जस्ता जुनसुकै जमघटमा पनि नागरिकले दिक्दारी र हैरानीका कुरा सुनाउने गरेका छन् । ससाना कामका लागि सरकारी कार्यालय जाँदा त्यहाँका अधिकारीले अनावश्यक दुःख र झन्झट दिने गरेको उनीहरूको गुनासो सुनिन्छ । यसरी हैरानी भएका नागरिकका मुखबाट सुनिन्छ– नेताहरूको कार्यशैलीका कारण देश बिग्रियो, बर्बाद भयो । कहीँ कसैका मुखबाट आसलाग्दो कुरा बिरलै सुन्न पाइन्छ । यस्ता निराश कुरा सुन्दा खास गरी युवापुस्ता अब यहाँ बसेर केही पनि हुँदैन भन्ने निष्कर्षका साथ अध्ययन वा रोजगारीका नाममा विदेश पलायन हुने व्रmम बढ्दो छ । हरेक दिन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट बाहिरिँदै गरेको युवाको भिडबाट पनि यसको पुष्टि हुन्छ । यो भनेको राजनीतिक दल र तिनका नेताप्रतिको अविश्वास हो । तिनीहरूमाथिको भरोसा टुट्दै गएको बलियो प्रमाण हो । राजनीतिक दलका नेताहरू खास गरी सत्ताउन्मादमा रहेका बेला यो वास्तविकता आत्मसात् गर्न तयार हुँदैनन्, स्विकार्न तयार हुँदैनन् मात्र होइन; यस्ता कुरा सुन्नसमेत तयार हँुदैनन् । किनभने उनीहरू कर्णप्रिय कुरा गर्ने व्यक्तिका घेराबन्दीमा रमाएका हुन्छन्; जुन घेराबन्दीमा आलोचना भन्ने शब्दै हुँदैन । नागरिक तहमा बढेको यो हदको निराशालाई चिरेर आशामा बदल्ने काम खास गरी दलका नेताहरूकै हो । उनीहरूकै कमजोरीका कारण यी र यस्ता समस्या उत्पन्न भएका हुन् भने त्यसको समाधानका लागि उनीहरूले नै अग्रसरता लिनु पर्छ । किनभने परिवर्तित समयको गतिलाई आत्मसात् गर्न सके सकेनन् भने राजनीतिक नेतृत्वको सान्दर्भिकता र औचित्य समाप्त हुने छ । त्यतिबेला परिस्थिति यस्तो बिन्दुमा पुगिसकेको हुन्छ कि सुधार गर्ने होइन, पश्चात्ताप गरेर बस्नुको विकल्प हँुदैन । हाम्रो यो समस्या बाहिरबाट आएर कसैले हल गरिदेला कि भनेर अरूको मुख ताकेर बस्नु भनेको परनिर्भरतासिवाय अरू केही हुनै सक्दैन । त्यसकारण त्यो अवस्था आउन नदिन खास गरी राजनीतिक नेतृत्व बढी नै जिम्मेवार हुनु पर्छ । नयाँ वर्षले दलका नेताहरूलाई सद्बुद्धि देओस् ।
राजतन्त्रको असान्दर्भिक बहस
पञ्चायतमा बसेर मोजमस्ती गरेकाहरूले नै राजा भन्ने गरेका छन् । के नेपाल अहिले आएर गरिब राष्ट्रमा दर्ज भएको हो ? के नेपाल अहिले आएर विदेशी ऋणमा परेको हो ? जुन बेला राजतन्त्र थियो, त्यही समयमा नेपाल विश्वको गरिब राष्ट्रमा दर्ज थियो । विसं २०२६ सालतिरै हरेक नेपालीको टाउकोमा हजारौँ रुपियाँ ऋण थियो ।नेपालमा २०्६५ सालबाट मात्र राजतन्त्र सामाप्त भयो । २०४७ सालबाट दलको प्रतिबन्ध हटेर राजतन्त्रात्मक बहुदलीय व्यवस्था कायम भयो । २०४७ देखि २०५१ सालसम्म दलहरूले राजतन्त्रको साङ्गठनिक संरचना हल्लाउनै सकेनन् किनकि दलहरू आलाकाँचा थिए । पूरै कर्मचारीतन्त्र सेना, प्रहरी र निजामती राजतन्त्रको प्रभावमा थियो । यत्तिकैमा नेपालमा २०४७ को व्यवस्था वा संविधानविरुद्ध नेकपा (माओवादी) ले २०५२ सालमा सशस्त्र सङ्घर्ष घोषणा ग¥यो । राजा र दलहरू मिलेर सशस्त्र सङ्घर्षविरुद्ध लाग्नुपर्ने अवस्था उत्पन्न भयो । १० वर्ष त यसरी देशका सबै शक्तिले सशस्त्र सङ्घर्षकै सेरोफेरोमा बिताए । विसं २०६५ बाट देशमा राजा रहेनन्, गणतन्त्र आयो । राजतन्त्रका सबै संरचना समाप्त पारेर संविधान सभाबाट संविधान जारी गर्नुपर्ने परिस्थिति आयो । यो कार्य गर्न आठ वर्ष लाग्यो । यसको अर्थ दलहरूले देश र जनताका लागि उन्नति गर्ने र विकास गर्ने समय लगभग १८ वर्ष राजतन्त्रको शासन र तत्कालीन व्यवस्था बदल्नकै लागि खर्च भयो । २०१७ सालदेखि २०६३ सम्मको राजतन्त्र ढाल्न देशको सबै जनशक्ति खर्च भयो । २०७२ मा नेपालको संविधान जारी भएपछि संविधान अनुरूपको संरचना तयार गर्न तीन तहको आमनिर्वाचन गर्न र त्यस अनुरूप नेपाल कानुन बनाउनुपर्ने भयो । यसको मतलब मुलुकले प्राप्त गर्ने आयस्रोत र ध्यान यही काममा खर्चिनुपर्ने बाध्यात्मक अवस्था थियो । सबै जनधनको खर्च राजतन्त्रका कारण भयो । राजतन्त्र नै मुलुकको बर्बादीको कारण थियो । नेपालका सबै उत्पादनका साधन र आयस्रोत राजामाथि तैनाथ थियो । यो तैनाथीको बन्दोबस्त अहिलेको राप्रपाका नेता वा उनका वंशले गर्थे । भारतमा र चीनमा राजतन्त्र उन्मूलन भयो । त्यसपछि विकास पनि तीव्र गतिमा हुन थाल्यो । नेपालमा राजतन्त्र २०६५ सालमा मात्र उन्मूलन भयो । यसका अवशेष समाप्त पार्न संविधान जारी गरी सो अनुरूपको राज्यसंयन्त्र तयार गर्नुपर्दा र सो संयन्त्रले गति लिन आवश्यक कानुन र निकाय बनाउँदा राज्यको ध्यान र शक्ति त्यसैमा केन्द्रित भयो । २०७९ पछिको निर्वाचनबाट मात्र देश विकासले गति लिनुपर्ने अवस्था थियो । २०६५ मा हटेका राजा र उनका मतियारले २०८१ मै देशले विकास गर्न सकेन, अब राजा अगाडि बढ्नुपर्ने अवस्था आयो भनेर अराजक गतिविधि गर्न थालेका छन् । एउटा तन्त्र फालेर अर्को तन्त्र स्थापना र सञ्चालन गर्न केही वर्ष लाग्नु सामान्य र स्वाभाविक हो । मुलुक समृद्ध र विकासको यात्रामा अल्मलिएको छ । राजतन्त्रको जर्जर दमनबाट मुलुक गरिबी र विदेशी ऋणबाट मुक्त हुन सकेन । फलस्वरूप रोजगारी पर्याप्त भएन । नतिजा देशका युवा विदेश जान बाध्य भए । यसैलाई व्यवस्थाका विरोधीले विरोध गर्ने निहुँ बनाए । २०७२ सालपछि २०७४ मा यो संविधान अनुरूप पहिलो पटक संसद् र प्रदेश सभाको चुनाव भयो । यसपछि गणतन्त्र यथार्थमा सुरु भयो । गणतन्त्रले काम गर्न थालेको सात वर्ष भयो । यसमा पनि कानुन राजतन्त्रको थियो । त्यसलाई बदल्न करिब दुई वर्ष लाग्यो । यसको अर्थ पाँच वर्ष भयो गणतन्त्र सव्रिmय भएको । २०६५ देखि २०७५ सम्म त गणतन्त्र पनि यो संविधानबमोजिम स्थापना नभएको अवस्था थियो । राजतन्त्रका पक्षधर २०४७ देखि नै दल प्रतिबन्ध हटेकाले दोष सबै दललाई लगाउन थालेका छन् । गणतन्त्र नआउँदासम्म राजतन्त्र नै कायम थियो । व्यवस्थापिका, कार्यपालिका, न्यायपालिका सबै अङ्गको प्रमुख राजा नै थिए । सेनाका प्रमुख राजा नै थिए । नेपाल सरकार नै थिएन । राजाको प्रशस्ती नै राष्ट्रिय गान थियो । यसलाई भत्काउन सशस्त्र सङ्घर्ष भएको थियो । यसैको जगमा २०६२÷६३ को जनआन्दोलन भएको थियो । गणतन्त्र सव्रिmय भएको छ वर्ष मात्र भएको छ । यो छ वर्षमा भएको परिवर्तन युवापुस्ताले देखेको छ । युवापुस्तालाई के लागेको छ भने ब्रिटेन र जापानमा राजा छन् अनि देश पनि विकास भएको छ । नेपालमा राजा हटाएको हुनाले देश विकास हुन सकेन कि ? यसको जवाफ छ– बास्तवमा राजा हटेपछि मात्र देशमा विकास हुन थालेको हो । त्यसअगाडि त देश हैन राजाको हैसियत कसरी अगाडि बढाउने भन्ने मात्र थियो । जापान र ब्रिटेनमा राजतन्त्र छैन, राजा मात्र छ । नेपालमा विगतमा खाई पल्केकाहरू राजतन्त्र नै चाहन्छन् । केही दल राजा राख्न चाहन्छन् । सबै जसो दल राजा र राजतन्त्र चाहँदैनन् । स्वयं विगतका राजा भने राजतन्त्र नै चाहन्छन् । यही त्रिसङ्गमको बहस चलिरहेको छ– राजा, राजतन्त्र र गणतन्त्र । बहस गर्न धेरै मानिस आवश्यक पर्दैन, एक जनाले गरे पनि हुन्छ । बहसको कुरा कायम गर्न भने देश नै बहुमतमा जानु पर्छ । अहिले त्यो राजा र राजतन्त्रको बहस गर्ने र बहुमत लिने अवस्था, परिस्थिति देखिँदैन । यसमा कोही भ्रममा पर्न हँुदैन । कांग्रेसको सिद्धान्त पनि राजतन्त्र हैन । राजा पनि हैन । ऊ त डेमोव्रmेसीको पक्षधर हो । बिपी र मदन भण्डारीले त्यो बेलाको परिस्थितिको कुरा गरेका हुन् । आजको परिस्थितिमा उनीहरूले पनि यो भन्नुहुन्नथ्यो भन्ने सोझै अनुमान गर्न सकिन्छ । राजतन्त्र कुनै वाद हैन । कांग्रेस पनि राजातन्त्र वा राजावाद मान्दैन । ऊ राजावादी हो भने चीन र भारतमा पनि राजा चाहियो भनिन्थ्यो होला नि ? नेपालमा पञ्चायती निरङ्कुशतन्त्रमा बिपीले भनेको कुरा सिद्धान्तको होइन, परिस्थितिको हो । राजतन्त्र भएको बेलामा मदन भण्डारीले राजासहितको बहुदलीय जनवाद भनेको कुरा अहिले सान्दर्भिक हँुदैन । तसर्थ नेपालमा निर्दलीय पञ्चायती व्यवस्थाको पक्षमा लाग्ने र नेपालको निरङ्कुश राजतन्त्रबारे अञ्जान भएको व्यक्तिबाहेक कुनै पनि दल राजा–राजतन्त्रको पक्षमा छैनन् । अब कुनै पनि दलमा राजाका बारेमा जिज्ञासा राख्ने वा दलको नेतृत्वसँग ईष्र्या भएका वा नेतासँग बदलाको भावना लिन बाध्य भएकाहरूले राजा देखाउने र त्यता लागेको प्रचार गर्ने गरेका देखिन्छन् । एउटै व्यक्ति कांग्रेस कम्युनिस्टमा सदस्य र विभिन्न पदमा छन् । नेता बनेर मोलतोल गर्दै पदमा बसेकाहरू नै अहिले राजा र राजतन्त्रको पक्षमा देखा परेका छन् । पञ्चायतमा बसेर मोजमस्ती गरेकाहरूले नै राजा भन्ने गरेका छन् । के नेपाल अहिले आएर गरिब राष्ट्रमा दर्ज भएको हो ? के नेपाल अहिले आएर विदेशी ऋणमा परेको हो ? जुन बेला राजतन्त्र थियो, त्यही समयमा नेपाल विश्वको गरिब राष्ट्रमा दर्ज थियो । विसं २०२६ तिरै हरेक नेपालीको टाउकोमा हजारौँ रुपियाँ ऋण थियो । नेपालका सबै आयस्रोत हुने संस्थामा राजपरिवारबाटै प्रमुख हुन्थे । नेपालका सबै सरकारी उद्योगमा राजपरिवारकै हालीमुहाली हुन्थ्यो । नेपालमा राजपरिवार वा उसका सहयोगीबाहेककाले वैदेशिक व्यापार वा उद्योग गर्न पाउँदैनथे । नेपालमा विदेशी सहयोगमा खुलेका उद्योगको आम्दानीमा पनि राजपरिवारको हालीमुहाली हुन्थ्यो । राजपरिवारको सबै पारिवारिक खर्च राज्य कोषबाटै बेहोरिन्थ्यो । राजपरिवार ठुलो सङ्ख्यामा हुन्थे । मावलीपट्टि माइतीपट्टि, दिदीबहिनी, ज्वाइँ, जेठानका विभिन्न दरसन्तान आदि आदि सबै राज्यकोषमै निर्भर हुन्थे । यतिले नपुगेर अवैध व्यापार पनि यिनै गर्थे । यसैले गर्दा सबै विदेशी सहयोगमा खुलेका उद्योग धराशायी हुन पुगे । निजीकरण गर्ने नीति राजतन्त्रमै भयो । नेपाल अरब बैङ्क २०४२ सालमै राजतन्त्रमा खुल्यो । आर्थिक उदारीकरण कम्पनी ऐनले सुरु गरेको थियो । त्यसबेला सरकारी कम्पनी करोडौँकरोड घाटामा थिए । अहिलेको भाउमा त्यो रकम अर्बौंको हुन्छ । यसरी राजतन्त्रकालमै उद्योग निजीकरण भयो । गणतन्त्रमा उद्योग निजीकरण भएको छैन । यो सबै बेलिविस्तार अहिलेको युवापुस्तामा पु¥याउन जरुरी छ ।
सुनको मूल्यमा उछालको वर्ष
एक वर्षको अवधिमा स्थानीय बजारमा सुनको मूूल्य झन्डै आधा लाख (५० हजार) रुपियाँले बढेको छ । २०८१ वैशाख २ मा प्रतितोला एक लाख ३६ हजार आठ सय रुपियाँ रहेको
नयाँ वर्षको शुभकामना !
आज नयाँ वर्ष–२०८२ को पहिलो दिन । वर्ष २०८१ ले बिदा लिएको छ । नयाँ वर्षको उत्साह र उमङ्गले नेपालीको मन रोमाञ्चित छ । विव्रmम संवत् मान्ने नेपाल, भारतलगायतका देशमा यतिबेला साँच्चै रौनक छ । वसन्तमा पालुवा छन् । फूलबारीमा वसन्त फूलवासनाले यौवना फव्रिmएको छ । हिमाली तथा पहाडी वनमा लालीगुराँस ढकमक्क फुलेको छ । केही दिनयताको पूर्वमनसुनी वर्षाले धुवाँ, धुलो हटाउँदै छ । जलसिञ्चनले धर्तीमातालाई नयाँ जीवनको आधार भर्दै छ । बर्से बालीका निम्ति किसानको आशा र भरोसा परिपक्व हुँदै छ । सौर्य मानकका हिसाबले नयाँ वर्षको विशिष्ट महŒव छ । हिन्दु पञ्चाङ्गमा आधारित पात्रो अनुसारको विव्रmम संवत् पश्चिमा जगत्ले मान्ने इस्वी संवत्भन्दा अघि नै प्रचलनमा आएको हो । पश्चिमा अङ्ग्रेजी पात्रोभन्दा इस्वी संवत् ५७ वर्ष आठ महिना १५ दिनले अघि छ । वैदिक समयाङ्कनमा आधारित यो पात्रो सूर्यसँग सम्बद्ध छ । त्यसैले पनि विसं अनुसारका महिनाका नाम नक्षत्रका नाममा आधारित छन् । राजा विव्रmमादित्यले चलाएको पात्रोको विशिष्ट कथन पनि छ । राजा विव्रmमादित्यको लगभग २१०० वर्षपहिले जन्म भएको मानिन्छ । उनी राजा गन्धर्व सेनका पुत्र थिए भने महान् संस्कृत कवि भर्तृहरिका भाइका रूपमा पनि उनलाई चिनिने गरिन्छ । विव्रmमको वीर तथा आदित्यको अर्थ सूर्य मानिन्छ । सूर्य जस्तो वीर हुनाले उनलाई विव्रmमादित्य भनिएको मानिन्छ । उज्जैनका राजा विव्रmमादित्यपछि अन्य राजालाई पनि विव्रmमादित्यको उपाधि दिने प्रचलन चलेको थियो । नेपालमा श्री ३ चन्द्रशमशेरले विव्रmम संवत्को पात्रो चलनचल्तीमा ल्याएसँगै बर्सेनि वैशाख १ गतेले नयाँ वर्षको उत्साह भर्दै आएको छ ।नयाँ वर्ष केवल पात्रो फेरिने दिन मात्र होइन; यसले नवीन आशा, विश्वास र अवसर दिन सक्नु पर्छ । गएको वर्ष नेपाल र नेपालीका निम्ति मिश्रित रह्यो । विशेष गरी नेपाली राजनीति बर्सौंदेखि अस्थिरतामा रुमल्लिएको थियो । आमनिर्वाचन–२०७९ पछि सरकारको समीकरण फेरिने व्रmमले झनै तीव्रता पाएको थियो । प्रधानमन्त्रीले पटक पटक विश्वासको मत लिनुपर्ने अवस्था देखियो । संसद्मा तेस्रो ठुलो दलको नेतृत्वले संसद्मा पहिलो र दोस्रो दललाई पालैपालो साथ लिएर सरकारको समीकरण फेरबदल गरिरहने प्रव्रिmया चाँचाँडो हुन थाल्यो । सरकारको फेरबदल र अस्थिरताले देशका सबै जसो क्षेत्रमा अस्थिरताको बादल मडारिनु स्वाभाविक जस्तै बन्यो । विशेष गरी अर्थतन्त्रले खास गति लिन सकेन । बैङ्क तथा वित्तीय क्षेत्रमा तरलता थुप्रिए पनि लगानी बढेन । लगानीको खासै वातावरण बन्न नसक्दा आय, उत्पादन र रोजगारी बढेन । त्यसै समयचव्रmमा संसद्मा रहेका पहिलो र दोस्रो राजनीतिक पार्टी नेपाली कांग्रेस र नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (एमाले) को असार मध्यमा मिलनले नयाँ सरकारको संरचना तयार भयो । असार अन्तिममा बनेको वर्तमान सरकारसँगै देशमा स्थिरता अनुभूत गरियो । साउनयता लगानीप्रति विश्वासको वातावरण बनेकै कारण मुलुकको सेयर बजारमा उछाल आउन थाल्यो ।राजनीतिक स्थिरतासँगै अहिले अर्थतन्त्रमा विश्वासको वातावरण बन्न थालेको छ । विश्व बैङ्क र एसियाली विकास बैङ्क (एडिबी) जस्ता विश्वासिला वित्तीय संस्थाले नेपाली अर्थतन्त्र बिस्तारै सुधारको दिशातिर अग्रसर भएको प्रक्षेपण गरेका छन् । दुई ठुला दलको वर्तमान सरकार संविधान कार्यान्वयनको यो एक दशकमा देखिएका कमीकमजोरी हटाएर आमसहमतिमा संशोधन गरी नयाँ युगतर्फ मुलुकलाई अग्रसर गराउन प्रतिबद्ध छन् । सरकार निर्माण हुँदाका बखतमा गरिएको संविधान संशोधनलगायतका प्रतिबद्धता अनुसार वातावरण बनाउने दिशामा राजनीति अग्रसर देखिन्छ । सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रलाई अझ बलियो बनाउँदै मुलुकलाई समृद्धिको युगतर्फ अग्रसर गराउने मूल दायित्व सबै राजनीतिक दल र आमनागरिकको मौजुदा कार्यदिशा हो । यसबाट बहकिने छुट कसैलाई छैन तथापि कतिपयलाई गणतान्त्रिक उपलब्धि पाच्य नहुनु अस्वाभाविक भएन । उनीहरू लोकतान्त्रिक हक र अधिकारबाट नेपाली जनतालाई वञ्चित गर्दै फेरि निरङ्कुशको कालो सपनामा भुल्याउन खोजिरहेका छन् । प्रतिगमनतिरको यो कुयात्रा नेपाली जनतालाई किमार्थ मान्य छैन, हुँदैन । सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रका मूल्य, मर्म र आदर्शलाई अझ सशक्त र बलियो बनाउँदै देशलाई समृद्धिको आधुनिक युगतर्फ लैजानु वाञ्छनीय छ । सुशासन र पारदर्शितालाई आत्मसात् गर्दै देशको सर्वाङ्गीण विकास अबको अपरिहार्य आवश्यकता हो । नयाँ वर्ष–२०८२ ले समृद्धिको महान् लक्ष्यमा अग्रसर हुन सम्पूर्ण नेपालीलाई अवसर प्रदान गर्न सकोस्, हार्दिक शुभकामना !
सलहेस फूलबारी मेलामा मात्र सीमित
लहान नगरपालिका वडा नम्बर १२ र २२ मा रहेको सलहेस फूलबारीमा लाग्ने मेलाले हजारौँ पर्यटक भित्र्याउन सक्ने सम्भावना रहेको छ । यस दिन सलहेस मन्दिरअगाडि रहेको
कानुन संशोधनपछि आर्थिक क्षेत्रमा उत्साह : अर्थमन्त्री
उपप्रधानमन्त्री तथा अर्थमन्त्री विष्णुप्रसाद पौडेलले निजी क्षेत्रसँग सम्बन्धित २९ वटा कानुन संशोधनपछि आर्थिक क्षेत्रमा उत्साह थपिएको बताउनुभएको छ । आर्थिक वर्ष २०८२/८३ को बजेट तथा राजस्व नीतिका सम्बन्धमा रुपन्देहीका उद्योगी व्यवसायीसँगको छलफलमा उहाँले यसले निजी क्षेत्रको मनोबल बढाएको बताउनुभएको हो ।
प्रविधिमार्फत अदालती कारबाही
पाँचथर जिल्ला अदालतले प्रविधिको प्रयोग गर्दै सेवाग्राहीलाई न्यायको पहुँचमा जोड्न थालेको छ । यो अदालतले पछिल्लो समय भौति
द्रुतमार्गको चिनियाँ ठेकेदारलाई कारबाहीसहित भुक्तानीको माग
निजगढ–मकवानपुर–काठमाडौँ जोड्ने द्रुतमार्गको निर्माण कम्पनीले निर्माण सामग्रीबापतको भुक्तानी समयमा नदिए पनि नेपाली आपूर्तिकर्ता व्यवसायीले चिनियाँ कम्पनीलाई कारबाहीसहित भुक्तानीको माग गरेका छन् ।
क्रान्तिकारीले नयाँ धरातलबाट सोचौँः पूर्वप्रधानमन्त्री खनाल
काठमाडौँ, वैशाख १ गते । नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (एकीकृत समाजवादी) का वरिष्ठ नेता तथा पूर्वप्रधानमन्त्री झलनाथ खनालले नयाँ वर्षको सुरुआतसँगै देशका सम्पूर्ण कम्युनिष्ट क्रान्तिकारीहरु, प्रगतिशील शक्तिहरु तथा देशभक्तहरुले नयाँ धरातलबाट सोच्नुपर्ने बताउनुभएको छ । नयाँ वर्ष २०८२ को अवसरमा आज शुभकामना व्यक्त गर्दै उहाँले भन्नुभएको छ, “नयाँ वर्षको अवसरमा सबै कम्युनिष्ट क्रान्तिकारीहरुले नयाँ घरातलबाट सोचौँ, विगतमा कहाँ गल्ती भयो सबैले समीक्षा गरौँ, वर्तमान सङ्कटपूर्ण परिस्थितिको गम्भीरतालाई आत्मसात गरौँ ।”उहाँले आगामी ०८४ सालमा हुने निर्वाचनलाई ध्यानमा राख्दै कम्युनिष्टहरु बीचको फुट र विभाजनले ल्याउने परिणामको बारेमा सचेत हुन सबैलाई आग्रहसमेत गर्नुभएको छ । “वैज्ञानिक समाजवाद नै अब सिङ्गो नेपाली कम्युनिष्ट आन्दोलनको साझा लक्ष्य हो भन्ने कुरामा एकमत बनौँ, पुँजीवादी जनवाद, बहुदलीय जनवादका थोत्रा बनिसकेका अवधारणाहरुबाट मुक्त बनौँ”, उहाँले भन्नुभएको छ । नेपाली विशेषताको समाजवादी कार्यक्रम र त्यसलाई प्राप्त गर्ने कार्यदिशा, नीति, सिद्धान्त, रणनीति, कार्यनीति र लक्ष्यका आधारमा एकताबद्ध हुनुपर्ने उल्ल्ेख गर्दै उहाँले कम्युनिष्ट पार्टीलाई सर्वहारा श्रमिक वर्गको स्वतन्त्र क्रान्तिकारी शक्तिका रुपमा खडा गर्नुपर्ने विचार व्यक्त गर्नुभएको छ ।
जनताको समृद्धिको सपना पूरा हुनेछ : अध्यक्ष भट्टराई
काठमाडौँ, वैशाख १ गते । नेपाल समाजवादी पार्टी [नयाँ शक्ति] का अध्यक्ष तथा पूर्वप्रधानमन्त्री बाबुराम भट्टराईले नयाँ वर्ष सुरु भएसँगै जनताको समृद्धिको सपना पूरा हुने विश्वास व्यक्त गर्नुभएको छ । अध्यक्ष भट्टराईले नयाँ वर्ष २०८२ को पावन अवसरमा आज स्वदेश तथा विदेशमा रहनुहुने सम्पूर्ण नेपाली दाजुभाई तथा दिदीबहिनीहरूमा सुख, शान्ति, सु–स्वास्थ्य, समृद्धि एवं उत्तरोत्तर प्रगतिको कामनासहित हार्दिक मङ्गलमय शुभकामना व्यक्त गर्नुभएको हो ।शुभकामना सन्देशा अध्यक्ष भट्टराईले भन्नुभएको छ, “नयाँ बर्षले सम्पुर्ण नेपालीहरुमा सुख, समृद्धि र खुशी लिएर आओस् । सबै नेपालीहरुको मनको आकांक्षा पूरा होस् । राजनीतिक अस्थिरताको समाधान मिलोस् ।”
मुलुक आर्थिक समृद्धिको बाटोमा अग्रसर हुनेछ : अध्यक्ष यादव
काठमाडौँ, वैशाख १ गते । जनता समाजवादी पार्टी, नेपालका अध्यक्ष तथा पूर्वउपप्रधानमन्त्री उपेन्द्र यादवले नयाँ वर्षसँगै मुलुक सुशासन र आर्थिक समृद्धिको बाटोमा अग्रसर हुने विश्वास व्यक्त गर्नुभएको छ । नयाँ वर्ष २०८२ को पावन अवसरमा आज स्वदेश तथा विदेशमा रहनुहुने सम्पूर्ण नेपाली दाजुभाई तथा दिदीबहिनीमा सुख, शान्ति, सु–स्वास्थ्य, समृद्धि एवं उत्तरोत्तर प्रगतिको कामनासहित हार्दिक मङ्गलमय शुभकामना व्यक्त उहाँले भन्नुभएको छ, “नयाँ वर्षको शुभारम्भसँगै मुलुकमा आपसी एकता, भाईचारा, दीगो शान्ति, सामाजिक सद्भाव, सहिष्णुता, न्याय एवं राजनीतिक स्थायित्वलाई अझै सुदृढ बनाउँदै मुलुक सुशासन र आर्थिक समृद्धिको बाटोमा अग्रसर होस् भन्ने हार्दिक कामना गर्दछु ।”
समृद्ध राष्ट्र निर्माणमा एकताबद्ध भएर अघि बढौँ : अध्यक्ष दाहाल
काठमाडौँ, वैशाख १ गते । नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी ९माओवादी केन्द्र०का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ ले समृद्ध राष्ट्र निर्माणका लागि एकताबद्ध भएर अघि बढ्न आह्वान गर्नुभएको छ । नयाँ वर्ष २०८२ को अवसरमा आज शुभकामना दिँदै उहाँले देशको समृद्धि र उज्ज्वल भविष्यका लागि दृढतापूर्वक आफ्ना पाइला अघि बढाउन आग्रह गर्नुभएको हो । “हामी गौरवशाली इतिहास बोकेका सार्वभौम नेपाली हौँ, हामीले न्याय, स्वतन्त्रता र समानताका लागि त्याग, तपस्या र बलिदानका कैयौं कीर्तिमान कायम गरेका छौँ, हाम्रो भविष्य पछाडि फर्केर होइन, अगाडि बढेर मात्र उज्यालो बन्न सक्छ”, शुभकामना सन्देशमा अध्यक्ष दाहालले भन्नुभएको छ । उहाँले वर्ष २०८२ मा आत्मनिर्भर अर्थतन्त्रको विकासमार्फत रोजगारीको सिर्जनासँगै सुशासनका नयाँ मानक स्थापित गर्नेगरी अघि बढ्नुपर्नेमा जोड दिनुभएको छ । लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको विकल्प अझ सुदृढ लोकतान्त्रिक गणतन्त्र भएको उल्लेख गर्दै अध्यक्ष दाहालले नववर्षमा नेपाली जनता सुशासन, सामाजिक न्याय, आर्थिक समृद्धि र अग्रगामी परिवर्तन चाहन्छन् भन्ने तथ्य पुनः पुष्टि गर्दै नयाँ संकल्प लिनुपर्ने बताउनुभयो । २०८२ साल नयाँ चुनौती र अवसर लिएर आएको उल्लेख गर्दै अध्यक्ष दाहालले संविधानको पूर्ण कार्यान्वनमार्फत जनअपेक्षा पूरा गर्नेतर्फ ध्यान दिन सबैको ध्यानाकर्षण गराउनुभएको छ ।
नयाँ वर्षमा बाँकी सबै ऐन कानुन निर्माण हुने छन् : राष्ट्रियसभा अध्यक्ष दाहाल
काठमाडौं, वैशाख १ गते । राष्ट्रियसभाका अध्यक्ष नारायणप्रुाद दाहालले नयाँ वर्षमा बाँकी रहेका सबै ऐन कानुन छिटो छरितो निर्माण हुने विश्वास व्यक्त गर्नुभएको छ । नयाँ वर्ष २०८२ सालको अवसरमा शुभकामना व्यक्त गर्दै उहाँले ८० को दशकलाई समृद्ध एवं विकसित नेपाल निर्माणको आधार बनाउन सबैको योगदान आवश्यक रहेको बताउनुभएको छ । अध्यक्ष दाहालले भन्नुभएको छ, “सङ्घीय संसदले कानून निर्माण, सरकारका काम कारबाहीमा निगरानी र खबरदारी एवं जनताका आवाजको प्रतिनिधित्व गर्ने विशिष्ट भूमिका खेल्दै आएको छ, तर, नयाँ संविधान जारी भएको १० वर्ष पुग्नै लाग्दा पनि हामीले सङ्घीयता कार्यान्वयनसम्बन्धी महत्वपूर्ण कतिपय कानुन निर्माण गर्न सकेका छैनौँ ।” कानुन निर्माण गर्न नसक्दा सेवा प्रवाहमा असहजता पैदा हुने र नागरिकमा अन्योलता बढाउने उहाँको भनाइ छ । त्यसैले कानुन निर्माण गर्दा राजनीतिक दलहरू दलीय स्वार्थमा नलागी देशको समृद्धि र जनचाहना सम्बोधन गर्दै समस्या समाधानतर्फ केन्द्रित हुन जरूरी रहेको उहाँले शुभकामना सन्देशमा उल्लेख गर्नुभएको छ ।“जनताका भावना र न्यूनतम आवश्यकता परिपूर्ति गर्न राज्यले प्रत्याभूति दिलाउन नसक्दा जनतामा फैलिएको निराशालाई प्रतिगामीहरूले हाम्रा उपलब्धिमाथि नै प्रश्न उठाउन खोज्नु ०८१ सालको दुखद पक्ष हो, त्यसतर्फ सचेत हुँदै गणतन्त्र विरोधी हर्कतलाई बेलैमा निस्तेज पारी गणतन्त्रको विकल्प अझ उन्नत गणतन्त्र मात्रै हुन सक्दछ भन्ने विषय आम नागरिकलाई बुझाउनु हामी सबैको दायित्व हो”, सन्देशमा भनिएको छ ।
